مدیرم داشت شرکت رو ترک می‌کرد. روبه‌روی هم نشسته بودیم که صحبت‌های آخر رو بکنیم. بابت انجام ندادن یه سری فعالیت‌های غیرکاری که قبلاً درباره‌شون صحبت کرده بودیم، با لحن کاملاً جدی ازم انتقاد کرد. درمونده و خجالت‌زده بودم، ولی بدون این‌که بخوام شروع کردم به خندیدن. خیلی عجیب بود که چرا تو این موقعیت جدی باید بخندم. مگه چیز خنده‌داری گفته شده بود؟!
شاید برای شما پیش اومده باشه که در موقعیتی قرار بگیرید که اصلاً خنده‌دار نیست، شما رو عصبی می‌کنه، خجالت‌زده می‌کنه، بهتون استرس می‌ده یا باعث می‌شه هر هیجان ناراحت‌کننده دیگه‌ای رو تجربه کنید، و بدون این‌که چیز بامزه‌ای شنیده باشید، به خودتون اومده باشید و دیده باشید که دارید می‌خندید! می‌دونید مشکلش چیه؟ معمولاً هر چی تو این موقعیت سعی کنید جلوی خنده‌تون رو بگیرید، بدتر می‌شه و بیشتر می‌خندید...
به این خنده‌ها «خنده‌های عصبی» یا «Nervous Laughter» گفته می‌شه. یه حالت رایجش که خیلی‌ها تجربه‌ش می‌کنن، زمانیه که در مراسم‌های تشییع یا تدفین افراد شروع می‌کنن به خندیدن، در حالی که اصلاً زمان مناسبی برای خندیدن نیست... اما چرا؟!
پاسخ کوتاه: کاهش تنش و استرس و ایجاد آرامش از طریق خنده
به‌طور کلی خنده باعث احساس آرامش می‌شه. روان‌شناس‌ها و دانشمندها هنوز دقیقاً نمی‌دونن چرا بعضی موقعیت‌ها باعث خنده می‌شن و بعضی دیگه نه، ولی احتمال می‌دن که این خنده برای آزاد کردن تنش‌ها و آروم شدنه، مشابه خنده‌های معمولی مثل وقتی که یه فیلم کمدی می‌بینیم. اثر شیمیایی خنده عصبی مشابه خنده معمولیه و باعث می‌شه مغز ما هورمون اندورفین رو ترشح کنه. این همون هورمونیه که در پاسخ به درد یا بعد از ورزش ترشح می‌شه تا اثر درد رو کم کنه، استرس و تنش رو کاهش بده و ما رو کمی شادتر کنه.
خنده عصبی نشونه بدی نیست. همون‌طور که می‌دونیم، فروخوردن احساسات و هیجان‌ها کار درستی نیست و کاهش استرس از راه‌های مختلف مثل خنده عصبی می‌تونه برای سلامتی ما مفید باشه.
یادآوری: خنده عصبی تنها حالتی نیست که احساسات ما به‌طور غیرطبیعی بروز می‌کنن. در حالی که ما انتظار داریم مواقع شادی بخندیم و مواقع ناراحتی گریه کنیم، ممکنه تو یه موقعیت خیلی شاد، مثل جشن عروسی، گریه هم بکنیم. پس نگران نباشید.
بیاید توی این مثال واقعی ببینیم چطور بدن یه خانم جوان به تنش و استرس تو موقعیت‌های روزمره واکنش نشون داده:
ایشون موقع صحبت تلفنی با یه شرکت کوچک خدماتی شروع کرد به خندیدن، در حالی که هیچ چیز خنده‌دار یا بامزه‌ای در مکالمه مطرح نشده بود و اصلاً مخاطبش حال و حوصله بگو و بخند پشت تلفن رو نداشت. برای همین این خانم چاره‌ای نداشت بجز این‌که سعی کنه صدای خنده‌هاش رو ساکت کنه. بعد از پایان تماس هم چند دقیقه‌ای به خنده عصبی ادامه داد تا این‌که کم‌کم احساس آرامش کرد.
