دیزاین سیستم چیست؟

دنیای امروز، دنیای دیجیتاله، جایی که محصول‌ها و خدمت‌های آنلاین بخش مهمی از روزمره ما رو تشکیل میدن، برای ارائه هر چه بهتر یک محصول در این دنیای دیجیتال، حفظ کردن هماهنگی و یکپارچگی دیزاین اون محصول اهمیت ویژه‌ای داره. اینجا دقیقا جایی هست که دیزاین سیستم‌ها وارد میشن و نقش اصلی رو بازی میکنن.

اما سوال اینجاست این نقش اول کیه؟ یا بهتر بگیم, چیه؟ اگه بخوایم خیلی خلاصه بگیم، دیزاین سیستم به مجموعه ای از استانداردها، ابزارها و دستورالعمل‌هایی گفته میشه که به تیم‌ دیزاین، توسعه، مدیران محصول و یا بهتره بگیم به کل پروژه و شرکت کمک میکنه تا محصول‌های دیجیتال (یا حتی گاهی غیر دیجیتال) هماهنگ و کارآمدتری دیزاین کنن. تو سری مقاله های دیزاین سیستم، این‌بار میخوایم به این بپردازیم که اصلا دیزاین سیستم چی هست و اهمیت اون در فرآیند دیزاین چیست.

تعریف دیزاین سیستم

همونطور که بالا به شکل خلاصه راجبش حرف زدیم، دیزاین سیستم به مجموعه‌ استانداردها و اجزای تکرارپذیر گفته میشه که با هدف ایجاد هماهنگی و کارایی در دیزاین و توسعه محصول‌ دیجیتال و یا حتی گاهی غیر دیجیتال ایجاد میشن. این سیستم شامل الگوها، کامپوننت‌ها، رنگ‌ها، فونت‌ها و سایر عنصر‌های دیزاین میشه که به صورت مشترک و استاندارد مورد استفاده قرار میگیرن.

اهمیت دیزاین سیستم

تو این پست سعی میکنیم خیلی خلاصه در مورد اهمیت دیزاین سیستم برای شرکت‌ها و سازمان‌ها صحبت کنیم و ببینیم دیزاین سیستم چه آورده‌هایی برامون داره. پیشنهاد میکنم برای اینکه مفصل تر در مورد اهمیت دیزان سیستم بخونید، یه سر به پست چرا به دیزاین سیستم نیاز داریم؟ بنزید.

هماهنگی در طراحی

یکی از اصلی ترین وظیفه‌های یک دیزاین سیستم که درست طراحی شده اینه که به شما تضمین میده که تمامی عنصر‌های محصول در بخش‌های مختلف و حتی محصول‌های زیر مجموعه به صورت هماهنگ و یکپارچه طراحی بشن و در نهایت خروجی این هماهنگی یک تجربه کاربری یکپارچه و بهتر میشه.

افزایش بهره‌وری

با استفاده از الگوها و کامپوننت‌های از پیش تعریف و آماده شده، تیم‌های دیزاین و توسعه میتونن خیلی سریع‌تر و با کیفیت‌تر کار کنن. از طرف دیگه اینکار زمان مورد نیاز برای دیزاین و توسعه رو مقدار قابل توجه ای کاهش میده و امکان تمرکز بیشتر روی جنبه‌های خلاقانه و نوآورانه رو فراهم میکنه. اینطور بهش نگاه کنیم که قطعا وقتی تیم دیزاین و توسعه دیگه نیازی به گرفتن تصمیمات و انجام کار های تکراری نداشته باشه، امکان و زمان بسیار بیشتری برای خلاقیت داشتن داره.

سهولت در نگهداری

هیچوقت هیچ چیز دائمی نیست و همیشه اون روز میرسه که نیاز به تغییرات و یا بروزرسانی داشته باشیم، حالا این تغیر و بروزرسانی میتونه از جنس حل مشکلات و باگ‌ها باشه یا حتی از جنس ریبرند و چیز‌هایی شبیه به اون. با داشتن دیزاین سیستم، هزینه این تغییر خیلی خیلی پایین میاد. اینطور که با تغییر دادن در یک بخش از دیزاین سیستم به راحتی تغییرات در تمام محصولات و بخش های شرکت اعمال میشه. این ویژگی به تیم‌ها کمک میکنه تا به‌روزرسانی‌ها و اصلاحات رو خیلی سریع و با سرعت و کارایی بیشتری ایجاد و اعمال کنید.

تجربه کاربری بهتر

وقتی قبل از شروع هر دیزاین، برای اون دیزاین تصمیم گرفته باشید قطعا دیگه نگران از بین رفتن انسجام بصری و یکپارچگی دیزاین محصول نیستید. دیزاین سیستم دقیقا برای همین تصمیم هاست. با وجود دیزاین سیستم تمام افراد تیم در یک مسیر دیزاینی خواهند بود و در نتیجه، کاربرهای شما با محصولی مواجه میشن که در تمام بخش‌ها از یک زبان استفاده میکنه و خروجی این مسیر، انسجام بصری و کاربری محصول میشه. چیزی که در دیزاین، همیشه دنبالش هستیم.

