خوشه اقتصادی موضوعی۲

همانطور که در مقاله قبل بیان شد،خوشه های اقتصادی را شرکت‌های کوچک و رقیب که با چالش‌ها و فرصت‌های مشترک مواجه هستند، تشکیل می دهند واصلی ترین ارزش‌افزوده یک خوشه اقتصادی در نمانام (Brand) سازی است که می‌تواند در بازارهای داخلی و جهانی در مقابل حضور تعداد زیادی شرکت کوچک و رقیب هم، یک شرکت یکتا بنام خوشه اقتصادی موضوعی حضور داشته باشد .

همچنین بیان کردیم که برای حصول نتیجه قابل قبول در هر زمینه ای، باید به طور صحیح از تحقیق و توسعه یاری جست و چون شرکت های کوچک از توانایی مالی کافی برخوردار نیستند، این خوشه های اقتصادی موضوعی هستند که باید وظیفه تحقیق و توسعه را به دوش بکشند. اهمیت و ارزشمندی تحقیق و توسعه را، محاسبات میانگین نرخ بازگشت سرمایه در زمینه های مختلف در جهان نشان می‌دهد که به شرح زیر است:

• کشاورزی ۴ الی ۱۲ درصد
• صنعت ۱۰ تا ۲۰ درصد
• صنایع پیشرفته ۴۰ درصد
• صنایع نظامی ۵۰ درصد
• کشورگشایی ۱۰۰ درصد
• مواد مخدر ۳۰۰ درصد
• تحقیق و توسعه ۳۰۰۰ درصد

به عنوان مثال تحقیق توسعه در یک خوشه اقتصادی فعال در حوزه کشاورزی شامل مواردی چون:

1. تحقیق و توسعه در انتخاب بذر مناسب و سازگار با محیط
2. تحقیق و توسعه در میزان آبدهی، زمان آبدهی و …
3. تحقیق و توسعه در میزان کود دهی، زمان کود دهی
4. تحقیق و توسعه در زمان برداشت، نوع برداشت و زمان برداشت و …
5. تحقیق و توسعه در نوع بسته‌بندی، نگهداری، بازاریابی و تبلیغات
6. تحقیق و توسعه در پایش بازار و خدمات پس از فروش و کنترل بازار برای حضور مداوم و مواردی از این دست می باشد.

فرق هولدینگ کمپانی با خوشه اقتصادی چیست؟

در هلدینگ کمپانی این مادر است که دارای فرزند می‌شود. در حقیقت هلدینگ با هدف خرید سهام شرکت‌های مختلف و ایجاد یک زیرمجموعه گسترده تشکیل می شود، به‌گونه‌ای که با به دست آوردن کنترل یک یا چند شرکت، بازار را قبضه کرده و به‌نوعی انحصار آن حوزه را به دست آورد؛ اما در خوشه اقتصادی، این فرزندان موجود (شرکت‌های کوچک و رقیب) هستند که به دنبال داشتن یک مادر قوی، مدیر و مدبر هستند. این مادر عامل توسعه خوشه CDA (Cluster Development Agent) نامیده می‌شود و باید ویژگی لازم برای مدیریت خوشه را داشته باشد.

هر چند در ایران، اصطلاح CDA، عمومیت بیشتری یافته است؛ اما اصطلاح CDE به معنای مجری توسعه خوشه ­های کسب و کار نیز در بسیاری از کشورها استفاده می شود. در هر صورت CDA و یا CDE، نقش حیاتی را در برنامه ­های توسعه ­ی خوشه ایفا می­نمایند. می­توان گفت که CDA به عنوان عامل و شخص تمرکز دارد، در حالی که منظور از CDE، بیشتر به معنای تیم توسعه­ ی خوشه­ های کسب و کار، کاربرد دارد.

عامل توسعه خوشه (CDA)

معمولاً در پروژه‌هاي توسعه خوشه‌ای، مسئوليت مستقيم راهبري پروژه بر عهده عامل توسعه خوشه (Cluster Development Agent) است که نقش حیاتی را در برنامه­های توسعه­ی خوشه ایفا می ­نمایند. (مسئوليت مستقيم اجرای پروژه توسعه خوشه‌ای را بر عهده دارد.)

عامل توسعه خوشه عموماً فردي است دارای تحصيلات دانشگاهي مرتبط (ترجيحاً مهندسي صنايع، اقتصاد و مديريت) و همچنین دارای تجربه كافي (حداقل 4-5 سال) در حوزه صنايع كوچك و متوسط كه داراي ویژگی هایی نظیر قابليت‌ رهبري، توانایی ايجاد ارتباط مثبت و اثربخش، قدرت تحليل اقتصاد کسب‌وکار، آشنا به رويكردهاي كل گرا و نظام‌مند، مديريت راهبردي، توانایی حل تعارضات، روحيه پويا و فعال و ترجيحاً داراي سن بين 50-30 سال می باشد.

فلسفه تشکيل شرکت‌های خوشه‌ای:

فسلفه اصلی تشکیل شرکت های خوشه ای، تغيير در ساختار صنعتي و ترويج این ساختار به‌سوی بهره وری از صنايع کوچک است. تجميع صنايع کوچک و متوسط و سازمان‌دهی آن‌ها در قالب خوشه‌هاي اقتصادي، هم موجب توانمند سازی و رشد سودسازی آن ها شده و هم توانایی رقابت در عرصه های داخلی بین الملل تحت یک نمانام قدرتمند را برای آنها فراهم می آورد.

