لرزش بدن (Tremor) نوعی حرکت غیرارادی، غیرقابل کنترل، تکراری و ریتمیک است که می‌تواند در هر قسمت از بدن یا بخشی از آن رخ دهد. این حرکت، که ناشی از فعالیت غیر طبیعی عضلات است، با اسپاسم یا انقباض‌های عضلانی تفاوت دارد. لرزش ممکن است در هر زمانی و به دلایل مختلفی ظاهر شود. علت اصلی بروز لرزش معمولاً مرتبط با مشکلاتی در مخچه است، که بخشی از مغز بوده و کنترل حرکات عضلانی را بر عهده دارد. با این حال، عوامل دیگری مانند مصرف بیش از حد کافئین، یا شرایط پزشکی خاص مانند سکته مغزی و بیماری پارکینسون نیز می‌توانند در بروز این وضعیت نقش داشته باشند.
لرزش‌ها گاهی ممکن است خودبه‌خود ناپدید شوند، اما در بسیاری از موارد درمان آن ساده نیست و نیاز به بررسی دقیق دارد. در این مطلب از برنا اندیشان، به بررسی موضوعاتی مانند علل احتمالی لرزش بدن، دلایل بروز آن در خواب، و تاثیرات مختلف آن در جوانی پرداخته می‌شود. همچنین به سوالاتی مانند "چه بیماری‌هایی می‌توانند منجر به لرزش بدن شوند؟"، "چه داروهایی برای کاهش لرزش بدن موثر هستند؟" و "چه نوع تغذیه‌ای می‌تواند به کنترل این حالت کمک کند؟" پاسخ داده شده است.
لرزش بدن زمانی به وجود می‌آید که گروه‌های عضلانی به صورت غیرارادی و بدون هماهنگی با یکدیگر منقبض شوند. این پدیده، برخلاف حرکات ارادی بدن، تحت کنترل شما نیست و ممکن است بدون خواست و تصمیم شما در نواحی مختلف بدن رخ دهد. از دیدگاه پزشکی، لرزش بدن خود به تنهایی یک بیماری نیست، بلکه نشانه‌ای از یک وضعیت دیگر است. در برخی موارد، لرزش بدن بدون هیچ دلیل مشخصی رخ می‌دهد و در واقع، می‌تواند نوعی لرزش فیزیولوژیک باشد که توسط عواملی موقت مانند مصرف کافئین یا داروها تحریک می‌شود.
باید دانست که لرزش خفیف در تمام افراد تا حدی وجود دارد و به آن لرزش فیزیولوژیک گفته می‌شود که کاملاً طبیعی است و معمولاً نیازی به نگرانی ندارد. با این حال، لرزش بدن می‌تواند تحت تأثیر عوامل گوناگونی بروز کند. برخی از علل شایع لرزش بدن عبارتند از:
این عوامل نشان می‌دهند که لرزش بدن می‌تواند دلایل متعددی داشته باشد و شناخت علت دقیق آن نیازمند بررسی‌های پزشکی است.
برخی از شرایط پزشکی که ممکن است باعث لرزش عضلات و احساس لرزش درونی بدن شوند، شامل موارد زیر هستند:
آسیب تروماتیک مغز: ضربه‌های شدید به سر می‌توانند به آسیب مغزی منجر شوند، که در نتیجه آن، فرد ممکن است دچار لرزش‌های غیرارادی در عضلات شود. این نوع آسیب‌ها ممکن است بر بخش‌هایی از مغز که کنترل حرکت را بر عهده دارند، تاثیر بگذارند.
سکته مغزی: در جریان سکته مغزی، جریان خون به مغز مختل می‌شود که می‌تواند به مرگ سلول‌های عصبی و آسیب به بخش‌هایی از مغز منجر شود. این آسیب می‌تواند سبب لرزش بدن شود، به ویژه اگر مناطقی که مسئول کنترل حرکات هستند، درگیر شده باشند.
بیماری پارکینسون: این بیماری عصبی مزمن با کاهش سطح دوپامین در مغز همراه است که به لرزش‌های غیرقابل کنترل، به ویژه در دست‌ها، منجر می‌شود. پارکینسون یکی از شایع‌ترین علل لرزش بدن است.
مولتیپل اسکلروزیس (MS): بیماری MS یک اختلال خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به اشتباه به پوشش محافظ اعصاب حمله می‌کند. این امر می‌تواند باعث بروز لرزش در عضلات و احساس لرزش داخلی شود.
اختلال مصرف الکل: مصرف طولانی‌مدت الکل و یا قطع ناگهانی آن پس از اعتیاد می‌تواند به آسیب‌های عصبی منجر شود که یکی از نشانه‌های آن لرزش بدن است.