اجزای دیزاین سیستم

کتابخانه کامپوننت‌ها (Component library)

حالا که تا حدی متوجه این شدیم که دیزاین سیستم چه مزایایی داره، بریم سراغ اینکه دیزاین سیستم از چه اجزایی تشکیل شده، اولین بخش که میریم سراغش، کتابخونه کامپوننت (Component library) هست. مجموعه‌ای از عناصر دیزاینی از پیش ساخته شده مثل دکمه‌ها (Button)، فرم‌ها(Form)، کارت‌ها(Card)، ورودی ها (Input)و ... که به صورت تکرارپذیر در دیزاین ها استفاده میشن. این کامپوننت‌ها بر اساس استانداردهای مشخص و نیاز های محصول توسط تیم دیزاین سیستم طراحی شده‌اند و میتونن در قسمت‌های مختلف محصول به کار برن و نیاز محصول رو برآورده کنن.

راهنما (Style Guide)

حتی اگه شما یک عالمه کامپوننت، رنگ، فونت و سایر عنصر‌های طراحی که دیزاین سیستم در اختیارتون قراره داده رو داشته باشید، بازم تضمینی در یکپارچگی محصول نهایی نیست. چرا که از این عناصر و رنگ‌ها به هزاران شکل مختلف میشه استفاده کرد و خروجی‌های جدید ساخت. اینجاست که به راهنماها (Style guide) نیاز پیدا میکنید. راهنما‌ها (Style guide) استفاده درست از رنگ‌ها، فونت‌ها و سایر عنصر‌های بصری رو تضمین میکنن. این راهنما‌ها شامل جزئیاتی مثل چگونگی استفاده از پالت رنگی، تایپوگرافی، فضای سفید (White Space) و ... میشه که در مورد نحوه استفاده و اینکه چطور کنار هم قرار میگیرن رو توضیح میده. اینکار جلوی از بین رفتن یکپارچگی رو میگیره و تضمین میکنه که دیزاین به قهقرا نمیره.

الگوها (Patterns)

تو هر محصولی قطعا کلی صفحه وجود داره که دائم در حال تکرار شدن و مدام در حال استفاده هستن. یکی دیگه از کارایی که دیزاین سیستم میتونه انجام بده جلوگیری از کار ها و تصمیمات تکراریه. طراحی‌های تکرارپذیر برای صفحات یا بخش‌های خاص که میتونن به سرعت در پروژه‌های مختلف استفاده بشن. این الگوها شامل دیزاین‌های آماده برای بخش‌های مختلف مثل صفحه اصلی، صفحه‌های محصولی، فرم‌های ثبت‌نام و ... میشه که دیزاین سیستم میتونه جلوی طراحی دوباره و دوباره این صفحات رو بگیره. دیزاینر‌های محصولی هر زمان که به این صفحات نیاز داشتن خیلی راحت میتونن از این صفحات از پیش ساخته در دیزاین سیستم استفاده کنن و جلوی هدر رفت زمان رو بگیرن.

مستندات (Documents)

چه خودتون در آینده بخواید برگردید و دلیل تصمیماتتون رو بدونید چه باقی افراد بخوان دلیل تصمیم رو بدونن یا حتی روزی که بخوایید پروژه رو تحویل فرد دیگه‌ای بدید همه و همه این ها باعث میشه که به مستندات (Documents) نیاز داشته باشد. توضیحات و دستورالعمل‌های کامل برای استفاده از تمامی اجزای دیزاین سیستم، چگونگی و چرایی تصمیمات و هر چیز دیگه‌ی شبیه به این، مستندات به تیم‌های طراحی و توسعه کمک می‌کنه تا درست و هماهنگ از دیزاین سیستم استفاده کنن و مطمعن بشن که تمام اجزا به درستی پیاده‌سازی شده‌.

چطور یک دیزاین سیستم طراحی کنیم؟

اصلا چطور میشه دیزاین سیستم طراحی کرد؟ طراحی یک دیزاین سیستم موثر نیاز به برنامه‌ریزی دقیق و همکاری بین تیم‌های مختلفه. اینجا خیلی خلاصه در مورد مراحل کلی طراحی یک دیزاین سیستم صحبت میکنیم، اگه دوست دارید بیشتر در مورد طراحی یک دیزاین سیستم بدونید، پیشنهاد میکنم حتما به مقاله، چطور یک دیزاین سیستم طراحی کنیم سر بزنید.

