نکته حقوقی را بعد از شرح موقعیت بخوانید.
یکی از همکاران وکیل، از همکاری دیگر اینگونه نقل قول می کرد که:
وقتی صبح اول وقت، با شروع روز کاری، مشغول بررسی پیام های خوانده نشده در تلفن همراه خودم شدم، با پیام های آقا پسری را دیدم که حدود یک بامداد به بعد، چندین سوال متوالی ارسال کرده و مصمم بود بلافاصله و در همان لحظه نیز پاسخش را دریافت کند.
از عکس پروفایلش معلوم بود که به تازگی از دوران نوجوانی خارج شده و سَری رها در هوای آزاد دارد.
چهره اش آشنا بود، ناگهان خاطرم آمد که در رستوران همسایه دفتر مشغول به کار است.
پس پاسخ دادم که ظهر، آخر وقت حضوری به دفتر بیاید تا از نزدیک ببینم چه دقیق چه مشکلی دارد.
وقتی به دفتر آمد، لباس کار سفید رنگش را هنوز بر تن داشت. دائم با کلاه پارچه ای عرق از پیشانی و شقیقه ها پاک می کرد. پاهایش را در صندل ها به حالت نیمه پوشیده قرار می داد و مراقب بود تا انگشتان روغن گرفته اش نمایان نشود. مرتب صفحه موبایلش را به شلوارش می کشید تا چربی روی آن کمتر شود.
بالاخره از حالت مردد کمی فاصله گرفت و گفت: من هزینه مشاوره ندارم.
همکار وکیل ما پاسخ داده بود: امروز نیاز نیست شما هزینه ای بپردازید. خب. تعریف کنید.
سرش را به زیر انداخت و شروع کرد: مدتی بصورت پنهانی خانمی رو زیر نظر داشتم. چند باری که با پدرش برای مغازه جنس می آورد، بهش سلام می دادم، اما محل نمیگذاشت. تا اینکه بالاخره یکروز شانسی تنهایی اومد، اوستای منم نبود. بهش گفتم: ببخشید آبجی میشه با مادرم بیام برای خواستگاری شما؟ زیر چشمی یک نگاهی انداخت و فقط گفت: پول رو بگید صاب کارتون تا فردا تسویه کنن و بعد هم برگشت و رفت بیرون. خلاصه...فردا آخر وقت دو تا پسر هیکل اومدن اونطرف خیابون منتظر شدن. وقتی من تعطیل شدم، نزدیک شدن و گفتن که: فلانی که دیروز بهش اینطوری گفتی متاهل هست و شوهر داره. حواست باشه...
- یعنی تهدید شدید؟
- نه خیلی لحن آرومی داشتن اتفاقاً
اندکی بعد، تعارف برای چای را رد کرد و اجازه گرفت تا مقدار کمی آب بنوشد. کف دستانش را به چشمانش کشید و پرسید داد: حالا سوال من اینکه کارم برای خواستگاری اشتباه بوده؟ اگر اون خانومه واقعا متاهل باشه، من مجرم هستم؟
جهت تنظیم وقت: ۰۹۳۹۰۲۵۰۶۰۲
امیرعلی بشارتی؛ مشاوره حقوقی در مشهد
خواستگاری در قانون، در یک جمله تعریف شده است:
" هر زنی که خالی از موانع نکاح باشد، می توان خواستگاری نمود. "
بنابراین، خواستگاری به عنوان یکی از مقدمات مرسوم که اتفاقاً ریشه مذهبی و ملی دارد، مورد توجه قانونگذار نیز قرار گرفته است.
اما آنچه قانون به عنوان خواستگاری بیان می دارد، فقط محدود به اقدامات رایج و عرفی میان عموم مردم نیست، و هر تقاضای ازدواج از بانوان، خواستگاری نام دارد.
