آموزش آنلاین، اشک‌ها و لبخندها

آن چه گذشت ...

در بهمن ماه سال ۱۳۹۸، کرونا ظهور و محدودیت های زیادی را بر کسب و کارها، اصناف و حتی زندگی عادی مردم تحمیل کرد.

در این بین، یکی از حوزه هایی که دستخوش تغییرات زیادی شد، حوزه آموزش به خصوص آموزش مقاطع قبل از دانشگاه بود. تعطیلی مدارس و مجازی شدن آن، تغییر کوچکی نبود که اعضای اکوسیستم آموزش اعم از مدارس، معلمین، دانش آموزان، اولیا، موسسات آموزشی و... به راحتی بتوانند با آن کنار بیایند. بر اثر این اتفاقات، نیاز به ابزارها و بسترهایی که بتوانند این تغییرات را پوشش دهند و قوت قلبی برای اکوسیستم آموزشی باشند، به شدت گسترش یافت، به طوری که اعضای این اکوسیستم تا چندین ماه در پی یافتن چنین ابزارها و بسترهایی به تکاپو افتادند.

اما در سمت دیگر این داستان، کسب و کارهایی بودند که فرصت این را داشتند که از شرایط به وجود آمده بهترین استفاده ممکن را بکنند و خودی نشان بدهند. به دنبال چنین پیش‌آمدی، کسب و کارهای زیادی در این حوزه متولد شد و کسب و کارهایی که پیش از کرونا حضور داشتند هم به جنب و جوش افتادند. لذا در فروردین ماه سال ۱۳۹۹، در بین کسب‌وکارهای حوزه‌های مختلف، کسب‌وکارهای آموزشی بیشترین هزینه را برای تبلیغات انجام دادند و در صدر قرار گرفتند.

راهکارهای به کار گرفته شده برای آموزش آنلاین در کشور

اگر به اعضای اکوسیستم آموزش نگاهی بیندازیم،‌ راهکارهایی که برای ایجاد امکان آموزش در فضای کرونا و تعطیلی مدارس در پیش گرفتند، در یکی از چهارچوب‌های زیر قرار می‌گرفت:

• استفاده از یک پیام‌رسان مثل شاد، واتسپ، تلگرام یا ... به عنوان بستری برای کلاس‌ها و در ادامه ایجاد کانال یا گروهی که معلم در آن هم تدریس می‌کند،‌ هم رفع اشکال می‌کند، هم تکلیف می‌دهد، هم آزمون می‌گیرد، هم اطلاع‌رسانی‌ها را از طریق آن‌ انجام می‌دهد و ...
• استفاده از یک پیام‌رسان و در کنار آن استفاده از بستر‌ی برای برگزاری کلاس آنلاین مثل adobe connect، big blue button و ...
• استفاده از یک پیام‌رسان، یک بستر برگزاری کلاس آنلاین و یک بستر برگزاری آزمون آنلاین
• استفاده از یک پیام‌رسان و یک سیستم مدیریت یادگیری (LMS) برای کلاس، آزمون و سایر نیازمندی‌ها

مرگ تدریجی یک رویا

اما همه این راهکارهای در پیش گرفته شده در چندین نقطه منفی مشترک بودند: (این اطلاعات از تحقیقات بازار شرکت وبلایت که از چند صد دانش‌آموز به عمل آمده، استخراج شده است)

• نحوه تدریس و استفاده از این بسترها برای دانش‌آموزان جذاب و لذت بخش نبوده و تا حدی تکراری و کسل کننده است
• دانش‌آموزان قوی و ضعیف به خوبی تفکیک نمی‌شوند
• دانش‌آموزان به خوبیِ کلاس‌های حضوری، توانایی پرسیدن سوال و رفع اشکالات درسی خود را ندارند
• دانش‌آموزان تعاملی با یکدیگر ندارند (این تعامل، بار روانی مثبتی را برای دانش‌آموزان به ارمغان می‌آورد)
• دروسی مثل فیزیک، شیمی و ریاضی به خوبی فهمیده نمی‌شوند و دانش‌آموزان در این دروس افت تحصیلی دارند
• عدم شکل گیری ارتباط خوب و موثر دو طرفه بین معلم و دانش‌آموز. برای مثال معلم نمی‌تواند به خوبی بازخوردی از میزان فعالیت دانش‌آموزان بگیرد و بر آن‌ها نظارت داشته باشد
• افت کیفیت کلاس‌ها و محتواهای ارائه شده و کاهش بازدهی
• کم شدن انگیزه دانش‌آموزان
• قضاوت‌های زیاد در مورد دانش‌آموزان و اینکه حق دانش‌آموزان به واسطه تقلب خورده می‌شود
• ...

تنها نکته مثبت

در مقابل، شاید بتوان از تنها نکته مثبت این راهکارها که به کرات در نظرات دانش‌آموزان بیان شده بود، به مستند شدن محتواهای درسی که امکان دسترسی مجدد را چه برای دانش‌آموزان و چه برای معلمین میسر می‌کند اشاره کرد. البته این نکته، ویژگی ذاتی فضای آنلاین است.

جمع‌بندی

لذا در پایان این مقاله اگر بخواهیم یک جمع‌بندی از عملکرد آموزش آنلاین در یک سال اخیر داشته باشیم، باید بگوییم که این حوزه در ابتدای سیر رشد خود قرار دارد. برای به پختگی رسیدن آموزش آنلاین در کشور، نیاز است که اعضای مختلف این اکوسیستم شامل دانش‌آموزان، معلمان، مدارس، اولیا، کسب و کارها و ... به یک بلوغ جمعی برسند تا بتوانند هر چه بهتر و آگانه‌تر در این عرصه جدید که کارکردها و اقتضائات خاص خودش را دارد، نقش آفرینی کنند. امید داریم که سال ۱۴۰۰، سالی به مراتب پر ثمر تر و پر رونق تر برای حوزه آموزش آنلاین در کشور باشد. باید منتظر ماند و این پیشرفت را نظاره کرد...