احتمالاً برای شما هم تابه‌حال این سؤال پیش آمده است که آقایان زودتر لاغر می‌شوند یا خانم‌ها؟ آیا واقعاً جنسیت در سرعت لاغری افراد تأثیرگذار است؟ آیا این تفاوت به‌خاطر مسائل فیزیولوژیک است یا مربوط به ابعاد روانی می‌شود؟پرسش‌های بسیاری از این دست وجود دارد که پاسخ‌شان تفاوت‌های نیازهای ورزشی زنان و مردان و تفاوت مکانیسم بدن آن‌ها را شرح می‌دهد. در ادامۀ این مقاله به این مسئلهخواهیم پرداخت که جنسیت چه تأثیری بر کیفیت ورزش و رژیم‌های کاهش وزن در زنان و مردان دارد.
در حالت کلی باید در نظر داشته باشیم که مهم‌ترین عامل تأثیرگذار در فرایند کاهش وزن، جنسیت است که به نوبۀ خود بر عوامل دیگر هم تأثیر می‌گذارد. در حقیقت اطلاع از این موضوع که آقایان زودتر وزن کم می‌کنند یا خانم‌ها، در انتخاب نوع رژیم غذایی و برنامۀ ورزشی آن‌ها مؤثر است.
تحقیقات ثابت کرده‌است مردان راحت‌تر وزن کم می‌کنند و حتی زمانی که فعالیت نمی‌کنند، کالری بیشتری نسبت به زنان هم‌وزن خود می‌سوزانند؛ با این حال، خانم‌ها می‌توانند با انجام ورزش‌های مقاومتی، درصدد جبران این موضوع برآیند. این نکته را به خاطر داشته باشیم که طبق تحقیقات انجام‌شده، نباید از زنان و مردان در مدت یکسان، انتظار کاهش وزن معین داشته باشیم.
چرا کاهش وزن در خانم‌ها و آقایان متفاوت است؟
معمولاً آقایان از خانم‌ها بلندقدتر هستند و جثۀ بزرگ‌تر و ماهیچه‌های پرحجم‌تری دارند؛ در نتیجه به‌طور طبیعی متابولیسم فعال‌تری دارند. این موضوع از آنجا نشأت می‌گیرد که میزان سطح هورمون تستوسترون در مردان بالاتر است که به ساخت بیشتر عضلات کمک می‌کند (مردان حدود ۳۶ درصد عضلۀ بیشتری دارند)؛ از طرف دیگر، سطح هورمون استروژن در زنان بالاتر است که همین مسئله آن‌ها را مستعد ذخیره‌سازی بافت چربی بیشتر در ناحیۀ باسن و ران و سینه می‌کند (حدود ۱۱ درصد، چربی زنان بیشتر است) و عضله‌سازی در آن‌ها سخت‌تر صورت می‌گیرد ( البته برای کمک به آن‌ها در طول دورۀ بارداری لازم است).
بافت عضله به‌لحاظ متابولیکی فعال‌تر است درحالی‌که چربی سوخت‌وساز پایین‌تری دارد. در نتیجه مردان سریع‌تر از زنان وزن کم می‌کنند. به تبع این، بانوان و آقایان بسته به جنسیت‌شان، میزان کالری دریافتی روزانه و تمرین‌های ورزشی‌ای که باید در طول روز انجام دهند، متفاوت است؛ حتی اگر هم‌وزن باشند. پس حواسمان باشد که به دلایل فیزیولوژیکی نباید از برنامۀ رژیم غذایی و ورزش اشخاص غیرهم‌جنس استفاده کنیم.
از دیگر دلایلی که باعث می‌شود مردان سریع‌تر از زنان وزن کم کنند، چگونگی پراکندگی چربی‌هاست. مردان معمولاً در قسمت میانی بدن، تودۀ چربی دارند (سیب شکل) و زنان در قست پایین بدن یعنی باسن و ران‌ها، چربی ذخیره می‌کنند. همین تفاوت باعث تغییر سرعت فرایند کاهش وزن در زنان و مردان است، زیرا تجمع چربی در میانۀ بدن ازنظر متابولیکی فعال‌تر است و آسان‌تر از چربی جمع‌شده در پایین‌تنه از بین می‌رود.