حال، سوال اول این است که: از کدام زنان می توان خواستگاری کرد؟ یا به عبارت دیگر، زنان باید چه ویژگی داشته باشند تا خواستگاری از آنان ممکن باشد؟
با توجه به متنی که در قانون از خواستگاری ارائه شده، یک خانم باید "خالی از موانع نکاح" باشد، تا بتوان از او خواستگاری کرد.
و سوال بعدی، این است که: منظور از "موانع نکاح" چیست؟
قانونگذار در فصلی مخصوص، موانع نکاح را بیان داشته است:
بصورت پیشفرض یک مرد نمی تواند با ۴ زن ازدواج کند.
اَرقاب نسبی ذیل، اگرچه قرابت (خویشاوندی)، حاصل از شبهه یا زنا باشد عبارتند از:
یک - مادر، مادربزرگ، مادر او و علی آخر)
دو - دختر، دختر او و علی آخر
سه - خواهر، دختر او، دخترِ دختر او و علی آخر
چهار - عمه و خاله، عمه و خاله پدر و مادر و علی آخر
افرادی که در چهار دسته بالا ذکر شدند، مَحارم یک مرد محسوب می شوند که طبیعاً ازدواج با آنها ممکن نیست.
این محرمیت چه از طریق مشروع و چه نامشروع (زنا یا رابطه جنسی خارج ازدواج) محترم است و ممنوعیت ازدواج پابرجاست. پس فرزند نامشروع نمی تواند با پدر یا مادر طبیعی خود ازدواج کند.
اگر یک نوزاد، با جمع شرایط زیر، از زنی غیر از مادر خود شیر بنوشید، چنانچه پسر باشد، به زن، و اگر دختر باشد، به همسر زن محرم است و همچنین با فرزندان آنها امکان ازدواج وجود ندارد.
اولاً - شیرِ زن از حمل مشروع حاصل شده باشد؛ (یعنی خانم فرزندی را بواسطه یک ازدواج صحیح باردار شده و امکان شیردهی او از این حیث باشد)
ثانیاً - شیر مستقیماً از پستان مکیده شده باشد؛
ثالثاً - طفل لااقل یک شبانه روز و یا پانزده دفعه متوالی شیر کامل خورده باشد بدون اینکه در بین، غذای دیگر یا شیر زن دیگر را بخورد؛
رابعاً - شیرخوردن طفل قبل از تمام شدن دو سال از تولد او باشد؛
خامساً - مقدار شیری که طفل خورده است از یک زن و از یک شوهر باشد؛ بنابراین اگر طفل در شبانه روز مقداری از شیر یک زن و مقداری از شیرِ زن دیگر بخورد موجب حرمت نمی شود، اگرچه شوهر آن دو زن یکی باشد.
نکته مهم در این بخش این است که اگر یک زن، یک دختر و یک پسر رضاعی داشته باشد که هر یک را از شیر متعلق به شوهر دیگر شیر داده باشد آن پسر و یا آن دختر برادر و خواهر رضاعی نبوده و ازدواج بین آنها از این حیث ممنوع نمی باشد.
اگر مردی با زنی ازدواج کرده باشد، بواسطه این ازدواج، سه دسته دیگر از زنان هم مَحرم هستند و نمی توان با آنها ازدواج کرد.
یک - مادر و مادربزرگ همسر
دو - زنی که قبلا همسر پدربزرگ، پدر، پسر یا نوه مرد باشد
سه - مرد اگر با همسرش رابطه زناشویی داشته باش، نمی تواند فرزندان قبلی او را به همسری برگزیند.
اگر چنین اتفاقی رقم بخورد، ازدواج اول صحیح فرض می شود. ولی دومی باطل است.
مرد نمی تواند با خواهرزاده همسر خود ازدواج نماید. البته این ممنوعیت مانند موارد قبل مطلق نیست و درصورتیکه خود همسر رضایت داشته باشد، خواستگاری از او ممکن می شود.
