سیستم ایمنی بدن شما، ارتش محافظ بدن شما است: آنها سوگند یاد کردهاند در برابر همۀ کسانی که آن را تهدید میکنند، چه خارجی و چه داخلی، از شما دفاع کنند.
در بخش پیشین با عنوان «همهچیز دربارۀ سیستم ایمنی بدن» در این باره گفتیم. در ادامه نکاتی جالبی دربارۀ این سیستم و کارکردش با هم مرور میکنیم.
۱. رودخانهای از خون و لنف
سیستم ایمنی سیستم مبارزۀ پیچیدهای است که با پنج لیتر خون و لنف نیرو میگیرد. لنف مایعی شفاف و بیرنگ است که از تمام بافتهای بدن عبور میکند. این دو مایع با هم تمام عناصر سیستم ایمنی را در سراسر بدن منتقل میکنند تا بتوانند وظایف خود را انجام دهند.
۲. سلولهای سفید (شوالیه)های بدن شما
مانند شوالیههای سفیدی که اژدها را میکشند، گلبولهای سفید خون نیز در صورت بروز مشکل وارد نبرد میشوند. دو نوع مختلف گلبول سفید وجود دارد: فاگوسیتها و لنفوسیتها. فاگوسیتها میتوانند از طریق رگهای خونی و بافت شما حرکت کنند تا مهاجمان را بلعیده یا جذب کنند. فاگوسیتها ارگانیسمهایی را هدف قرار میدهند که باعث بیماری (یا پاتوژنها) و سموم میشوند. سموم یک سمهای طبیعی هستند که توسط برخی ارگانیسمها بهعنوان نوعی محافظت تولید میشوند. گاهیاوقات هنگامی که فاگوسیت عاملی بیماریزا را جذب میکند، مادهای شیمیایی را آزاد میکند که به لنفوسیتها کمک کند تا نوع بیماریزا را شناسایی کنند. هر پاتوژن نوع خاصی از آنتیژن را حمل میکند و هرلنفوسیت در بدن شما حامل آنتیبادیهایی است که برای مبارزه با آنتیژنهای حمل شده توسط عوامل بیماریزا هستند. سه نوع اصلی لنفوسیت در بدن وجود دارد: سلولهای B، سلولهای T و سلولهای کشنده طبیعی.
- سلولهای B آنتیبادیهایی ایجاد میکنند که به باکتریها، ویروسها و سمومی که وارد بدن میشوند حمله میکنند.
- سلولهای Tسلولهایی را در بدن که توسط ویروسها پیشی گرفتهاند یا سرطانی شدهاند، از بین میبرند.
- مانند سلولهای T، سلولهای کشنده طبیعی سلولهای عفونی یا سرطانی را از بین میبرند. اما بهجای تولید آنتیبادی، آنزیم یا ماده شیمیایی خاصی میسازند که سلولها را میکشد.
این سربازان شجاع فقط تا چند هفته عمر میکنند، بنابراین خیلی خوب است که تعداد آنها زیاد است. یک قطرۀ خون میتواند حاوی ۲۵۰۰۰ گلبول سفید باشد.
۳. تب و التهاب علائم خوبی هستند
داشتن تب و التهاب گرچه میتواند ناخوشایند باشد، اما نشانههایی هستند که بدن شما کار خود را انجام میدهد. تب گلبولهای سفید را آزاد کرده، متابولیسم را افزایش میدهد و از تکثیر برخی ارگانیسمها جلوگیری میکند. التهاب زمانی رخ میدهد که هر سلول آسیبدیده هیستامین آزاد کند. هیستامینها باعث گشاد شدن دیوارههای سلولی میشوند. این امر باعث ایجاد قرمزی، گرما، درد و تورم التهاب میشود. در نتیجه، بدن شما اثرات محرک را محدود میکند.
۴. یا بخواب یا بیماری را بپذیر
آیا دیوانهوار به این طرف و آن طرف دویدهاید و ناگهان مریض شدهاید؟ این سیستم ایمنی شماست که عملاً شما را به این حالت در میآورد. اگر بیش از پنج ساعت در شب نخوابید، سیستم ایمنی بدن شما میتواند مانند شما افسرده شود. این حالت او شما را در معرض ابتلا به سرماخوردگی، آنفولانزا و عفونت قرار میدهد.
۵. خنده به سیستم ایمنی شما کمک میکند
در ضربالمثل «خنده بر هر درد بیدرمان دوا است» حقیقتی وجود دارد. خنده باعث ترشح دوپامین و سایر مواد شیمیایی حس خوب در مغز میشود که همگی میتوانند به کاهش استرس کمک کنند. بیست دقیقه خندیدن در روز ممکن است شما را از پزشک بینیاز نکند، اما احتمالاً میتواند به عملکرد صحیح سیستم ایمنی شما کمک کند.