ناگفته نماند که مردان با مدل چاقی سیب شکل، نسبت به زنان، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی-عروقی، دیابت و... هستند.
از دیگر عوامل فیزیولوژیکی که زنان کمی دیرتر از مردان لاغر می‌شوند، تحمل کمترشان برای ورزش در گرما و فعالیت‌های بدنی سنگین است؛ همچنین ظرفیت ریۀ یک زن نسبت به ریۀ یک مرد با شرایط یکسان، کمتر است.
با وجود همۀ این‌ها، اگر اعداد روی ترازو با سرعت دل‌خواهتان پایین نمی‌آید، دل‌سرد نشوید؛ مهم این است که تمام اثرات مثبت کاهش وزن بر بدن و ذهن شما ماندگار است. این را هم در نظر بگیرید که هرکسی به شیوۀ متفاوتی وزن کم می‌کند و فراموش نکنیم که ژن‌ها و هورمون‌ها نقش زیادی در سرعت روند کاهش وزن افراد دارند.
فراموش نکنیم که در دوران مختلف زندگی، زنان دچار نوسان‌های متابولیکی می‌شوند؛ مثلاً در دوران پریود، سوخت‌وساز بدن بالا می‌رود، اما در عین حال، استرس این دوران باعث پرخوری هیجانی می‌شود و هنگام یائسگی، متابولیسم به میزان قابل توجهی افت پیدا می‌کند و چربی‌های اطراف شکم افزایش می‌یابد.
آیا انگیزه و روحیۀ زنان و مردان در طول دوره‌ٔ رژیم غذایی یکسان است؟
تحقیقات نشان داده است که مردان با شاخص تودۀ بدنی بالا که ناشی از اضافه وزن است، با اعتمادبه‌نفس، وزن خود را نرمال می‌پندارند، درحالی‌که زنان با شاخص تودۀ بدنی نرمال، فکر می‌کنند که اضافه وزن دارند. ازاین‌رو مردان سخت‌تر زیر بار رژیم غذایی می‌روند؛ اما اگر تصمیم بگیرند که لاغر شوند، دربارۀ رژیم غذایی، مواد مغذی و تنظیم عادت‌های غذایی خود بیشتر تحقیق و جست‌وجو می‌کنند و پایبندی بیشتری به آن دارند؛ درحالی‌که زنان در پرخوری احساسی، پیشرو هستند.
مغز مردان و زنان در برابر غذا، فعل و انفعالات متفاوتی بروز می‌دهد. خانم‌ها به غذاهای مورد علاقه‌شان توجه و واکنش بیشتری نشان می‌دهند؛ اما آقایان سریع‌تر می‌توانند غذاهایی را که دوست دارند، فراموش کنند.
همچنین خانم‌ها در موقعیت‌های استرس‌زا، برای کنترل رفتارهای هیجانی خود به پرخوری روی می‌آورند. از طرفی دیگر، به‌خاطر آشپزی در منزل، زودتر در برابر وسوسه‌‌ها از پا درمی‌آیند.
هرچند به دلایل جسمانی، کاهش وزن برای خانم‌ها سخت‌تر است و با سرعت کم‌تری تحقق می‌یابد، اما با کمی تلاش بیشتر می‌توان این کاستی را جبران کرد و متابولیسم را افزایش داد.
هرچقدر تودۀ چربی‌های احشایی را کمتر کنیم، سوخت‌وساز بدن بالا می‌رود. بهترین راه برای ازبین‌بردن چربی، عضله‌سازی با تمرین‌های مقاومتی است. ورزش‌هایی مانند: پلانک (شنا سوئدی)، پوش آپ (شنای ساده) و اسکات حجم عضله را افزایش می‌دهد.
ورزش نه تنها عضله‌سازی می‌کند، بلکه کاهش‌دهندۀ استرس و آزادکنندۀ اندروفین است و می‌تواند قشر جلوی مغز و مرکز اراده را نیز تقویت کند که در مقابله با پرخوری‌های هیجانی نقش بسزایی دارد.
هرگز فراموش نکنید که کاهش وزن ناگهانی شما را با خطرات جدی مواجه می‌کند؛ از جمله: کاهش تراکم استخوان، افزایش ریسک ابتلا به تومورهای سینه و آندومتر و مشکلات ناشی از سوءتغذیه.
