همانطور که در پست قبلی اشاره کردم، نمایش خلاق به تعریف حسین فدایی حسین به فعالیتهای نمایشی فرایند محور مبتنی بر مشارکت جمعی و خلاقیت با هدایت مربی گفته میشود. فعالیتهای نمایشی دایرهی بزرگی از فعالیتهای مختلف مثل تئاتر، سرود، مجریگری، استندآپ و... را شامل میشود که هر کدام به تنهایی مهارت و تخصص خاص خود را میطلبد. اما نمایش خلاق یک فعالیت نمایشی فرایند محور است به این معنا که فعالیت به خاطر خودش و به سود اجراکنندگان آن و نه به منظور اجرا برای تماشاگران انجام میشود. بنابراین تفاوت نمایش خلاق با دیگر گونههای نمایش مثل تئاتر به خوبی در اینجا روشن میشود. اگر به تقسیمبندی تئاتر کودک و نوجوان نگاه کنیم، میبینیم تئاتر در نمایش خلاق با بازیگران کودک و نوجوان و برای فعالیت انجام میشود در حالی که اگر همین تئاتر برای بزرگسالان اجرا رود در دستهی تئاتر آموزشگاهی و اگر برای کودکان و نوجوانان به روی صحنه رود در گروه تئاتر دانشآموزی قرار میگیرد.
نمایش خلاق مبتنی بر مشارکت جمعی است، یعنی هیچکس نمیتواند ادعا کند من به تنهایی نمایش خلاق کار میکنم. علاوه بر این خلاقیت یک رکن اساسی در نمایش خلاق است. خلاقیت به معنی مهارت حل مساله با روشی تازه و مناسب است. طبق این تعریف تعداد زیادی از تئاترهای کودک خالی از عنصر خلاقیتند، زیرا خیلی از کارگردانها که دانش کمی نسبت به کودک و نیازهای او دارند، ابتدا نقشهی اجرای تئاتر خود را ترسیم میکنند و کودک با داشتن کمترین آزادی و فرصت روبرویی با مسالههای نمایش، خیلی زود باید نمایشنامه را حفظ کند و بعد هم برای تماشاگران به روی صحنه رود. برعکس در نمایش خلاق تمرکز بر لحظهی انجام فعالیت و چگونگی برخورد کودک با مساله در یک مشارکت جمعی است. او بدون اینکه فشاری احساس کند در محیطی امن و با آگاهی و مهارتی که به کمک مربی به دست آورده است، باید با مساله روبرو شود و برای حل آن بکوشد. ما در اینجا به یکی دیگر از ویژگیهای مهم نمایش خلاق یعنی نقش مربی در کارگاه میرسیم.
کارگاه نمایش خلاق با حضور یک مربی معنا پیدا میکند. این مربی است که نیاز گروه خود را تشخیص میدهد و بر این اساس دست به برنامهریزی و طراحی هدفمند بازیهای نمایشی میزند. او باید بتواند کارگاه را برای هدفهایی که از قبل تعیین کرده است، هماهنگ و به بچهها برای رسیدن به این اهداف کمک کند. مربی تمام پارامترها و متغیرهای تاثیرگذار را برای این کار در نظر میگیرد تا از تاثیر منفی عوامل پیشبینی نشده در کار خود بکاهد. او باید مرحله به مرحله پیش برود و از قطعی شدن حصول نتیجه در هر مرحله مطمئن شود. مربی باید قواعد کار با کودک و نیازهای خاص هر سن را بداند با دقت و حساسیت تکتک اعضای کارگاه خود را زیر نظر داشته باشد و اجازه ندهد تغییری هرچند کوچک در رفتار و برخورد کودک از نگاهش پنهان بماند. حوزهای که مربی نمایش خلاق در آن فعالیت میکند به قدری وسیع است که کسب هر مهارت تربیتی جدید از سوی او مساوی است با فتح یکی دیگر از هدفهای تربیت در کار با کودکان و نوجوانان. یک مربی نمایش خلاق نه یک کارگردان است که بتواند از هدفهای تربیتی چشمپوشی کند و نه یک معلم است که بخواهد مواد درسی را به شیوهای خشک و یکطرفه به دانشآموز انتقال دهد. اهدافی که یک مربی نمایش خلاق دنبال میکند به مراتب بزرگتر و ارزشمندتر از اهداف معلم و کارگردان است و این اهداف تنها با دانش و تخصصی که لازمهی این حوزه است، تحقق مییابد.
نمایش خلاق یکی از بهترین راهها برای کسب تجربه و توانا شدن در مسیر رشد و زندگی است و این قابلیت را دارد که جایگزین روشهای قدیمی و کمموثر تربیت شود، اما اینکه چرا تا این حد مورد بیتوجهی قرار گرفته است، سوالی است که باید از متولیان امر تربیت در کشور پرسید.