پرکاری تیروئید: در این وضعیت، غده تیروئید بیش از حد هورمون تولید می‌کند، که می‌تواند متابولیسم بدن را تسریع کرده و به لرزش‌های عضلانی منجر شود.
اضطراب مزمن: اضطراب طولانی‌مدت و مزمن می‌تواند سیستم عصبی را تحت فشار قرار داده و به بروز لرزش درونی یا بیرونی بدن منجر شود.
کمبود ویتامین: کمبود برخی ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین‌های گروه B، می‌تواند به آسیب عصبی و در نتیجه، لرزش بدن منجر شود.
این شرایط پزشکی به طرق مختلف می‌توانند بر سیستم عصبی و عضلانی بدن تأثیر بگذارند و منجر به لرزش‌های غیرارادی شوند. تشخیص و درمان صحیح این وضعیت‌ها نیازمند بررسی دقیق توسط متخصصان است.
کافئین، مانند هورمون آدرنالین، یک محرک قوی است که می‌تواند سطح هوشیاری شما را افزایش داده و سیستم عصبی را تحریک کند. وقتی کافئین مصرف می‌کنید، این ماده مستقیماً بر سیستم عصبی مرکزی تأثیر می‌گذارد و با تحریک نورون‌ها، هوشیاری و تمرکز شما را بهبود می‌بخشد. با این حال، مصرف بیش از حد کافئین در مدت زمان کوتاه می‌تواند باعث بروز عوارض جانبی نامطلوبی شود. از آنجایی که کافئین باعث تحریک بیش از حد سیستم عصبی می‌شود، مصرف زیاد آن می‌تواند به لرزش غیرقابل کنترل عضلات و افزایش تپش قلب منجر شود. این تحریک بیش از حد ممکن است تعادل طبیعی بدن را مختل کند و احساس سرگیجه را به همراه داشته باشد. به همین دلیل، کنترل میزان مصرف کافئین برای جلوگیری از این علائم مهم است.
افت قند خون، که به آن هیپوگلیسمی نیز گفته می‌شود، می‌تواند به دلیل چندین عامل مختلف رخ دهد و به ایجاد لرزش در عضلات منجر شود. هنگامی که قند خون کاهش می‌یابد، بدن به دلیل کمبود گلوکز که منبع اصلی انرژی برای سلول‌ها و عضلات است، با مشکلاتی مواجه می‌شود.
یکی از علل رایج افت قند خون، دریافت ناکافی کالری است. اگر غذا یا نوشیدنی‌های حاوی قند و انرژی کافی مصرف نکنید، سطح قند خون به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد و این می‌تواند منجر به لرزش عضلات شود.
دیگر عامل می‌تواند تزریق بیش از حد انسولین باشد. انسولین هورمونی است که به تنظیم سطح قند خون کمک می‌کند، اما اگر مقدار آن بیش از حد نیاز باشد، می‌تواند باعث کاهش شدید قند خون شود.
علاوه بر این، درمان دیابت نوع ۲ با استفاده از داروهایی مانند قرص‌های سولفونیل اوره می‌تواند نیز به افت قند خون منجر شود. این داروها به پانکراس سیگنال می‌دهند تا انسولین بیشتری تولید کند. اگر این انسولین اضافی نتواند به درستی با قند خون مقابله کند، قند خون به حدی پایین می‌آید که باعث بروز علائم مختلفی از جمله لرزش عضلات می‌شود.
در چنین شرایطی، پایین آمدن سطح گلوکز در خون باعث تحریک سیستم عصبی و عضلات شده و به بروز لرزش می‌انجامد. این لرزش‌ها به عنوان واکنش بدن به کمبود انرژی و نیاز فوری به گلوکز برای عملکرد صحیح سلول‌ها و عضلات ظاهر می‌شوند.
افت قند خون می‌تواند به علائم متعددی منجر شود که به وضوح وضعیت کمبود گلوکز در بدن را نشان می‌دهد. علاوه بر لرزش عضلات، این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشند:
عرق کردن: کاهش سطح قند خون می‌تواند به فعال شدن سیستم عصبی سمپاتیک منجر شود، که نتیجه آن افزایش تعریق است. این تعریق ممکن است به ویژه در کف دست‌ها، پیشانی و زیر بغل مشاهده شود.
احساس گرسنگی شدید: کمبود قند خون موجب فعال شدن مرکز گرسنگی در مغز می‌شود. این امر باعث ایجاد احساس گرسنگی شدید و غیرقابل کنترل می‌شود که ممکن است به اشتهای مفرط و تمایل به مصرف سریع غذاهای شیرین منجر شود.
تحریک‌پذیری: افت قند خون می‌تواند بر وضعیت روانی فرد تأثیر گذاشته و موجب تغییرات خلقی و افزایش تحریک‌پذیری شود. فرد ممکن است نسبت به مسائل بی‌اهمیت حساس و عصبی شود.
تمرکز ضعیف: گلوکز به عنوان منبع اصلی انرژی برای مغز عمل می‌کند. کاهش سطح قند خون می‌تواند باعث اختلال در عملکرد شناختی شده و باعث مشکلاتی در تمرکز و پردازش اطلاعات شود.
تاری دید: سطح پایین قند خون می‌تواند بر روی عصب‌های بینایی تأثیر گذاشته و باعث تاری دید یا دید مبهم شود. این تغییرات معمولاً موقتی هستند و با افزایش قند خون به حالت طبیعی برمی‌گردند.
تپش قلب: افت قند خون می‌تواند به تحریک سیستم عصبی و افزایش ضربان قلب منجر شود. فرد ممکن است احساس تپش قلب شدید، تند یا نامنظم داشته باشد.
این علائم نشان‌دهنده وضعیت هیپوگلیسمی و نیاز فوری بدن به افزایش سطح قند خون هستند. در صورت بروز این علائم، مصرف سریع غذا یا نوشیدنی‌های قندی می‌تواند به برطرف کردن وضعیت کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری نماید.
استرس و اضطراب، مشابه هیجان، باعث تحریک ترشح هورمونی به نام آدرنالین (یا اپی‌نفرین) می‌شود. این هورمون که به نام "هورمون جنگ یا گریز" نیز شناخته می‌شود، نقش کلیدی در پاسخ بدن به موقعیت‌های پرخطر و اضطراب‌آور ایفا می‌کند. ترشح آدرنالین به طور مستقیم بر روی بسیاری از سیستم‌های بدن تأثیر می‌گذارد و هدف اصلی آن افزایش هوشیاری، قدرت عضلانی و آمادگی برای فرار از خطر است.
آدرنالین به پایانه‌های عصبی بدن تأثیر می‌گذارد و باعث تحریک آن‌ها می‌شود. این هورمون همچنین باعث افزایش جریان خون به ماهیچه‌های بزرگ مانند بازوها و پاها می‌شود تا قدرت بدنی شما را در مواجهه با خطرات احتمالی تقویت کند. نتیجه این فرآیندها، افزایش فعالیت عضلات و در نتیجه لرزش بدن است که به‌صورت غیرارادی ظاهر می‌شود.
علاوه بر لرزش، پاسخ استرس اغلب با علائم دیگری نیز همراه است. این علائم شامل:
این مجموعه علائم و پاسخ‌های فیزیولوژیک به منظور آماده‌سازی بدن برای مقابله با موقعیت‌های تهدید کننده یا چالش‌برانگیز طراحی شده‌اند، اما در مواجهه با استرس مداوم یا شدید، می‌توانند به ایجاد احساسات و مشکلات جسمی ناخوشایند منجر شوند.
تعدادی از داروهای تجویزی می‌توانند به عنوان عوارض جانبی لرزش بدن را ایجاد کنند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
سالبوتامول: این دارو که معمولاً برای تسکین علائم آسم و مشکلات تنفسی مشابه استفاده می‌شود، می‌تواند به دلیل تأثیرات تحریک‌کننده‌اش بر روی سیستم عصبی باعث لرزش بدن شود. سالبوتامول به طور خاص بر روی عضلات برونش‌ها تأثیر می‌گذارد و ممکن است به تحریک غیرطبیعی عضلات نیز منجر گردد.
کربنات لیتیوم: این دارو که برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می‌شود، می‌تواند به عنوان یکی از عوارض جانبی خود باعث لرزش بدن شود. کربنات لیتیوم به تنظیم حالت‌های خلقی کمک می‌کند، اما در برخی افراد می‌تواند تأثیرات منفی بر روی سیستم عصبی داشته باشد.
داروهای ضد صرع: برخی از داروهای مورد استفاده برای کنترل صرع ممکن است به لرزش عضلات و حرکات غیرارادی منجر شوند. این داروها به تنظیم فعالیت الکتریکی در مغز کمک می‌کنند، اما ممکن است به دلیل تأثیر بر روی سیستم عصبی، لرزش‌هایی را ایجاد کنند.
داروهای ضدسرطان: برخی از داروهای شیمی درمانی که برای درمان سرطان استفاده می‌شوند، می‌توانند به لرزش بدن به عنوان یکی از عوارض جانبی منجر شوند. این داروها ممکن است تأثیرات گسترده‌ای بر روی سیستم عصبی و عضلات داشته باشند.
همچنین، برخی داروهای ضدافسردگی نیز می‌توانند باعث ایجاد لرزش بدن شوند، به‌ویژه زمانی که فرد برای اولین بار آن‌ها را مصرف می‌کند. این داروها ممکن است تأثیرات مختلفی بر روی سیستم عصبی و فعالیت‌های بدن داشته باشند که یکی از این تأثیرات می‌تواند لرزش باشد.
علاوه بر داروهای تجویزی، مصرف مواد مخدر تفریحی مانند آمفتامین‌ها نیز می‌تواند به لرزش بدن منجر شود. این مواد مخدر به دلیل تحریک شدید سیستم عصبی و تغییرات در عملکرد مغز، ممکن است باعث بروز لرزش‌های غیرارادی و سایر اختلالات حرکتی شوند. جالب است که در برخی موارد، لرزش ممکن است پس از قطع مصرف این مواد ادامه یابد و به تدریج کاهش یابد.
شناخت دقیق عوارض جانبی داروها و مواد مصرفی و مشاوره با پزشک می‌تواند به مدیریت بهتر این مشکلات کمک کند.
ترک الکل در افرادی که به آن وابسته هستند، می‌تواند به ظهور علائم شدیدی منجر شود که یکی از آن‌ها لرزش بدن است. این لرزش، که ممکن است به همراه علائمی دیگر مانند اضطراب، گیجی، تعریق، تپش قلب و حتی تشنج ظاهر شود، نتیجه تغییرات پیچیده‌ای در سیستم عصبی است که در اثر قطع ناگهانی مصرف الکل به وجود می‌آید.
الکل به طور مداوم بر روی سیستم عصبی مرکزی، به ویژه بخش‌هایی از مغز که مسئول برقراری تعادل و هماهنگی حرکات هستند، تأثیر می‌گذارد. مخچه، که وظیفه تنظیم حرکات و حفظ تعادل را بر عهده دارد، یکی از قسمت‌هایی است که به شدت تحت تاثیر الکل قرار می‌گیرد. با مصرف مداوم الکل، مغز به این ماده عادت کرده و تنظیمات شیمیایی و عصبی خاصی را برای جبران اثرات آن ایجاد می‌کند.
زمانی که مصرف الکل به طور ناگهانی قطع می‌شود، سیستم عصبی بدن دچار عدم تعادل می‌شود زیرا به سرعت باید به وضعیت جدیدی بدون حضور الکل سازگار شود. این تغییرات ناگهانی می‌تواند به بروز لرزش‌های بدن، که ناشی از عدم تنظیم صحیح سیگنال‌های عصبی است، منجر شود.
این لرزش و علائم مشابه ممکن است حتی پس از قطع مصرف الکل برای چند هفته ادامه داشته باشد. به طور کلی، فرآیند بازسازی و تطبیق سیستم عصبی به زمان نیاز دارد و شدت علائم ممکن است با گذر زمان کاهش یابد. برای مدیریت بهتر این علائم، مشاوره با پزشک و دریافت درمان‌های مناسب می‌تواند به روند بهبودی کمک کند و از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری نماید.
کمبود ویتامین‌ها، به ویژه ویتامین B1 (تیامین)، می‌تواند به بروز لرزش بدن منجر شود. ویتامین B1 نقش کلیدی در عملکرد صحیح سیستم عصبی دارد و کمبود آن می‌تواند به اختلالات عصبی و لرزش‌های عضلانی منجر شود.
یکی از شرایط خاصی که در آن کمبود ویتامین B1 باعث لرزش می‌شود، بیماری بری بری است. این بیماری به دلیل کمبود شدید ویتامین B1 در بدن ایجاد می‌شود و می‌تواند علائم عصبی متعددی از جمله لرزش، ضعف عضلانی و مشکلات هماهنگی حرکات را به همراه داشته باشد.
علاوه بر کمبود ویتامین B1، بیماری ویلسون نیز می‌تواند باعث لرزش بدن شود. بیماری ویلسون یک اختلال ارثی است که در آن مس به طور غیرطبیعی در بدن تجمع می‌یابد. این تجمع مس در بافت‌ها و اعضای مختلف، به ویژه در مغز، می‌تواند باعث ایجاد لرزش و سایر اختلالات حرکتی شود.
همچنین، علل نادرتری نیز وجود دارند که می‌توانند به لرزش بدن منجر شوند. مسمومیت با آرسنیک یا سایر فلزات سنگین می‌تواند سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار داده و به بروز علائم مختلفی از جمله لرزش بینجامد. این فلزات سنگین می‌توانند به طور مستقیم به اعصاب آسیب برسانند و عملکرد طبیعی آن‌ها را مختل کنند.
در مجموع، تشخیص دقیق علت لرزش بدن نیاز به بررسی و تحلیل پزشکی دارد تا بتوان درمان مناسب را برای کمبود ویتامین‌ها یا اختلالات دیگر ارائه داد.
لرزش بدن را می‌توان به دو دسته اصلی تقسیم کرد: لرزش در حال استراحت و لرزش فعالیتی. هر یک از این دسته‌ها ویژگی‌ها و علل خاص خود را دارند.
این نوع لرزش زمانی رخ می‌دهد که فرد در حالت استراحت، مانند نشسته یا دراز کشیده، قرار دارد. لرزش در حال استراحت معمولاً در موقعیتی که عضلات در حال آرامش هستند، مشاهده می‌شود و معمولاً با شروع حرکت از بین می‌رود.
به طور معمول، لرزش در حال استراحت بیشتر بر روی دست‌ها تأثیر می‌گذارد، اما در برخی موارد می‌تواند تمام بدن را تحت تأثیر قرار دهد، به‌ویژه زمانی که فرد در خواب است. این نوع لرزش به طور خاص در بیماری پارکینسون مشاهده می‌شود و معمولاً به عنوان یکی از نشانه‌های اصلی آن شناخته می‌شود.
این نوع لرزش در حین انجام حرکات مختلف بدن و فعالیت‌های ارادی بروز می‌کند و به چندین زیرگروه تقسیم می‌شود:
این لرزش زمانی رخ می‌دهد که بدن در موقعیتی مخالف نیروی جاذبه قرار می‌گیرد. به عنوان مثال، زمانی که فرد دستان خود را به صورت افقی و رو به بالا نگه می‌دارد، ممکن است دچار لرزش وضعیتی شود. این نوع لرزش معمولاً به علت نیاز به حفظ موقعیت ضد جاذبه است.
لرزش هدفمند در حین انجام حرکات خاصی مانند لمس بینی با انگشتان مشاهده می‌شود. این نوع لرزش به طور معمول در حین نزدیک شدن به هدف حرکتی و انجام حرکات دقیق و هدفمند بروز می‌کند.
این نوع لرزش هنگام انجام فعالیت‌های خاص که نیاز به مهارت‌های حرکتی دقیق دارند، مانند نوشتن یا نواختن یک ساز، ظاهر می‌شود. لرزش مختص وظیفه به خاطر نیاز به دقت بالا در انجام وظایف مشخص بروز می‌کند.
لرزش جنبشی در حین حرکت ارادی بخشی از بدن، مانند بالا و پایین بردن مچ دست، بروز می‌کند. این نوع لرزش معمولاً در فعالیت‌های بدنی مانند تمرینات ورزشی و بدنسازی مشاهده می‌شود و ممکن است به دلیل خستگی عضلانی یا فشار بیش از حد به عضلات باشد.
این لرزش زمانی اتفاق می‌افتد که عضله‌ای را به طور داوطلبانه منقبض می‌کنید بدون اینکه آن عضله یا اندام حرکت کند. به عنوان مثال، زمانی که دستان خود را مشت می‌کنید، ممکن است دچار لرزش ایزومتریک شوید. این نوع لرزش به دلیل انقباض پایدار عضلات بدون حرکت ایجاد می‌شود.
درک و شناسایی نوع لرزش بدن می‌تواند به پزشکان کمک کند تا علت آن را بهتر تشخیص دهند و درمان مناسبی را ارائه دهند.
لرزش بدن به دو دسته اصلی تقسیم می‌شود: لرزش در حال استراحت که در حالت آرامش و استراحت رخ می‌دهد و معمولاً با شروع حرکت برطرف می‌شود، و لرزش فعالیتی که در حین انجام حرکات ارادی بروز می‌کند و به چند نوع فرعی شامل لرزش وضعیتی (هنگام نگه داشتن بدن در موقعیت خاص)، لرزش هدفمند (در حین حرکات دقیق)، لرزش مختص وظیفه (هنگام انجام وظایف خاص)، لرزش جنبشی (در حین حرکت ارادی) و لرزش ایزومتریک (هنگام انقباض عضله بدون حرکت) تقسیم می‌شود.
لرزش اساسی یکی از شایع‌ترین اختلالات حرکتی است و به‌طور معمول به صورت لرزش‌های وضعیتی یا هدفمند ظاهر می‌شود. این نوع لرزش ممکن است خفیف باشد و در برخی موارد بدون افزایش شدت ادامه یابد، یا به تدریج و به آرامی در طول چند سال پیشرفت کند. لرزش اساسی به طور معمول به صورت دوطرفه آغاز می‌شود، به این معنی که هر دو طرف بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
در گذشته، لرزش اساسی به عنوان یک اختلال مستقل و بدون ارتباط با سایر بیماری‌ها در نظر گرفته می‌شد، اما تحقیقات جدید نشان می‌دهند که این لرزش ممکن است به دژنراسیون خفیف در ناحیه مخچه مغز مرتبط باشد. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۹ همچنین نشان داد که در برخی موارد، لرزش اساسی می‌تواند با بیماری پارکینسون همبستگی داشته باشد.
علاوه بر لرزش، لرزش اساسی گاهی با علائم دیگری نیز همراه است، از جمله:
بیماری پارکینسون معمولاً در حدود ۶۰ سالگی آغاز می‌شود و یکی از علائم اولیه آن لرزش پارکینسون است. این نوع لرزش به‌ویژه در حالت استراحت ظاهر می‌شود و به کاهش سطح دوپامین در گانگلیون‌های پایه مغز نسبت داده می‌شود. گانگلیون‌های پایه نقش حیاتی در کنترل حرکات هماهنگ و تنظیم فعالیت‌های حرکتی دارند و کاهش دوپامین می‌تواند منجر به بروز لرزش‌های غیرارادی شود.
برخلاف لرزش اساسی که به‌طور معمول به صورت دوطرفه و همزمان در هر دو طرف بدن شروع می‌شود، لرزش پارکینسون ابتدا در یک اندام یا یک طرف بدن ظاهر می‌شود و سپس به تدریج به سمت طرف دیگر پیشرفت می‌کند. این تفاوت در الگوی شروع لرزش می‌تواند به پزشکان کمک کند تا تشخیص دقیق‌تری از نوع لرزش و علت آن ارائه دهند. لرزش پارکینسون معمولاً به عنوان یکی از علائم کلیدی در تشخیص بیماری پارکینسون در نظر گرفته می‌شود.
لرزش عملکردی، که پیشتر به نام لرزش سایکوژنیک یا وابسته به وضعیت روانی شناخته می‌شد، به لرزش‌هایی اطلاق می‌شود که با ویژگی‌های خاص زیر شناخته می‌شوند:
شروع و بهبودی ناگهانی: لرزش عملکردی معمولاً به طور ناگهانی آغاز و به طور ناگهانی بهبود می‌یابد. این تغییرات سریع و غیرمنتظره در الگوی لرزش می‌تواند نشانه‌ای از وجود عوامل روانی یا رفتاری باشد.
تغییر در جهت لرزش: در لرزش عملکردی، جهت و الگوی لرزش ممکن است تغییر کند، به ویژه در صورت تغییر وضعیت یا حرکت بدن. این ویژگی به‌ویژه در مقایسه با لرزش‌های ناشی از اختلالات عصبی که معمولاً پایدارتر هستند، متفاوت است.
کاهش شدت لرزش با پرت شدن حواس: شدت لرزش عملکردی ممکن است به‌طور قابل توجهی کاهش یابد زمانی که حواس بیمار پرت شده و توجه او به فعالیت‌های دیگری معطوف شود. این ویژگی نشان‌دهنده ارتباط نزدیک بین لرزش و وضعیت روانی فرد است.
این نوع لرزش می‌تواند به صورت لرزش وضعیتی (در وضعیت‌های خاص) یا لرزش هدفمند (در حین انجام حرکات دقیق) بروز کند. افراد مبتلا به لرزش عملکردی غالباً با اختلالات تبدیلی مواجه هستند، که اختلالاتی روانی هستند که علائم فیزیکی مشابه فلج‌شدگی، مشکلات گفتاری و سایر اختلالات را ایجاد می‌کنند. این لرزش ممکن است همچنین با بیماری‌های روانپزشکی دیگر همراه باشد، که نیاز به بررسی جامع برای تشخیص و درمان مناسب دارد.
لرزش دیستونیک نوعی لرزش است که افراد مبتلا به دیستونی، یک اختلال حرکتی که با انقباضات غیرارادی عضلانی شناخته می‌شود، را تحت تأثیر قرار می‌دهد. دیستونی به‌طور عمده با انقباضات غیرقابل کنترل عضلات همراه است که منجر به حرکات پیچشی و تکراری یا ایجاد وضعیت‌های غیرطبیعی می‌شود، مانند چرخش یا خم شدن گردن به طرفین.
این نوع لرزش می‌تواند در هر سنی بروز کند و در افرادی که دچار دیستونی هستند، باعث ایجاد الگوهای غیرمعمول حرکت می‌شود. لرزش دیستونیک به‌طور معمول به صورت نامنظم و متناوب رخ می‌دهد و ممکن است با استراحت کامل بهبود یابد یا کاهش پیدا کند. برخلاف برخی از انواع لرزش که به حرکات خاص مرتبط هستند، لرزش دیستونیک به تاثیرات حرکتی غیر ارادی ناشی از انقباضات عضلانی بستگی دارد و این ویژگی آن را از سایر انواع لرزش متمایز می‌کند.