۶. میکروبها شما را سالم نگه میدارند
رودۀ شما مملو از باکتریها و چیزهای دیگر است که به شما در هضم غذا کمک میکند. اما میکروبهای خارج از بدن شما معمولاً نامطلوب در نظر گرفته میشوند. در حالی که برخی از این ممکن است درست باشد، شما برای سالم ماندن به آن میکروبها نیاز دارید. سیستم ایمنی شما میتواند سازگار شود، به همین دلیل است که انسان برای مدت طولانی در طبیعت بقا یافته است. هنگامی که بدن شما با مادهای خارجی تماس پیدا میکند، به آن حمله میکند و آن را به خاطر میآورد. اگر برگشت، بدن شما میداند که چه کاری انجام دهد. این حالت بیشتر در مورد سرخک مشهود است: عفونتی یک بار ابتلا به آن معمولاً برای محافظت مادامالعمر کافی است.
۷. آلرژی
هرکسی که آلرژی فصلی یا تب یونجه را تجربه میکند احتمالاً همه مولکول گردههای اطراف خود را مسبب آن میداند. این ذرات میکروسکوپی باعث آزاد شدن هیستامین میشوند که برخی از علائم ناخوشایند آلرژی را ایجاد میکند. آلرژی همه را تحت تاثیر قرار نمیدهد. آنها زمانی ایجاد میشوند که بدن شما چیزی بیضرر مانند گرده گل یا یک نوع غذا را بهعنوان یک عامل بیماریزا اشتباه بگیرد. بدن شما در برابر آن واکنش ایمنی ایجاد کرده و باعث میشود علائم آلرژی (هر آنچه که باید در مورد آلرژی بدانید) را تجربه کنید.
۸. اختلالات خود ایمنی
گاهی اوقات سیستم ایمنی بدن شما به بافتهای بدن حمله میکند و باعث بیماری میشود. به این حالت خودایمنی میگویند. سیستم ایمنی بیشتر افراد قبل از تولد به بافت خود عادت میکند. بدن این کار را با خاموش کردن سلولهایی که به آنها حمله میکنند انجام میدهد. اختلالات خودایمنی زمانی است که بدن به اشتباه به بافت سالم حمله میکند. این چیزی است که در افراد مبتلا به بیماریهای خودایمنی مانند موارد زیر رخ میدهد:
- اسکلروز چندگانه
- لوپوس
- روماتیسم مفصلی
- پسوریازیس
این بیماریها با داروهایی که سیستم ایمنی را سرکوب میکنند، درمان میشوند.
بالا رفتن سن: با افزایش سن، اندامهای داخلی ما ممکن است کارایی کمتری داشته باشند. اندامهای مرتبط با ایمنی مانند تیموس یا مغز استخوان سلولهای ایمنی کمتری را تولید میکنند که برای مبارزه با عفونتها لازم است و کمبود آنها میتواند بدن را در مواجه با عوامل بیماریزا ضعیف کند. گاهی اوقات پیری با کمبود ریزمغذیها همراه است که ممکن است عملکرد سیستم ایمنی را بدتر کند.
سموم محیطی (دود و سایر ذرات موثر در آلودگی هوا، الکل): این مواد میتوانند فعالیت طبیعی سلولهای ایمنی را مختل یا سرکوب کنند.
اضافه وزن: چاقی با التهاب مزمن درجه پایین همراه است. بافت چربی آدیپوسیتوکینهایی تولید میکند که میتواند فرآیندهای التهابی را تقویت کند. تحقیقات در این مواد هنوز در مراحل ابتدایی قرار دارد، اما چاقی همچنین بهعنوان یک عامل خطر مستقل برای ویروس آنفولانزا شناسایی شده است، که احتمالاً به دلیل اختلال در عملکرد سلولهای T، که نوعی گلبول سفید خون است، به وجود میآید.
رژیم غذایی نامناسب: سوءتغذیه یا رژیم غذایی فاقد یک یا چند ماده مغذی میتواند تولید و فعالیت سلولهای ایمنی و آنتیبادیها را مختل کند.
رژیم غذایی پرچرب: چربیها (چربیها و سلامتی) میتوانند مانع از مبارزه با گلبولهای سفید با میکروب شوند. و رژیمهای پرچرب به مرور زمان میتوانند تعادل باکتریها را در روده شما که میتوانند به پاسخ ایمنی کمک کنند، بر هم بزنند. به دنبال لبنیات کم چرب بدون قند اضافه، همراه با پروتئین بدون چربی مانند غذاهای دریایی، بوقلمون و مرغ، یا تکههای گوشت گاو بدون چربی یا کمچربی باشید.
بیماریهای مزمن: اختلالات خود ایمنی و نقص ایمنی به سلولهای ایمنی حمله میکنند و بهطور بالقوه آنها را از کار میاندازند.
استرس و اضطراب روانی مزمن: استرس هورمونهایی مانند کورتیزول را ترشح میکند که التهاب (التهاب در ابتدا برای فعال کردن سلولهای ایمنی لازم است) و عملکرد گلبولهای سفید خون را سرکوب میکند. تحمل استرس و اضطراب میتواند پاسخ ایمنی بدن شما را در کمتر از ۳۰ دقیقه تضعیف کند. استرس دائمی آسیبهای بزرگتری ایجاد میکند و دفع آنفولانزا، تبخال، زونا و سایر ویروسها برای بدن سختتر میشود. اگر نمیتوانید نگرانی خود را از بین ببرید یا اگر کنترل آنها در زندگی روزانه برای شما دشوار است، با پزشک خود صحبت کنید. یافتن راههای سالم برای مقابله با استرس بسیار مهم است. این امر خطر استرس طولانیمدت و مشکلات سلامت مرتبط با آن را کاهش میدهد. چند راه خوب برای کاهش استرس عبارتاند از:
- مدیتیشن
- یوگا (یوگا و همه چیز دربارۀ آن)
- طب سوزنی
- گفتار درمانی
- هنر درمانی
- ورزش کردن
- سالم غذا خوردن
کمبود خواب و استراحت: خواب زمان بازیابی بدن است که در طی آن نوعی سیتوکین آزاد میشود که با عفونت مبارزه میکند. خواب (سلامت خواب و رژیم غذایی) بسیار کم میزان این سیتوکینها و سایر سلولهای ایمنی را کاهش میدهد. بنابراین، نداشتن خواب کافی میتواند احتمال ابتلا به ویروسها یا میکروبها را افزایش دهد و همچنین ممکن است برای بهبودی زمان بیشتری لازم داشته باشد؛ زیرا در شرایط کمبود خواب بدن شما نمیتواند سلولها و پروتئینهای ضد عفونت به نام آنتیبادی بسازد که به دفاع در برابر بیماری از بدن محافظت میکنند.
کمبود ویتامین دی: اکثر ما میدانیم که برای داشتن استخوانهای قوی (تراکم استخوان) و سلولهای خونی سالم بدن به ویتامین دی نیاز دارد. اما ویتامین دی همچنین به تقویت سیستم ایمنی بدن شما کمک میکند. این ویتامین را میتوان از تخممرغ، ماهیهای چرب و غذاهای غنیشده مانند شیر و غلات دریافت کرد. نور خورشید منبع کلیدی دیگری برای دریافت این ویتامین است. در تابستان، فقط ۵ تا ۱۵ دقیقه تابیدن نور خورشید روی دست، صورت و بازوها ۲ تا ۳ بار در هفته معمولاً کافی است. در زمستان، ممکن است کمی بیشتر نیاز داشته باشید.
برخی داروهای خاص: داروهایی که برای درمان آلرژی، آرتریت، لوپوس، IBS و پیوند اعضا استفاده میشوند. کورتیکواستروئیدها، و همچنین مهارکنندههای TNFبرای التهاب و شیمی درمانی برای سرطان، از جمله این داورها هستند. پزشک شما بهخوبی میتواند آنها را متناسب با نیاز بدنتان تنظیم کند.
مصرف کم میوهها و سبزیجات: این غذاها ممکن است به بدن شما کمک کنند تا گلبولهای سفید بیشتری را که برای مبارزه با عفونتها نیاز دارید، بسازد. محصولات تازه و آجیل و دانهها حاوی مقدار زیادی روی، بتاکاروتن، ویتامینهای A، C و Eو سایر مواد مغذی مورد نیاز برای داشتن بدن سالم هستند. غذاهای گیاهی همچنین بدن شما از نظر فیبر مورد نیاز تأمین میکنند، که به کاهش درصد چربی بدن شما کمک کرده، و میتواند پاسخ ایمنی شما را تقویت کند.
سیگار کشیدن: نیکوتین ناشی از سیگار، جویدن تنباکو یا هر منبع دیگری میتواند توانایی بدن شما را برای مبارزه با میکروبها ضعیف کند.
غم و اندوه: شواهدی وجود دارد که نشان میدهد غم و اندوه، به خصوص اگر طولانی باشد، میتواند ایمنی بدن شما را کاهش دهد. این اثر میتواند به مدت ۶ ماه در بدن باقی بماند، اما اگر اندوه شما عمیق باشد یا کاهش نیابد، ممکن است بیشتر ادامه یابد. در صورت نیاز به کمک در این شرایط با پزشک یا متخصص سلامت روان خود صحبت کنید.
ورزش نکردن: به نظر میرسد ورزش هوازی منظم به بدن شما کمک میکند تا با بیماریهای ناشی از ویروسها و باکتریها مبارزه کند. این امر تا حدی به این دلیل است که ورزش کردن و تحرک به خون کمک میکند تا بهطور موثرتر در بدن شما حرکت کند، به این معنی که مواد ضدمیکروب به جایی که باید، میرسند.
«تأثیر تغذیه بر سیستم ایمنی بدن»، وبلاگ پرفیرو، ۱۰ فروردین ۱۴۰۴
