دوره نوجوانی یکی از دوره‌های پراسترس زندگی هر فرد است. نوجوانان در این دوره، با انواع استرس‌های ناشی از عوامل مختلف فردی و محیطی روبرو می‌شوند. در این دوران نوجوان از یک سو دوران کودکی را پشت سر گذاشته و از سوی دیگر هنوز تجربه زیادی برای شروع مسیر بزرگسالی ندارد. بنابراین، این دوره با استرس‌های زیادی همراه خواهد بود. آشنایی با این موارد و جستجو برای یافتن راهکارهای کاهش و درمان استرس در نوجوانان می‌تواند موجب کاهش چشمگیر این چالش‌ها و هموارتر شدن مسیر برای نوجوان شود.
از استرس در نوجوانان و دلایل اصلی بروز آن چه می دانید؟
بر اساس تعاریف روانشناسی، استرس به عنوان واکنش فیزیولوژیک و روانشناختی انسان در مواجهه با فشار، تنش یا تهدیدات محیطی تعریف می‌شود. در واقع، استرس نشانه‌ای از قرارگرفتن ذهن و بدن در شرایط تنش‌زا است. استرس می‌تواند خود را به‌صورت فیزیولوژیک (مانند افزایش ضربان قلب، ترشح هورمون استرس، تنگی نفس) یا روانشناختی (مانند نگرانی، عصبانیت، اضطراب) نشان دهد.
این واکنش نرمال و طبیعی خواهد بود و برای محافظت از بدن در مقابل تهدیدها و خطرات ضرورت دارد. با این حال، استرس مزمن و نامطلوب می‌تواند بر سلامت فیزیکی و روانی تأثیر منفی بگذارد. معمولا نوجوانان از روش‌های متنوعی برای مواجهه با استرس‌های خود استفاده می‌کنند.
گاهی این استراتژی‌ها مفید واقع می‌شوند؛ ولی احتمال دارد این راهکارها مخرب باشند و اثرات منفی بر سلامت روان نوجوانان وارد کنند. بررسی راه‌های تشخیص استرس نوجوانان و راهبردهای مدیریت استرس اهمیت بالایی دارد. استرس در نوجوانان می‌تواند به دلایل مختلفی بروز کند. برخی از دلایل اصلی بروز عبارتند از:
علائم و نشانه‌های وجود استرس نوجوانان
نشانه‌های استرس در نوجوانان با توجه‌به رفتارها و واکنش‌های نوجوانان به راحتی قابل تشخیص است. مهم‌ترین مورد پس از تشخیص وجود استرس، مطالعه و آگاهی از روش‌های مدیریت استرس خواهد بود. در ادامه برای آشنایی بیشتر، به نشانه‌های حاکی از وجود فشار روانی در نوجوانان می‌پردازیم:
علائم جسمی و فکری استرس
تغییرات جسمانی می‌توانند نشانه‌ای از وجود استرس باشند. استرس می‌تواند منجر به بروز علائم فیزیکی مانند سردرد، درد شکم، مشکلات گوارشی، خستگی بیش‌ازحد، تنگی نفس، افزایش ضربان قلب و تعریق شود. استرس بر تفکر نوجوانان تأثیر خواهد گذاشت؛ مثلا احتمال دارد نوجوان در تمرکزکردن یا به ذهن‌سپردن مسائل با مشکل مواجه شود. استرس مدرسه نیز می‌تواند باعث افزایش فشار و نگرانی دانش‌آموزان و مختل‌شدن عملکرد درسی آنها شود.
تغییرات رفتاری ناشی از اضطراب و استرس
ممکن است استرس در نوجوانان با علائمی نظیر تغییر الگوی خواب و بیداری، افزایش یا کاهش اشتها، عصبانیت، خشم، ترس، برافروختگی، عدم تمرکز، بیش‌فعالی، تمایل به مصرف دخانیات یا الکل، عملکرد نامناسب در مدرسه، عصبی‌شدن یا ناراحتی همراه باشد.
علائم احساسی و عاطفی
یکی از نشانه‌های تحت فشار قرارداشتن نوجوانان، ایجاد تغییر در احساسات و عواطف آنها است. احتمال دارد نوجوان احساس غم و اندوه، بی‌حالی یا ناامیدی را تجربه کند. گاهی نوجوان شما بدخلق می‌شود یا عجیب و غریب رفتار می‌کند. یکی دیگر از علائم استرس در نوجوانان، تغییر در روابط آنها خواهد بود.
