سطح تستوسترون بدن در طول روز نوسان پیدا می‌کند. در مردان، سطح تستوسترون در صبح در بالاترین حالت ممکن می‌باشد، اما به تدریج در طول روز سطح آن کاهش پیدا می‌کند. تولید نرمال تستوسترون عمدتا توسط ترشح ریتمیک یک هورمون دیگر که هر ۱-۳ ساعت یک بار ترشح میشود کنترل میشود، یعنی هورمون آزاد کننده گونادوتروپین (GnRH).
جدایی از آن نوسانات، در نوجونن و مردان جوان بالغ (۱۹-۳۹ سالگی)، سطح میانگین و سالم تستوسترون کل چیزی بین ۲۶۴-۹۱۶ نانوگرم بر دسی لیتر می‌باشد. در زنان بالای ۱۹ سال، سطح تستوسترون چیزی بین ۸-۶۰ نانوگرم بر دسی لیتر می‌باشد. از این مقدار، تنها حدود ۲۵% آن از لحاظ بیولوژیکی فعال در نظر گرفته میشود و تنها ۲-۳% آن به عنوان تستوسترون آزاد در بدن حضور دارند و مابقی آن اتصال ناپایداری با آلبومین دارند. باقیمانده تستوسترون نیز پیوند استواری با پروتئینی به نام (SHBG) دارند.
استروژن سطح (SHBG) را در بدن افزایش میدهد، در حالی که تستوسترون و دیگر آندروژن‌ها معمولا سطح (SHBG) را کاهش میدهند. بنابراین، ممکن است که سطح تستوسترون کل بدن شما در محدوده نرمال و سالم باشد، اما اگر بخش بالایی از آن متصل به (SHBG) باشد، سپس قابلیت ماهیچه‌های شما در واکنش به این هورمون، به میزان قابل توجهی کاهش میابد.
یک راه بسیار آسان اما در عین حال معتبر به منظور تعیین اینکه آیا با سطح بیشتر تستوسترون و حساسیت بیشتر گیرنده‌های آندروژن متولد شده اید این است که به دست راست خود نگاه کنید. دست خود را به صورت صاف و تخت روی میز قرار داده و ببینید که آیا انگشت حلقه به شکل قابل توجهی بلند تر از انگشت اشاره می‌باشد یا خیر. اگر اینطور است، پس در دوره رشد و نمو در معرض تستوسترون بیشتری بوده اید و گیرنده‌های آندروژن شما به خوبی عمل میکنند.
تستوسترون میتواند به شکل منفعلانه ای وارد سلول‌ها شود، نظیر یک روح که از درون دیوار عبور می‌کند، و به گیرنده‌های آندروژن متصل شده تا مستقیما روی هسته سلول کار کند. تستوسترون همچنین میتواند به عنوان یک پروهورمون درون غدد جنسی و بافت‌ها نظیر پوست، فولیکول‌های مو و چربی عمل کند. برای مثال، هنگامی که آنزیم ۵-آلفا ردوکتاز حاضر باشد، در محل هایی نظیر پروستات و پوست، تستوسترون به یک آندروژن قوی تر به نام دی هیدرو تستوسترون تبدیل میشود.
در بافت چربی، آنزیم آروماتاز تستوسترون را به استروژن/استرادیول تبدیل می‌کند. به عبارت دیگر، هرچه بافت چربی بدن شما بیشتر باشد، بدن شما استروژن بیشتری را میتواند از تستوسترون تولید کند. در برخی موارد، هر دو اتفاق میتواند رخ دهد.
برای مثال تستوسترون روی بافتی به شکل مستقیم عمل می‌کند، اما به عنوان یک پروهورمون از طریق تبدیل به آندروژن خود یا تبدیل به یک متابولیت استروژن.
در افراد بالغ، تستوسترون در سراسر بدن دارای اثرات مختلفی می‌باشد:
ماهیچه‌ها : افزایش سنتز پروتئین و افزایش حجم و قدرت عضلات
چربی بدن : مهار جذب چربی و ذخیره چربی و افزایش تعداد گیرنده‌های چربی سوزی بتا آدرنرژیک
مغز : بهبود ادراک، حافظه، میل جنسی و تاثیر روی احساسات
قلب : افزایش جریان خون و برون ده قلبی
استخوان : افزایش تولید گلبول‌های قرمز و رشد استخوان‌ها و حفظ تراکم استخوان ها
ارگان‌های جنسی مردانه : حمایت از تولید اسپرم و زیست پذیری آنها، بهبود رشد آلت تناسلی و نعوظ آن
پوست : حمایت از تولید کلاژن و ساخت مو
کلیه : تولید اریتروپویتین (EPO)، که باعث افزایش تولید گلبول‌های قرمز میشود.
