با گسترش ابزارهای پایش سلامت، کیفیت خواب نیز به یکی از شاخصهایی تبدیل شده است که بسیاری از افراد روزانه آن را اندازهگیری میکنند. اگرچه هدف این ابزارها ارتقای سلامت فردی است، اما گاهی خود میتوانند منشأ اضطراب و اختلال در عملکرد طبیعی بدن باشند.
یکی از پیامدهای این روند، اختلالی نوظهور به نام Orthosomnia ست که در سالهای اخیر توجه محققان حوزه خواب را به خود جلب کرده است.
تعریف Orthosomnia
اصطلاح Orthosomnia از ترکیب دو واژهی یونانی ortho بهمعنای «درست یا سالم» و somnia بهمعنای «خواب» ساخته شده است. این واژه برای توصیف نوعی بیخوابی ناشی از وسواس نسبت به کیفیت خواب و اتکا بیشازحد به دادههای ابزارهای پایش خواب بهکار میرود. فرد مبتلا به این اختلال، در تلاش مداوم برای دستیابی به «خواب ایدهآل»، دچار اضطراب، اختلال در خواب و کاهش کیفیت واقعی آن میشود.
عوامل شکلگیری
اختلال Orthosomnia اغلب در افرادی مشاهده میشود که بهصورت منظم از ساعتهای هوشمند، اپلیکیشنهای پایش خواب یا سایر ابزارهای دیجیتال استفاده میکنند. این ابزارها معمولاً دادههایی مانند مدتزمان خواب، عمق خواب و تعداد دفعات بیداری را گزارش میدهند. هرچند این اطلاعات میتوانند مفید باشند، اما در بسیاری موارد دقت محدودی دارند و تفسیر نادرست آنها میتواند به نگرانی و رفتارهای ناسازگارانه منجر شود.
نشانهها
از جمله نشانههای رایج در افراد مبتلا به Orthosomnia میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
تفاوت با بیخوابی کلاسیک
در بیخوابی معمول، فرد معمولاً به دلایلی چون استرس، مشکلات جسمی یا سبک زندگی ناسالم دچار اختلال در خواب میشود. اما در Orthosomnia، اختلال خواب مستقیماً ناشی از تلاش ذهنی برای بهینهسازی خواب و وسواس نسبت به عددها و نمودارهاست. به بیان دیگر، آنچه قرار است به بهبود خواب کمک کند، خود به مانعی برای آن تبدیل میشود.
راهکارهای پیشنهادی
برای مدیریت این اختلال، راهکارهای زیر میتوانند مؤثر باشند:
جمعبندی
خواب فرآیندی طبیعی و پیچیده است که بیش از آنکه با عدد و نمودار سنجیده شود، با تجربه ذهنی فرد معنا پیدا میکند. هر فرد بسته به فیزیولوژی و سبک زندگی خود به میزان متفاوتی از خواب نیاز دارد و الگوی ثابتی در خصوص میزان خواب برای همه وجود ندارد. گاه کاهش تلاش آگاهانه برای کنترل خواب، خود راهی مؤثر برای بهبود آن است.