مخچه، که نقش کلیدی در کنترل تعادل و حرکات بدن دارد، مسئول هماهنگی حرکات دقیق و تنظیم فعالیت‌های حرکتی است. لرزش مخچه‌ای نوعی لرزش هدفمند است که به دلیل آسیب یا اختلال در مخچه ایجاد می‌شود. این آسیب می‌تواند ناشی از بیماری‌های مختلفی مانند سکته مغزی، تومورهای مغزی، و مولتیپل اسکلروزیس (MS) باشد. همچنین، لرزش مخچه‌ای ممکن است به دلیل اختلالات مصرف الکل یا استفاده بیش از حد از برخی داروها نیز بروز کند.
در صورت داشتن اختلالات مربوط به مصرف الکل یا مشکلات در مدیریت مصرف داروها، مشاوره با یک پزشک متخصص توصیه می‌شود. پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا یک برنامه درمانی مناسب برای ترک الکل یا بهینه‌سازی استفاده از داروها تدوین کنید، که ممکن است به کاهش یا کنترل لرزش مخچه‌ای کمک کند.
لرزش ارتواستاتیک نوعی لرزش است که عمدتاً در پاها بروز می‌کند و به‌ویژه زمانی که فرد از حالت نشسته به ایستاده تغییر وضعیت می‌دهد، ظاهر می‌شود. این لرزش به‌صورت انقباضات سریع و ریتمیک عضلات پاها خود را نشان می‌دهد و معمولاً به‌طور آنی پس از ایستادن آغاز می‌شود. این نوع لرزش می‌تواند منجر به بی‌ثباتی و عدم تعادل در بدن گردد، که ممکن است باعث احساس ناپایداری در فرد شود.
لرزش ارتواستاتیک به‌طور معمول با سایر علائم بالینی همراه نیست و تنها نشانه مشخص آن لرزش ریتمیک پاها است. معمولاً این بی‌ثباتی و لرزش زمانی که فرد بنشیند یا شروع به راه رفتن کند، برطرف می‌شود. این ویژگی خاص لرزش ارتواستاتیک آن را از سایر انواع لرزش متمایز می‌کند و درمان آن ممکن است نیاز به شناسایی دقیق علل و بررسی‌های پزشکی بیشتر داشته باشد.
لرزش فیزیولوژیک، که عمدتاً بر دست‌ها و انگشتان تأثیر می‌گذارد، معمولاً با چشم غیرمسلح قابل مشاهده نیست و به‌عنوان یک پاسخ طبیعی و فیزیولوژیک بدن شناخته می‌شود که در تمامی افراد وجود دارد. این نوع لرزش به طور کلی به‌عنوان بخشی از عملکرد عادی بدن در نظر گرفته می‌شود و در شرایط عادی به میزان کمی بروز می‌کند.
با این حال، شدت لرزش فیزیولوژیک ممکن است در پاسخ به محرک‌های خاص افزایش یابد. عواملی که می‌توانند باعث تشدید این لرزش شوند شامل:
در کل، لرزش فیزیولوژیک معمولاً بدون نیاز به درمان خاصی مدیریت می‌شود و معمولاً به‌طور طبیعی با برطرف شدن عوامل محرک کاهش می‌یابد.
برای کنترل و پیشگیری از لرزش بدن، به‌ویژه در مواردی که لرزش فیزیولوژیک است و به‌طور معمول تحت تأثیر محرک‌هایی مانند مصرف بیش از حد کافئین، خستگی عضلانی، افت قند خون و استرس بروز می‌کند، می‌توانید تغییرات خاصی در سبک زندگی خود ایجاد کنید. به عنوان مثال:
مدیریت استرس: برای کاهش لرزش بدن ناشی از استرس، انجام فعالیت‌های آرام‌بخش مانند یوگا و تکنیک‌های تنفس عمیق می‌تواند بسیار مؤثر باشد. این روش‌ها به کاهش تنش و آرامش ذهن کمک می‌کنند.
مصرف کافئین: کاهش مصرف کافئین و جایگزین کردن آن با دمنوش‌های آرام‌بخش فاقد کافئین می‌تواند به کاهش لرزش کمک کند. همچنین، نوشیدن آب به‌طور کافی و مداوم می‌تواند به کنترل لرزش ناشی از افت قند خون و کم‌آبی بدن کمک کند.