تحلیل نیازها

اولین قدم در طراحی دیزاین سیستم، تحلیل نیازهای پروژه و شناسایی عناصر مورد نیاز شماست، مسلما اینجا منظور شما شرکت و سازمان شماست. تو این مرحله، باید مشخص بشه که چه اجزایی باید در سیستم قرار بگیرن و چه استانداردهایی باید رعایت بشه و هدف شما چیست. یا حتی اینطور بگم که با این تحلیل میشه به این نتیجه رسید که اصلا آیا ما به طراحی دیزاین سیستم نیاز داریم یا نه؟ درسته، ممکنه اصلا نیازی به طراحی دیزاین سیستم نباشه و بتونید خیلی خیلی راحت، به جای طراحی یک دیزاین سیستم، از دیزاین سیستم های آماده استفاده کنید و اون رو بسته به نیازتون شخصی سازی کنید. پس قبل از هر چیزی، ببینید که اول چی میخوایید و به چی نیاز دارید.

طراحی اجزا

پس از تحلیل نیازها و نتیجه‌گیری، طراحی اجزای مختلف بر اساس نتجیه تحقیقات شروع میشه. این اجزا شامل کامپوننت‌ها(Components)، الگوها(Patterns)، رنگ‌ها، فونت‌ها و ... میشه.

تست و بازخورد

تو دنیای دیزاین، همیشه و همیشه باید مطمعن شد که آیا دیزاین انجام شده کار میکنه یا نه؟ منظور از کار میکنه، صرفا بخش پیاده‌سازی و یا چیز‌هایی شبیه اون نیست. این میتونه مشخصه‌های دسترسی‌پذیری، نوع پیاده سازی، پیروی از برندینگ و هر چیز دیگه ای که روی دیزاین و کارکرد تاثیر میذاره باشه. (هر چیزی)

با تمام توضیحات بالا دیگه مشخصه که بخش تست و بازخورد گیری چقدر مهمه. بعد از طراحی اجزا، اون‌هارو در پروژه‌های مختلف تست و بازخوردهای لازم رو جمع‌آوری کنید. این بازخوردها به شما کمک می‌کنه تا نقاط ضعف و قوت دیزاین سیستم رو شناسایی کنید و بهبودهایی که لازمه رو انجام بدید.

پس از طراحی اجزا، باید اون‌ها را در پروژه‌های مختلف تست و بازخوردهای لازم رو جمع‌آوری کنید. این بازخوردها بهتون کمک میکنه تا نقاط ضعف و قوت دیزاین سیستم رو شناسایی کنید و بهبودهای لازم را انجام دهید.

مستندسازی

جلوتر راجب چرایی و مهم بودن مستندات (Documents) صحبت کردیم. علاوه بر اینکه مستند بخش های مختلف دیزاین بخشی از دیزاین سیستم هستن، خود دیزاین سیستم هم نیاز به مستند سازی داره. میشه گفت یکی از مهم‌ترین مراحل در طراحی دیزاین سیستم، مستندسازی کامل و دقیق اونه. از نظرم یک دیزاین سیستم بدون مستندات، دیزاین سیستم نیست. این مستند‌ها (Documents) باید شامل توضیحات و دستورالعمل‌های کامل برای اینکه چطور و چگونه باید از دیزاین سیستم استفاده کرد باشن.

پیاده‌سازی

بعد از همه این کار ها تا زمانی که از دیزاین سیستم استفاده نکنیم، هنوز نمیتونیم مطمعن باشیم که خروجی کاری که انجام دادیم درست کار میکنه یا نه. پس در نهایت کار شروع به استفاده و پیاده‌سازی دیزاین سیستم در پروژه‌های مختلف کنید. این کار بهتون فرصت میده تا مشکلات احتمالی رو راحت تر پیدا و شروع به رفع اون‌ها کنید.

نمونه‌هایی از دیزاین سیستم‌های معروف

۱. متریال دیزاین(Material Design)

۲. کربن (Carbon Design System)

۳. یوکو اسپیس (Yoko Space)

۴. پلاریس (Polaris)

جمع‌بندی

دیزاین سیستم‌ها ابزارهای بسیار قدرتمندی برای ایجاد هماهنگی و کارایی در دیزاین و توسعه محصولات دیجیتال هستن. این سیستم‌ها به تیم‌های دیزاین و توسعه کمک میکنن تا با سرعت و دقت بیشتری پیش برن و تجربه کاربری بهتری رو برای کاربران فراهم کنن. با استفاده از دیزاین سیستم‌، میتونید اطمینان داشته باشید که تمام اجزا و بخش‌های محصول به طور هماهنگ و یکپارچه دیزاین و پیاده‌سازی میشن.

در نهایت استفاده از دیزاین سیستم نه تنها باعث افزایش بهره‌وری و کارایی تیم‌های دیزاین و توسعه میشه، بلکه باعث ایجاد یک تجربه کاربری بهتر در تمام محصول میشه. دیزاین سیستم ابزاری ضروری برای هر تیم طراحی و توسعه‌ای هست که هدفش ایجاد محصول دیجیتال با کیفیت و یکپارچه باشه.

منابع: