چای ومعرفی آن

نام فارسی: چای نام علمی: Green Tea نام انگلیسی: Camelliaceae (Theaceae)

معرفی:

نام این گیاه در گویش چینی جنوبی چای و در گویش چینی شمالی به صورت تِی تلفظ می‌شد و هردو تلفظی از یک حرف چینی یگانه در چین قدیم هستند.مردم اروپای غربی نام این گیاه را از چینیان شمالی و مردم خاورمیانه و شمال آفریقا نام آن را از چینیان جنوبی آموختند.

نوشیدنی چای با دم کردن برگها، جوانه‌ها یا شاخه‌های فرآوری شده بوته چای گونه Camellia sinensis به مدت چند دقیقه درآب داغ درست می‌شود. فرآوری آن می‌تواند شامل اکسیداسیون، حرارت دهی، خشکسازی و افزودن گیاهان، گلها، چاشنی‌ها و میوه‌های دیگر به آن باشد.

چای یک منبع طبیعی از کافئین، تئوفیلین، تئین و آنتی‌اکسیدان‌ها است، اما تقریباً بدون چربی، کربوهیدرات‌ها، یا پروتئین آن، دارای طعمی مطلوب است که کمی تلخ و گس می‌باشد.

گل ومیوه: گل ها منفرد بوده یا در دستجات معدود واقع در محور برگ ها قرار دارند و دارای دمگل کوتاه بوده، به رنگ سفید یا صورتی روشن و قطر 3 تا 5 سانتی متر هستند. گل ها دارای 5 تا 7 کاسبرگ و گلبرگ بوده، گلبرگ ها در قاعده به هم متصل می باشند. پرچم ها متعدد هستند. تخمدان 3 خانه ای است. میوه کپسولی چوبی، به رنگ قهوه ای مایل به سبز، به قطر 1 تا 1/5 سانتی متر و حاوی 1 تا 3 دانه صاف قهوه ای می باشد.

برگ ها، ساقه و ریشه: این گیاه درختچه ای همیشه سبز و بسیار منشعب با برگ های براق، سبز تیره، متناوب، چرمی، سرنیزه ای یا تخم مرغی کشیده دارای حاشیه اره ای و دمبرگ کوتاه می باشد. برگ های جوان آن نیز به خاطر پوشش کرکی سطح خود نقره ای به نظر می رسند.

رویشگاه:

یک مزرعه چای در آسام، هند.

خاستگاه گیاه چای شرق و جنوب چین، میانمار شمالی، و ایالت آسام هند را دربرمی گیرد.[] رشد فوری (لجام گسیخته) گونه آسامی چای در نواحی قابل مشاهده‌است که از استان یانا (Yunnan) تا بخش شمالی میانمار و آسام در هند را پوشش می‌دهد. گونه sinesis چای به‌طور طبیعی در نواحی شرقی و جنوب شرق چین می‌روید. تحقیقات اخیر و وجود گونه‌های دورگه از نوع چای در نواحی گسترده‌تری از مناطق مذکور بیان‌گر آن است که خاستگاه چای درنقطه‌ای واقع شده که شامل بخش شمالی میانمار و ایالت‌های یونان و سیچوان چین می‌شود.

ریشه‌های استفاده بشر از چای در افسانه‌های متعددی بیان شده، اما مکانی که برای اولین بار چای تولید شده، نامعلوم است.

چای به فرم وحشی یافت نشده است. در اصل در چین کشت می گردیده، امروزه در هند، چین، سری لانکا، ژاپن، اندونزی، کنیا، ترکیه، پاکستان، مالاوی و آرژانتین کشت می شود.

پراکنش در ایران: در استان های مازندران و گیلان به صورت کاشته شده وجود دارد.

فرآورده ها:

برگ های چای، تخمیر و یا خشک می شوند. برداشت تحت شرایط کنترل شده کیفی انجام می گیرد. چای سبز از بخار دادن برگ های تازه و چای سیاه از اکسیده شدن برگ های چای حاصل می شود. طی فرایند اکسیداسیون، آنزیم های موجود در چای، بسیاری از ترکیبات دارویی پلی فنولی را به ترکیبات کمتر فعال تبدیل می کند. این فرآیند در چای سبز به دلیل آن که روند بخاردهی، آنزیم های اکسید کننده را غیر فعال می کند، رخ نمی دهد. فعالیت آنتی اکسیدانتی چای سبز 6 بار بیشتر از چای سیاه می باشد.

جهت تهیه چای، آب جوش را روی یک قاشق چایخوری سرپر از برگ چای و یا مقدار معادل پودر چای ریخته، یا آنکه چای کیسه ای را درون آب جوش قرار داده، 3 تا 10 دقیقه به حال خود رها می کنند. ظرف مدت 3 دقیقه کافئین به طور تقریبا کامل استخراج می گردد. در صورت طولانی شدن مدت دم کردن، میزان تانن موجود در چای (که دارای اثر ضد اسهال می باشد) افزایش می یابد.

میزان مصرف روزانه ترکیبات پلی فنولی 300 تا 400 میلی گرم است. مقدار پلی فنول های موجود در 3 فنجان چای سبز 240 تا 300 میلی گرم می باشد.

بخش های دارویی:

برگ های کرک دار بسیار جوان که بسته به هدف مورد نظر از آن چای سبز یا سیاه تهیه می شود.

موارد مصرف و اثرات درمانی:

· مهمترین کاربرد بالینی این گیاه، استفاده از آن جهت پیشگیری از سرطان و بیماری های قلبی است.

· گیاه مزبور دارای اثر ضد سرطان علیه سرطان های ناحیه معدی – روده ای، معده، روده کوچک، لوزالمعده، روده بزرگ، ریه و نیز سرطان های مرتبط با استروژن از قبیل اکثر سرطان های پستان می باشد.

· مصرف دهان شویه های تهیه شده از این گیاه موجب کاهش تشکیل پلاک دندان و همچنین مهار رشد باکتری های موجد پوسیدگی دندان می گردد.

· به علاوه گیاه مزبور دارای اثرات گرمازا و اکسید کننده چربی بوده، از این رو می توان از آن به عنوان نوعی عامل م

موثر جهت درمان چاقی استفاده نمود.

· یافته های حاصل از یک کارآزمایی بالینی نیز حاکی از آن است که مصرف چای اولونگ(برگ های نیمه تخمیر شده چای) موجب کاهش غلظت گلوکز پلاسما و فروکتوزامین افراد مبتلا به دیابت نوع 2 می گردد.

· استفاده از گیاه مزبور ممکن است جهت پیشگیری از ابتلاء به اسهال های ناشی از کلوستریدیوم مفید باشد.

· کافئین موجود در این گیاه موجب تحریک دستگاه عصبی مرکزی(CNS) شده، دارای اثر ضد افسردگی می باشد.

· مصرف عصاره چای سبز غنی شده با تئافلاوین موجب کاهش کلسترول تام پلاسما و نیز LDL-Cبزرگسالان مبتلا به نوع خفیف تا ملایم هیپرکلسترولمی می گردد.

· مصرف خوراکی چای سبز منجر به کاهش متوسط وزن می گردد.

· اگرچه در کتاب منتشر شده از سوی کمیسیون E، تک نگاری در مورد چای سبز وجود ندارد، لیکن شواهد بالینی حاکی از آن است که چای سبز، گیاه بسیار مفیدی جهت پیشگیری از بروز سرطان و نیز پوسیدگی دندان می باشد.

موارد تایید نشده:

· چای سبز جهت درمان اختلالات معدی، میگرن، علائم ناشی از خستگی، استفراغ و اسهال نوشیده می شود. همچنین می توان از آن جهت افزایش کارایی کلی استفاده نمود.

طب هومئوپاتی:

· در طب هومئوپاتی از این گیاه برای درمان بیماری های قلبی عروقی، انواع سردرد، حالات هیجانی، افسردگی و ناراحتی های معدی استفاده می شود.

طب هندی:

· در طب هندی این گیاه جهت درمان اسهال، بی اشتهایی، عطش، میگرن، دردهای قلبی، تب و خستگی به کار برده می شود.

طب چینی:

· در طب چینی از این گیاه برای درمان میگرن، تهوع، اسهال ناشی از مالاریا، اختلالات گوارشی و نیز جهت پیشگیری از بروز سرطان استفاده می گردد.

موارد منع مصرف

· مصرف گیاه مزبور به دلیل کلروژنیک اسید و تانن موجود در آن، غالبا باعث بروز عوارض جانبی در اشخاص دارای معده های حساس می گردد.

· استفاده زیاد از چای نیز منجر به افزایش اسیدیته و سوزش معده، کم اشتهایی و یبوست یا اسهال می شود. با افزودن شیر به چای، معمولا می توان از بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف چای جلوگیری نمود.

· افراد مبتلا به ضعف قلب و عروق، بیماری های کلیوی، پرکاری تیروئید، مستعد اسپاسم و نیز اشخاصی که دچار برخی بیماری های روحی مانند حالات اضطراب هستند می بایست چای را با احتیاط مصرف نمایند.

· مصرف دراز مدت بیش از 1/5 گرم کافئین در روز، منجر به بروز برخی از علائم غیر اختصاصی مانند بیحالی، کج خلقی، بیخوابی، تپش قلب، سرگیجه، استفراغ، اسهال، کم اشتهایی و سردرد می شود.

· توصیه می شود از مصرف این گیاه در دوران بارداری به دلیل کافئین موجود در آن اجتناب شده یا حداقل از مقادیر زیاد آن استفاده نگردد.

· استفاده در دوران شیردهی: نوزادانی که مادران آنها از نوشیدنی های محتوی کافئین استفاده می کنند دچار اختلالاتی در خواب می شوند.

· مصرف همزمان چای سبز با داروهای ضد انعقاد ممکن است سبب کاهش کارایی داروهای مذکور گردد.

· جذب داروهای قلیایی به دلیل ایجاد پیوند شیمیایی با تانن ها ممکن است به تاخیر افتد.

· مصرف بیش از حد این گیاه (مقادیری معادل با بییش از 300 میلی گرم کافئین با 5 فنجان چای) منجر به بی قراری، لرزش و تشدید هیجان می شود. اولین نشانه های مسمومیت نیز شامل استفراغ و اسپاسم شکمی است. البته نوشیدن مقادیر زیاد چای، موجب مسمومیت منجر به مرگ نمی شود.

منابع:

کتاب مرجع گیاهان داروئی(جلد اول). تالیف و ترجمه دکتر احمد امامی،دکتر شیرین فصیحی و دکتر ایرج مهرگان