یکی از متغیرهای پژوهش انفرادی مقطع کارشناسی‌ام، پریشانی پس از جدایی از رابطه‌ی عاطفی بود و بعد از محاسبات آماری، تنها تفاوت معناداری که از نظر متغیرهای پژوهش بین زنان و مردان وجود داشت، دقیقا همین متغیر بود. همسو با کلیشه‌های مرسوم و شنیده‌های همیشگی، دخترهای نمونه‌ی تحقیقم بعد از جدایی پریشانی بیشتری را متحمل شده بودند.
حتم دارم بارها شنیده‌اید که دخترها عاطفی‌ترند، آسیب‌پذیرترند، ضربه‌ی اصلی فروپاشی روابط جدی و غیرجدی به دخترها وارد می‌شود و... . اما این مدعا تا چه اندازه ریشه در واقعیت دارد؟ دانشمندان تکاملی با طرح نظریه‌ی سرمایه‌گذاری والدینی توضیح علمی‌تری از این موضوع داده‌اند. احتمالا می‌دانید که دانشمندان تکاملی اعتقاد دارند رفتارهای تمام موجودات زنده به گونه‌ای شکل گرفته و طی سالیان متمادی حفظ شده که بقای خود موجود زنده و ژن او را تسهیل کند. بر اساس نظریه‌ی سرمایه‌گذاری والدینی، زنان برای تولید مثل هزینه‌ی بیشتری متحمل می‌شوند؛ زمان طولانی بارداری، شیردهی و مراقبت از نوزاد نیازمند سرمایه‌گذاری جسمانی و عاطفی بالایی در فرآیند تداوم نسل است. بنابراین زن‌ها دقیق‌تر و انتخابی‌تر در انتخاب جفت عمل می‌کنند. به هر حال قرار است این سرمایه‌ی هنگفت عاطفی و جسمانی به فرد قابل اعتمادی سپرده شود! با این حساب، اگر رابطه‌ی عاطفی به بن‌بست بخورد، سرمایه‌ی هنگفت هم از دست رفته است.
اما ما انسان‌ها هر چه متمدن‌تر شده‌ایم، پیچیده‌تر هم شده‌ایم. فرهنگ‌ها، رسانه‌ها، تقاضاهای اجتماعی، تربیت خانوادگی و حتی ارتباطی که در نوزادی با مراقبانمان برقرار کرده‌ایم روی تمام سطوح زندگی‌مان از جمله واکنشی که به شکست‌های عاطفی نشان می‌دهیم تاثیر زیادی می‌گذارند. ممکن نیست با یک نظریه همه‌چیز را توضیح داد.
چه تفاوت جنسیتی در غم و سوگواری ناشی از جدایی واقعا وجود داشته باشد و چه نداشته باشد، این واقعه یکی از ناراحت‌کننده‌ترین چیزهایی است که ممکن است در زندگی اتفاق بیفتد. بعضی‌ها افسرده می‌شوند، افت تحصیلی می‌کنند، اعتمادشان را از دست می‌دهند، بعضی‌ها احساس درماندگی می‌کنند و احساس می‌کنند دیگر نمی‌دانند که هستند! حالا چه کار می‌شود کرد؟ یکی از پاسخ‌ها اینجاست: پیشگیری. سه روش پیشگیری که در ادامه معرفی شده‌اند نه تنها در زمینه‌های عاطفی، بلکه به طور کلی در داشتن زندگی بهتر، پویاتر و سالم‌تر اهمیت دارند.
روابط اجتماعی‌تان را تقویت کنید
برخورداری از حمایت اجتماعی برای تقریبا همه‌ی مشکلات روانشناختی و حتی بعضی از بیماری‌های جسمانی عامل محافظت‌کننده به شمار می‌رود. برای وقت گذراندن و نزدیک‌تر شدن به اعضای خانواده اهمیت قائل شوید، صمیمیت با دوستان و شرکت در فعالیت‌های اجتماعی دانشجویی، تفریحی، خیریه را –مطابق روحیه‌تان- جدی بگیرید، به دیگران اهمیت بدهید و مطمئن باشید که در این فضای حمایتی، اگر مشکلی برایتان پیش بیاید با سختی کمتری از پسش برخواهید آمد. علاوه بر این، برخورداری از روابط ایمن و با کیفیت، الگویی از رابطه‌ی خوب را در ذهن ایجاد می‌کند که در روابط عاطفی آینده می‌تواند به کار بسته شود.
بدانید که چه کسی هستید!
اگر در طول زندگی فهمیده باشیم به کدام ارزش ها متعهدیم و چه اهدافی داریم، پایان یافتن یک رابطه‌ی عاطفی منجر به سردرگمی کامل درباره‌ی خود و آینده‌مان نمی‌شود. زوج‌ها تاثیر زیادی بر یک‌دیگر می‌گذارند. اهداف مشترکی را مشخص می‌کنند، به شبکه‌ی دوستان و یا خانواده‌ی هم وارد می‌شوند، برنامه‌های مشترکی طرح می‌کنند و از اطمینان به دوست داشته شدن توسط دیگری، اعتماد به نفس می‌گیرند. روابط عمیقا به خودپنداره‌ی افراد نفوذ می‌کند و باعث می‌شود شیوه‌ای که خودمان را تعریف می‌کنیم و می‌شناسیم دستخوش تحول شود. داشتن هویت مطمئن و منسجم، یعنی تعهد به ارزش‌ها و اهداف و دانستن جایگاهی که در جهان و جامعه‌مان داریم، به ما کمک می‌کند اگر هویتی که رابطه و شریک عاطفی‌مان بخشی از آن بود مخدوش شود، سریع‌تر خودمان را بازیابی کنیم.
تک‌بعدی نباشید
در روانشناسی اجتماعی مفهومی با عنوان پیچیدگی خود وجود دارد. افرادی که خودشان را با جنبه‌های بیشتر و متمایزتری می‌شناسند خودپنداره‌ی پیچیده‌تری دارند. متمایز بودن جنبه‌های خودپنداره، به این معناست که برای مثال اگر زنی خود را در نقش همسری، خواهر بودن، مشاور بودن، عضو انجمن خاصی بودن و دستی در ورزش یا هنر داشتن می‌شناسد، این زمینه‌های مختلف با هم ارتباط تنگاتنگ ندارند. اگر یکی از این زمینه‌ها –در اینجا رابطه‌ی عاطفی- به خطر بیفتد، جنبه‌های دیگر زندگی می‌توانند به عنوان تکیه‌گاه به کار گرفته شوند.
منابع
Morris, E, C. quantitative sex differences in response to the dissolution of a romantic relationship.2005. evolutionary behavioral science, 9(4).
Smith, H. S., & Cohen, L. H. (1993). Self-complexity and reactions to a relationship breakup. Journal of Social and Clinical Psychology, 12(4), 367–384.
Slotter, B, E., Grander, L, W., Finkel, J, E. (2009). Who Am I Without You?: The Influence of Romantic breakup on the Self-Concept. Personality and Social Psychology Bulletin, 36(2), 147-160.
فهیمی، صمد؛ عظیمی، زینب؛ اکبری، ابراهیم؛ امیری پیچاکلایی، احمد؛ و پورشریفی، حمید (۱۳۹۲). پیش‌بینی نشانگان بالینی در دانشجویان دارای تجربه شکست عاطفی بر اساس ساختارهای شخصیتی: نقش تعدیل کننده‌ی حمایت اجتماعی ادراک شده. مجله دانش و تندرستی، ۹(۴)، ۴۶-۵۹.