زنی که قبلا متاهل بوده و بواسطه طلاق یا فوت همسر، به تازگی از وضعیت تاهل خارج شده باشد، باید مدتی را در وضعیت تجرد بماند و عِدّه نگه دارد. پس، بعد از سپری سدن عده، می توان از او خواستگاری نمود.
اگر مردی به همسر خود نسبت زنا (رابطه جنسی خارج از ازدواج) بدهد، ادعا کند که شخصاً این عمل را مشاهده کرده، چهار بار بگوید: از راستگویان هستم، بار پنجم بگوید: لعنت خدا بر من اگر دروغ بگویم.
در ادامه، زن نیز چهار مرتبه بگوید: سوگند یاد می کنم که همسرم از دروغگویان است و بعد بگوید: لعنت خدا بر من اگر او از راستگویان باشد.
اگر تمامی این روند بطور کامل طی شود، این همسر حرام ابدی می شود و مرد هیچگاه نمی تواند مجدد از او خواستگاری کند.
اگر ازدواج در حالت اِحرام صورت بگیرد، نه تنها این ازدواج باطل است، بلکه این زن حَرام ابدی می شود و مرد هیچگاه نمی تواند مجدد از او خواستگاری کند.
اگر مردی با زنی که همسر دارد، یا به تازگی جدا شده و شرعاً باید عدّه نگه دارد، نزدیکی نماید، در آینده اگر آن زن از همسرش جدا شد یا عده او به پایان رسید، نمی تواند با او ازدواج نماید. زیرا آنها بر هم حرام ابدی محسوب می شوند.
همچنین اگر مردی، با مردی دیگر رابطه لواط برقرار کند، مادر، خواهر و دختر آن مرد بر او حرام ابدی هستند.
اگر مرد و زنی سه بار متوالی با یکدیگر ازدواج کنند و سپس جدا شوند، مرد برای بار چهارم نمی تواند از آن زن خواستگاری کند، مگر اینکه آن زن با مردی دیگر ازدواج کند و جدا شود.
همچنین اگر مردی نُه بار از همسرش جدا شده باشد، که از این بین، حداقل در شش مرتبه آنها بدون اینکه مهلت قانونی گذشته باشد، به زندگی مشترک بازگشته باشند، برای مرتبه دهم، خواستگاری از این زن ممکن نیست و آنها تا ابد بر هم حرام محسوب می شوند.
مرد غیر مسلمان نمی تواند از زن مسلمان خواستگاری کند.
بنابراین مردی مسلمان، زنی مسلمان را به همسری برگزیند و سپس از دین اسلام خارج شود، ازدواج آنها خود به خود از بین می رود و زن مسلمان دیگر همسر او محسوب نمی شود.
همچنین اگر زن و مردی غیر مسلمان با یکدیگر ازدواج کرده باشند و بعد خانم مسلمان شود و اما آقا نشود، حالت قبلی تکرار خواهد شد.
اگر مرد خارجی بخواهد زنی ایرانی را به همسری برگزیند، خواستگاری می تواند انجام دهد، اما ازدواج منوط به اجازه دولت است.
خواستگاری از دختری که زیر سن قانونی است، باید حتما خطاب به وَلی او باشد. هرچند که مطابق عرف پسندیده و خانواده محور جامعه ایرانی، ازدواج پیوند دو خانواده است و در ازدواج افراد بالای سن قانونی نیز در موارد بسیاری خانواده ها پذیرای پیشنهادات هستند و مشارکت می کنند.
و سوال آخر این است که: خواستگاری از بانوان مذکور (که در بالا اشاره شد) آیا جرم محسوب می شود؟
در پاسخ باید گفت، خواستگاری از زنانی که ازدواج با آنها ممنوع است، جرم نیست و ضمانت اجرا ندارد. اما اگر در قالب خواستگاری، یا پاسخ به خواستگاری، جرمی مانند توهین یا تهدید محقق شود، ممکن است مسئولیت کیفری به دنبال داشته و قابلیت پیگیری از مراجع قضایی است.