همین شخص تعریف می‌کنه که وقتی بچه بوده یه بار رفته داخل یه آسانسور، پر از مدیر و کارمند و آدمای بیزنسی. تصور کنید، یه بچه کوچک بین یه تعداد مرد و زن خیلی جدی... اون‌جا بود که شروع کرد به خندیدن، و این تصور که اون‌جا جای خندیدن نیست، فقط باعث شد که بیشتر بخنده.
همون‌طور که گفتم، این خنده‌ها مشکلی ندارن و طبیعی هستن، ولی اگه احساس کردید که بیش از اندازه تحت تأثیر خنده‌های عصبی هستید، می‌تونید از راه‌های زیر کمک بگیرید:
(دقت کنید که هیچ‌چیز مثل جلسات روان‌درمانی نمی‌تونه به حل مشکلات جدی روانی شما کمک کنه. این موارد رو فقط در حد آگاهی در نظر بگیرید.)
(بعضی‌ها یه سری روش عجیب‌وغریب پیشنهاد می‌دن، که مثلاً یه دستمال بردارید و وانمود کنید می‌خواید عطسه کنید. به نظر من چندان مناسب نیومدن و ترجیح دادم خیلی بهشون نپردازم ولی شما همیشه از خلاقیتتون کمک بگیرید!)
اگه فیلم جذاب جوکر (۲۰۱۹) به کارگردانی تاد فیلیپس و بازی واکین فینکس در نقش جوکر رو دیده باشید، حتماً متوجه خنده‌های خاص اون در موقعیت‌های مختلف شدید. اون مورد یه مقدار شدیدتر از خنده‌های عصبی روزمره‌ست و به‌عنوان یه اختلال سیستم عصبی شناخته می‌شه. به این اختلال می‌گن Pseudobulbar Affect یا به‌اختصار PBA، و در زبان فارسی نام‌های ناخویشتن‌داری عاطفی، بی‌ثباتی عاطفی و بی‌اختیاری عاطفی براش پیشنهاد شده.
در این اختلال شخص به‌صورت غیرارادی خنده، گریه، خشم یا بروزهای هیجانی دیگه رو به‌صورت اغراق‌آمیز و غیرقابل‌کنترل تجربه می‌کنه و ممکنه بعضی مواقع این بروزها نسبت به وضعیت احساسیش بی‌ارتباط باشه؛ مثلاً ممکنه شخص شاد و خوشحال باشه، اما یه دفعه‌ای شروع کنه به گریه کردن و نتونه متوقفش کنه. در واقع در این حالت مغز نمی‌تونه به‌درستی احساس‌ها رو پردازش کنه و واکنش نشون بده. به بیان دیگه، مشکل در دریافت احساسات نیست، در بروز اون‌هاست.
این اختلال با اون چیزی که درباره خنده‌های عصبی گفتیم یه مقدار تفاوت داره. خنده‌های عصبی دلیل مشخصی دارن که درباره‌ش صحبت کردیم و مشکل جدی برای شخص ایجاد نمی‌کنن، ولی PBA می‌تونه جدی باشه و ممکنه حتی به دارودرمانی نیاز داشته باشه.
امیدوارم تونسته باشم به درک بهتر دلیل خنده‌های عصبی کمک کنم. اگه دوست داشتید از تجربه‌های خنده‌های عصبیتون در کامنت‌ها بگید. شاد و خندون باشید!
توجه کنید که من دانش روانشناسی یا پزشکی ندارم و این مطلب رو صرفاً جهت برطرف کردن کنجکاوی خودم و کسایی که مثل من درباره این موضوع کنجکاو بودن نوشتم. اگه شرایط جدی یا آزاردهنده‌ای رو تجربه می‌کنید، لطفاً به مطالب اینترنت اکتفا نکنید و از یه متخصص کمک بگیرید.
برای نوشتن این مطلب از منابع زیر کمک گرفتم:
