انسان واقعی ممکن است نابود شود ولی هرگز شکست نخواهد خورد.
کتاب پیرمرد و دریا (The Old Man and the Sea) نوشته ارنست همینگوی نویسنده سرشناس آمریکایی است و یکی از مشهورترین آثار وی به شمار می رود که برنده جایزه ادبی نوبل سال 1954 شد و داستان جدال و مبارزه سرنوشت ساز میان پیرمرد و نیزه ماهی در دریا است و به راستی کدام یک در پایان پیروز و کدام یک مغلوب شد؟
نقدهای بسیاری حول این داستان وجود دارد و بعضی از منتقدین شخصیت های این داستان را نمادی از انسان های گوناگون در دنیای ما می دانند؛ در این مطلب نگاهی گذرا به این داستان و همچنین بررسی مختصر آن خواهیم پرداخت.
هشدار اسپویل! در ادامه ممکن است بخش های مهمی از داستان لو بروند!
سانتیاگو، پیرمرد ماهیگیر، پس از چندین روز پیاپی دست خالی از دریا به خانه بازگشتن اکنون به نماد بدشانسی در سراسر بندر مشهور شده. پیرمردی که روزگاری خاطراتی بسیار شاد از دریا داشته و دریا که همیشه تور سانتیاگو را از سفره خود بی بهره نمی گذاشت اکنون هفته هاست سفره خود را از مقابل سانتیاگو جمع کرده است.
پسرک که یار و یاور سانتیاگو، این قهرمان شکست خورده است، در این دوران سخت یاور اوست و باعث می شود که او انگیزه و جرئت دوباره ای بیابد و با عزم راسخ به دل دریا بزند. محبت های پسرک خوش قلب که همه آنها از صمیم قلب پسرک و بی هیچ چشم داشتی انجام می شود و حاکی از ارادت ویژه وی به این قهرمان است.
خواب هایی که پیرمرد می بیند نشان از دوران خوش روزگار قدیم این شیر غمگین است که با دیدن آنها آرامش خاصی در وجود وی جریان میابد و با دیدن این خواب ها احساس لذت سراسر وجود سانتیاگو را فرا می گیرد و این احساس باعث رضایت قلبی می شود که سانتیاگو از دوران گذشته خویش دارد.
تصویر سازی قدرتمند همینگوی از دریا این احساس را به خواننده القا می کند که در قایق در کنار سانتیاگو نشسته و در حال تماشای ماهی های جهنده و دلفین ها است. اما داستان وقتی به اوج خود می رسد که یک نیزه ماهی قدرتمند قلاب سانتیاگو را می گیرد و در این لحظه تقابل این قهرمان سالخورده و شوالیه نیزه دار دریا آغاز می شود.
در دریا تنهایی معنایی ندارد...
همینگوی با به تصویر کشیدن کشیده شدن قایق سانتیاگو توسط نیزه ماهی لحظه ای علامت سوالی در ذهن خواننده پدید می آورد که کدام یک (سانتیاگو و نیزه ماهی) نقش صیاد و کدام یکی نقش صید را دارد.
همینگوی با اشاره به اینکه سانتیاگو همزمان با در دست داشتن طناب و به دنبال نیزه ماهی کشیده شدن با یک دست خود طناب را گرفته و با دیگری ماهی که قبلاً صید کرده بود را تمیز می کند و می خورد مهارت فوق العاده این کهنه قهرمان را متذکر می شود و همچنین این صحنه هیجان انگیز که در آن گیر و دار مبارزه یک دلفین را شکار کرده و و شکم آن را باز می کند.
ترحم سانتیاگو به حال نیزه ماهی که در حین غذا خوردن خود قصد غذا دادن به نیزه ماهی را می کند نشان از دریادلی وی دارد و گاهی در این تعقیب و گریز نیزه ماهی را تحسین می کند.
حس افتخاری که پس از پیروزی به وی دست داد او را سرشار از شادی و غرور کرد.
کم کم با پخش شدن خون نیزه ماهی، کوسه ها همچون لاشخورهایی که به انتظار بر روی شاخه درخت خشکی نشسته اند و پس از پیروزی شیر بر شکارش به زمین فرود می آیند و عرض اندام می کنند، یکی یکی حاضر می شدند و تکه ای از گوشت نیزه ماهی را می کندند و سانتیاگو هم با آن ها مبارزه می کرد.
پس از رسیدن سانتیاگو به خانه و بیهوش شدن از فرط خستگی که گواه از طاقت فرسا بودن و جانکاه بودن مبارزه می دهد که مبارزه با نیزه ماهی از یک سو، و مبارزه با کوسه ها از سوی دیگر ذره ذره انرژی را از وجود او ربوده بود.
او با کوسه ها نه برای خصومت شخصی و نه برای دفاع از نیزه ماهی(گرچه از نیزه ماهی هم دفاع می کرد) بلکه برای دفاع از دسترنج خود و همچنین به خاطر احترامی که برای نیزه ماهی قائل بود از جسد وی در برابر کوسه ها دفاع کرده بود.
دیگر ساکنان و ماهیگیران بندر که اسکلت غول آسای نیزه ماهی را دیدند زبان به تحسین گشودند و به راستی اکنون سانتیاگو پیروز شده بود یا نه؟ چه کسی پیروز شده بود؟ نیزه ماهی، سانتیاگو، یا کوسه ها ؟
به نظر خودم پیروز واقعی میدان کسی جز سانتیاگو نبود، او بر نیزه ماهی چیره شد و همچنین بسیاری از کوسه ها را معدوم کرد؛ اگر چه وقتی به ساحل رسید ذرهای گوشت به پیکر نیزه ماهی باقی نمانده بود ولی او کارش را تمام کرده بود؛ به شکار رفته بود، نیزه ماهی را شکار کرد، راهش را به ساحل پیدا کرد و از نیزه ماهی در برابر کوسه ها از نیزه ماهی دفاع کرده بود و اسکلت آن را به ساحل رسانده بود و همه مهارت و توانایی وی را دیدند و دهان به تحسین او گشودند.
این بررسی برای چالش کتابخوانی طاقچه در تیر ماه نوشته شده. نسخه ای که من مطالعه کردم، نسخه صوتی انتشارات نوژین، ترجمه نیلوفر شیرازیان و گویندگی ایمان اصفهانی بود. به نظرم ترجمه خوبی بود و و گویندگی لذت بخشی و جالبی داشت و امیدوارم با مطاله این کتاب از این شاهکار همینگوی لذت ببرید.