صنايع کوچک نسبت به صنايع بزرگ دارای مزایایی نظیر : توانایی ایجاد ارزش‌افزوده، نوآوری، اشتغال آفريني، انعطاف‌پذیری و همچنین محدوديت‌هايی از قبیل قدرت مالي پایین، عدم توانایی تحقيق و توسعه و بازاريابي می باشند که به واسطه تشکیل خوشه های اقتصادی این محدودیت ها به مزیت های رقابتی تبدیل می شود.

انتظارات از شركت خوشه عبارتند از :

1- نقش آفرینی به‌عنوان صنايع جامع (مادر)

2- کمک در افزايش سطح رقابت‌پذیری

3- کاهش موانع از اندازه بنگاه‌ها و حمايت از کار جمعي

4- نقش آفرینی به‌عنوان يکي از عاملان توسعه خوشه در بخش ذی‌ربط

اين شرکت با تعداد وسيعي از فنّاوري‌ها سروکار دارد، مقدار حجم قطعات و محصولات بسيار زياد است و به‌عبارت‌دیگر اين خوشه به‌عنوان لوکوموتیو حرکت بسياري از صنايع ديگر است.

اختيارات شركت خوشه عبارتند از:

1- شناسايي و معرفي خوشه‌هاي مرتبط با مأموریت‌های شرکت در مناطق مختلف کشور

2- اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در بخش فعالیت‌های مربوط به مزاياي خوشه‌ها و توسعه خوشه‌ها در بخش

3- انتخاب و اولویت‌گذاری توسعه خوشه‌ها از ميان خوشه‌هاي بالفعل و بالقوه بر اساس معيارهاي گزينش

4- هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه خوشه‌ها

5- نظارت بر اجرا و ارائه گزارش عملکرد

بازار های در دسترس شركت خوشه عبارتند از:

1- مراكز دولتي

2- كشورهاي همسايه

3- كشورهاي مسلمان

4- كشورهاي درحال‌توسعه

همچنین شركت خوشه در موارد زیر می تواند صادرات داشته باشد:

1- دانش

2- ارائه کمک‌هاي فني و مشاوره‌ای

3- ارائه کمک‌هاي فني و مشاوره‌ای صادراتي

4- تقويت و فرهنگ‌سازی به سمت کارایی جمعي، تقويت سرمايه اجتماعي به‌عنوان پيشتاز اصلي موفقيت طرح‌ها

5- توسعه و رشد در زمينه فعالیت‌های شرکت با هم‌افزایی و همکاري

6- رقابت توأم با همکاري به‌عنوان شرط لازم و کافي در توسعه اقتصادي

7- ارتباط بين تولیدکنندگان و خريداران

8- ارتباط بين توليدکنندگان با...

و همچنین در موارد زیر می تواند اقدام به واردات کند:

1- دانش

2- افزايش سرمايه اجتماعي اعضاء

3- ارتباط بين تولیدکننده با تأمین‌کننده

4- ارتباط بين تولیدکننده با شرکت‌های توليدي

5- ارتباط بين تولیدکننده با ارائه‌دهندگان خدمات

اهداف نهايي خوشه اقتصادی عبارت است از :

1- کارایی، رقابت جمعي و صرفه‌هاي بيروني

2- تسهيل بين منابع مالي و انساني

3- تقسيم سرمايه‌ها به مراحل کوچک‌تر و خطرپذيري کمتر

4- برقراري پيوندهاي متنوع بين عاملان اقتصادي درون خوشه‌ای

5- ايجاد خلاقيت در طرح‌های جديد کسب‌وکار

6- دسترسي به نيروي کار ماهر، قطعات موردنیاز و نيز گردش سريع اطلاعات

و در نهایت مهم ترین مهارت های ایجاد شده در خوشه عبارت است از:

1- آگاهي از تغييرات جهان

2- مطالعات الگوواره‌اي (الگوواره‌هاي توصيفي) و تشخيص الگوواره جديد

3- توانايي آینده‌نگری و آينده سازي

4- توانايي برنامه‌ریزی راهبردي در کسب فرصت‌های بين‌المللي

5- قابليت در برنامه‌ریزی‌های توسعه در تنوع كالا و خدمات

6- توانايي در تحقيق، توسعه، نوآوري و توسعه فنّاوري

7- قابليت در استفاده از فنون جديد مهندسي و فنّاورانه‌اي

8- قدرت ايجاد زنجيره‌هاي ارزش

9- توانايي در ساماندهي GCs, HC,MMEs, SBDCs و هرگونه Start – up

10- ايجاد منابع جديد مالي و اعتباري براي فعالیت‌های تجاري و غيره

11- ايجاد مراكز آموزش عالي يا مشاركت با مراكز علمي ‌و فني جهان

12- شهامت و خطرپذيري در فعالیت‌های فنّاوري برتر

13- توانايي در ايجاد پيوندهاي راهبردي با رقباي جهاني

14- جايگزين كردن انرژي

15- هماهنگي زیرمجموعه‌های خود با دولت و تغيير قوانين و مقررات

16- توانايي اخذ كمك و پشتيباني از دولت

نوشته شده توسط مهندس خسرو سلجوقی، کارآفرین اجتماعی و عضو هیئت مدیره مجموعه نادهی