استرس می‌تواند منجر به تغییر روابط نوجوانان با خانواده، دوستان، همسالان و اعضای جامعه شود. مثلاً احتمال دارد نوجوان خشونت نشان دهد یا علاقه‌ای به انجام فعالیت‌های اجتماعی و تعامل مؤثر با همسالان خود نداشته باشد.
راهکارهای طلایی برای کاهش و درمان استرس در نوجوانان
آشنایی با راه های کاهش استرس در نوجوانان و تلاش برای درمان و مدیریت آن می‌تواند به بهبود وضعیت روانشناختی و فیزیکی آنها کمک کند. در ادامه به چند راهکار مؤثر بر کاهش و کنترل استرس نوجوانان اشاره می‌شود:
حمایت و ایجاد فضای باز برای بیان احساسات
نوجوانان باید بدانند که می‌توانند در مورد استرس و احساساتشان با افراد مورد اعتماد صحبت کنند. تشویق آنها برای بیان احساساتشان و ایجاد فضایی باز برای شنیدن و پذیرفتن آنها موجب کاهش استرس آنها می‌شود.
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس
آموزش مهارت‌های مدیریت استرس از جمله تنفس عمیق، تمرینات تمرکزی و آرامش‌دهنده، مدیریت زمان و برنامه‌ریزی به نوجوانان می‌تواند به آنها در کاهش استرس کمک کند.
تشویق به انجام فعالیت بدنی و ورزش
انجام ورزش و فعالیت‌های بدنی به صورت منظم در کاهش استرس و افزایش روحیه نوجوانان نقش دارد. انتخاب یک ورزش یا فعالیت بدنی که به نوجوان آن علاقه دارد مفید خواهد بود.
تغذیه و سبک زندگی سالم
تغذیه مناسب و سالم و مصرف مواد غذایی سرشار از مواد مغذی و اجتناب از مصرف مواد غذایی ناسالم (مانند غذاهای پرچرب و شیرینی‌ها و فست‌فودها) می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش استرس در نوجوانان داشته باشد.
خود مراقبتی و استراحت کافی
نوجوانان به حداقل 8 ساعت خواب مفید در شبانه‌روز نیاز دارند. درنظرگرفتن زمانی برای انجام فعالیت‌های آرامش‌بخش مانند یوگا یا مدیتیشن، خواندن کتاب، گوش دادن به موسیقی، مراقبه یا هر فعالیتی که برای نوجوان لذت‌بخش است، به کاهش تنش‌های آنها کمک خواهد کرد.
تعامل اجتماعی و حمایت از روابط مثبت
تعامل با دوستان و خانواده و داشتن روابط مثبت و حمایت‌کننده در کاهش استرس موثر خواهد بود. نوجوانان باید به شبکه اجتماعی و گروه همسالان خود اهمیت بدهند و در فعالیت‌های گروهی و اجتماعی شرکت کنند.
مدیریت زمان و برنامه‌ریزی
آموزش مهارت‌های مدیریت زمان و برنامه‌ریزی در نوجوانان به آنها در انجام بهتر تکالیف و کاهش استرس کمک می‌کند.
مراجعه به مشاور یا روانشناس
در صورتی‌که استرس در نوجوانان به حدی است که بر زندگی روزمره و عملکرد آنها تأثیر منفی می‌گذارد، مراجعه به مشاور یا روانشناس متخصص کمک‌کننده خواهد بود. مطالعه کتاب‌های مفید در زمینه مدیریت استرس از جمله کتاب خودشفقتی برای نوجوانان می‌تواند نقش چشمگیری در کنترل و کاهش تنش‌های نوجوانان داشته باشد. نسخه‌های الکترونیکی و صوتی این کتاب نیز در دسترس قرار دارد و شما این امکان را دارید تا برای سهولت دسترسی، این کتاب را از طریق لینک ارائه‌شده از طاقچه دانلود کنید.
جمع‌بندی
استرس در نوجوانان به‌عنوان واکنشی طبیعی به فشارها و تغییرات زندگی تعریف می‌شود. استرس به‌صورت تغییرات رفتاری، فیزیکی، روانشناختی، مشکلات خواب و عملکرد تحصیلی نامناسب و ... نمایان می‌شود. می‌توان استرس نوجوانان را با ارائه حمایت اجتماعی، آموزش مهارت‌های مدیریت استرس، فعالیت بدنی، تغذیه سالم و استراحت کافی کاهش داد. تشویق به بیان احساسات و مراجعه به مشاور یا روانشناس نیز مفید است. ایجاد فضای امن و تعامل اجتماعی مثبت نیز به مدیریت استرس نوجوانان کمک می‌کند.
