سلام بر تو که سین سلام بر تو رسید/سلام گرد جهان گشت جز تو نپسندید(مولوی)
بسم‌الله الرحمن الرحیم/هست کلید در گنج حکیم(نظامی)
چند وقت پیش شجاعت به خرج دادم و فایل پی دی اف کتاب پنج هزار و پانصد و سی و چهار صفحه ای «کشف‌الاسرار و عدة الابرار»را باز کردم تا بخوانم.از آن گذشته این شجاعت را وقتی به خرج دادم که در حال حاضر مشغول مطالعه و نکته برداری از چند کتاب دیگر هم هستم.
نثر کتاب مربوط به قرن ششم است و خُب تا حدودی با کلماتی که ما اکنون با آن صحبت می کنیم و می نویسیم،تا حدودی تفاوت دارد،ولی باز هم قابل فهم است.شاید هر از گاهی به کلمه ای برخورد کنی که لازم باشد معنی آن را جستجو کنی که این کار هم الان خیلی سخت نیست.
نویسنده ی این کتاب جناب ابوالفضل رشید الدین میبدی خیلی تحت تاثیر استاد عزیزش خواجه عبدالله انصاری است.بعد از کمی بررسی فهمیدم این تفسیر را بر اساس تفسیر استادش که نامش«الهروی»بوده و متاسفانه اکنون اثری از آن در دست نیست،نوشته است.
سرتان را درد نیاورم.همان طور که از اسم کتاب پیداست شما توقع دارید اسراری را برای شما کشف کند.فقط مانده ام امثال میبدی چه اعجوبه هایی بودند که در قرن ششم با کمترین امکانات تحقیقی،قادر بودند اثری به این جامعی از خود بر جای بگذارند.صرفاً نوشتن یک دستنویس ساده از روی کتابی با این حجم ممکن است ماهها زمان ببرد،چه برسد به این که به محفوظات و دانسته هایت و احتمالاً یادداشت هایی که داری،پناه ببری و بخواهی کتابی را خلق کنی.آن هم کتابی که برای همیشه در تاریخ بماند.
برویم سراغ اصل مطلب و کشف یکی از اسرار:
تاکنون به این فکر کرده اید که چه حکمتی بوده است که از میان این همه نام که خدواند متعال دارد چرا این سه نام را باید در ابتدای هر سوره ی قرآن تکرار کنیم و یا چرا این سه نام است که در شروع هر کاری بر زبان می آوریم؟چرا می گوییم«بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمَنِ الرَّحِيمِ»؟چرا مثلاً نمی گوییم«بِسْمِ الْمُؤْمِنُ الْمُهَیْمِنُ الْعَزِیز»؟!یکی از اسراری است که در این کتاب عالی به آن پرداخته شده،همین است.دو پاسخ برای این سوال آورده شده و سپس در حکمت ترتیب این سه نام،مطلبی آورده که آنها را به صورت خلاصه تر و با زبان ساده تر ،برای شما نقل می کنم:
پاسخ اول:
برای این که کار را برای بندگانش در نام بردن از خالقشان آسان کند و از ثواب آن هیچ کم نکند.او می دانست که بندگان طاقت ذکر و حفظ آن همه نام فراوان را ندارند،و اگر بعضی توانایی این کار را داشته باشند،بسیاری از عهده ی این کار بر نمی آیند و در حسرت می مانند.پس معانی آن همه نام را در این سه نام جمع کرد.هر چه جلال و هیبت است در نام الله قرار داد،و هر چه نعمت و تربیت است در نام رحمن و هر چه رحمت و مغفرت است در نام رحیم.تا گفتن آن بر بنده آسان باشد و ثوابش فراوان.
پاسخ دوم:
خداوندِ رب العالمین،پیامبر(صل الله علیه و الله)را زمانی نزد مردم فرستاد که از این سه گروه تشکیل می شدند: بت پرستان،یهودیان و مسیحیان.در میان بت پرستان،نام الله و در میان یهودیان،نام رحمان و در میان مسیحیان، نام رحیم معروف بود.چون خطابِ پیامبر(ص)،به این سه گروه بود و در میان آنها،این سه نام از قبل،مشهور بود. خداوند متعال متناسب با دانسته های این سه دسته،این سه نام را در ابتدای قرآن،قرار داد و بر آن چیزی اضافه نکرد.
و امّا در حکمت ترتیب این سه نام:
حکمت ترتیب این سه نام که ابتدا نام الله و سپس نام رحمن و بعد از آن نام رحیم را قرار داد آن است که متناسب با احوال بندگان،این کار را کرد.این احوال شامل سه حال هستند:آفرینش،پرورش و آمرزش.نام الله، اشاره به اولین حال یعنی آفرینش دارد که با قدرت او صورت پذیرفت و نام رحمن،اشاره به دومین حال که پرورش است و در سایه دوام نعمت میسر است و نام رحیم که اشاره به حال آخر یعنی آمرزش دارد و فقط در سایه ی رحمت او صورت خواهد پذیرفت.خلاصه آن که خدواند متعال با این ترتیب به ما چنین فرموده است که:«اول با قدرت آفریدم،با نعمت پروراندم و با رحمت مورد آمرزش قرار خواهم داد.»
دو مطلب قبلیم:
حُسن ختام:چهار آیه ی پایانی سوره حشر با قرائت زیبای رأفت حسین.اگر توانستید سه آیه ی آخر سوره ی حشر را حفظ کنید و هر چقدر که توانستید در طول روز آن را بخوانید.مخصوصاً هر صبح که از خواب بلند می شوید و هر شب قبل از این که به خواب بروید.