به علاوه، تستوسترون باعث افزایش سطح فاکتور رشد شبه انسولین ۱ (IGF-1) میشود و سطح سلامت تستوسترون مرتبط با افزایش سلامتی و بهبود عملکرد ایمنی، کاهش نرخ مرگ و میر، کاهش چربی و افزایش سرعت متابولیسم می‌باشد.
در مردان دچار کمبود سطح تستوسترون، استفاده از این هورمون نشان داده است که میتواند باعث افزایش سطح انرژی، افزایش عضله سازی، افزایش میل جنسی، بهبود عملکرد جنسی، افزایش تراکم مواد معدنی استخوان ها، کاهش چربی بدن، کاهش افسردگی و کاهش مشکلات مرتبط با مجاری ادراری شود. همچنین تحقیقاتی نشان میدهند که استفاده پزشکی از ژل‌های ترنسدرمال تستوسترون یک بار در روز توسط بیماران مبتلا به فیبرومیالژیا میتواند به شکل کارامدی باعث کاهش درد‌های مزمن آنها شود.
کمبود سطح تستوسترون در مردان میتواند باعث افزایش چربی و وزن بدن، کاهش کالری سوزی، افزایش احتمال بروز اختلالات قند خون و حساسیت به انسولین شود و به این ترتیب میتواند به شکل منفی روی کنترل متابولیکی بدن اثر بگذارد. در زنان، افزایش سطح غیر معمول تستوسترون میتواند باعث بروز بسیاری از این مشکلات مشابه شود.
در مجموع و در هر دو جنس، تستوسترون مستقیما درون سیستم عصبی مرکزی (مغز و نخاع) به منظور تنظیم متابولیسم عمل کرده که این امر روی میزان کالری سوزی و حفظ سطح سالم قند خون تاثیر میگذارد.
برای مثال، هنگامی که ۲۰۰ میلی گرم تستوسترون انانتات یک بار در هفته به مدت ۶ ماه به مردان بین ۲۱-۳۷ سال سالم اما غیر ورزشکار تزریق شد، سطح تستوسترون آنها به میزان ۹۱.۱% افزایش پیدا کرد. به تبع آن سطح توده بدون چربی بدن آنها ۹.۶% افزایش و سطح چربی بدن آنها به میزان ۱۶.۲% کاهش پیدا کرد.
اگرچه بسیاری از مزیت‌های تستوسترون در بدن نتیجه تبدیل آن به اندروژن یا استروژن قدرتمند تری می‌باشد، اما این مورد در عضلات صادق نیست. تستوسترون برای تحریک عضلات به رشد مستقیما عمل می‌کند، و به همین دلیل است که آن را یک استروئید آنابولیک مینامند.
اما تستوسترون چگونه باعث افزایش حجم عضلات میشود؟ تئوری قالب در این زمینه این است که تستوسترون باعث فعال سازی و افزایش تعداد سلول‌های پیش نیاز فیبر‌های ماهیچه ای به نام سلول‌های ماهواره ای میشوند. هنگامی که فعال شوند، این سلول‌های پیش نیاز میتوانند در فیبر‌های ماهیچه ای موجود ترکیب شده و باعث بزرگی آنها شوند (هایپرتروفی)، یا سلول‌های ماهواره ای میتواند با هم ترکیب شده و یک فیبر ماهیچه ای جدید را شکل دهند (هایپرپلازی).
به علاوه، تستوسترون میتواند باعث افزایش تعداد مراکز کنترل (هسته) موجود درون فیبر‌های ماهیچه ای شود، که نتیجه این امر افزایش تعداد گیرنده‌های آندروژنی است که تستوسترون میتواند درون ماهیچه به آنها متصل شود.
هنگام انجام تمرینات که باعث افزایش حساسیت گیرنده‌های آندروژن میشود و با مصرف آمینو اسید‌های ضروری که برای حمایت از سنتز پروتئین مورد نیاز هستند، اثر تستوسترون روی عضلات و عملکرد آنها به شکل قابل توجهی تقویت میشود.
تستوسترون همچنین ضد کاتابولیک می‌باشد، زیرا میتواند باعث مهار اثر هورمون‌های کاتابولیک نظیر کورتیزول شده و از اتصال آنها به گیرنده‌های اصلی خود جلوگیری می‌کند. بنابراین، تستوسترون هم استروئید آنابولیک و هم یک استروئید ضد کاتابولیک می‌باشد. همین ویژگی باعث شده تا تستوسترون در ساخت و حفظ توده ماهیچه ای و همچنین ریکاوری سریع پس از تمرین نقشی اساسی پیدا کند.