در صورتی که لرزش بدن ناشی از یک بیماری زمینه‌ای باشد، پیشگیری و کنترل آن نیاز به اقدامات گسترده‌تری دارد. بهترین راهکارها شامل:
بهبود رژیم غذایی: افزایش مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به بهبود وضعیت عمومی بدن و کاهش علائم کمک می‌کند. این مواد غذایی حاوی ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری هستند که می‌توانند به بهبود عملکرد عصبی و عضلانی کمک کنند.
ترک سیگار: ترک سیگار می‌تواند به کاهش اثرات منفی آن بر سیستم عصبی و کاهش لرزش کمک کند. سیگار کشیدن به افزایش استرس و آسیب به سیستم‌های مختلف بدن منجر می‌شود.
شروع ورزش منظم: فعالیت بدنی منظم، مانند پیاده‌روی یا ورزش‌های سبک، می‌تواند به تقویت عضلات و کاهش استرس کمک کرده و به‌طور کلی به کنترل لرزش بدن موثر باشد.
با اعمال این تغییرات در سبک زندگی و مدیریت صحیح بیماری‌های زمینه‌ای، می‌توانید به طور مؤثری لرزش بدن را پیشگیری و کنترل کنید.
اگرچه لرزش بدن به‌طور معمول نشانه‌ای از یک مشکل جدی نیست، اما در برخی موارد می‌تواند به اختلالات پزشکی در مغز، سیستم عصبی یا عضلات اشاره کند. بنابراین، در صورت مواجهه با لرزش غیرقابل توضیح در هر ناحیه‌ای از بدن، مراجعه به پزشک اهمیت ویژه‌ای دارد.
در فرآیند تشخیص، پزشک ابتدا با معاینه فیزیکی ناحیه‌ای که دچار لرزش است، به ارزیابی وضعیت بیمار می‌پردازد. او ممکن است از شما بخواهد تا برای ارزیابی شدت لرزش، فعالیت‌هایی مانند نوشتن یا نگه‌داشتن اشیاء را انجام دهید. با این حال، تشخیص دقیق علت اصلی لرزش بدن بدون انجام آزمایش‌های تکمیلی ممکن نخواهد بود.
برای تشخیص علل احتمالی، پزشک ممکن است آزمایش‌های زیر را تجویز کند:
معاینه عصبی: این معاینه به ارزیابی عملکرد سیستم عصبی و سنجش موارد زیر کمک می‌کند:
در طول معاینه عصبی، ممکن است پزشک از شما بخواهد که با انگشت خود بینی را لمس کنید، مارپیچ بکشید، یا تمرینات حرکتی دیگر را انجام دهید تا میزان کنترل حرکتی و هماهنگی بدن را بررسی کند. همچنین، پزشک ممکن است آزمایش الکترومیوگرافی (EMG) را توصیه کند. این تست به اندازه‌گیری فعالیت غیرارادی عضلات و پاسخ آن‌ها به تحریکات عصبی کمک می‌کند، که می‌تواند اطلاعات بیشتری درباره علت لرزش بدن ارائه دهد.
درمان لرزش بدن بسته به علت زمینه‌ای و نوع لرزش متفاوت است. در اینجا به بررسی بهترین روش‌های درمانی می‌پردازیم:
برخی داروهای خاص می‌توانند در کاهش لرزش موثر باشند:
تزریق بوتاکس با فلج موقت عضلات، می‌تواند لرزش‌های بدن را کاهش دهد. این روش بیشتر برای لرزش‌های صورت و سر موثر است، اما در نواحی دیگر بدن مانند گردن، بازوها و دست‌ها نیز قابل استفاده است.
در این روش، امواج اولتراسوند به سلول‌های عصبی معیوب در تالاموس مغز ارسال می‌شود و با از بین بردن این سلول‌ها، لرزش‌های عضلانی کاهش می‌یابد.
فیزیوتراپی به تقویت عضلات و بهبود هماهنگی بدن کمک می‌کند. استفاده از وزنه‌های سبک روی مچ دست و انجام تمرینات تحت نظر فیزیوتراپیست، ممکن است در کاهش لرزش موثر باشد.
برای افرادی که دچار لرزش‌های شدید و ناتوان‌کننده هستند، این روش ممکن است گزینه مناسبی باشد. در این جراحی، یک پروب الکتریکی به بخشی از مغز که مسئول لرزش است، وارد می‌شود. پالس‌های الکتریکی از طریق دستگاهی که در قفسه سینه قرار دارد، به مغز ارسال می‌شود تا سیگنال‌های تحریک‌کننده لرزش را مهار کند.
در این روش، بخشی از تالاموس که مسئول لرزش است، به طور دائمی از بین می‌رود. این جراحی معمولاً برای افرادی انجام می‌شود که به دیگر روش‌های درمانی پاسخ نداده‌اند.
طب سنتی بر استفاده از روش‌های طبیعی مانند طب سوزنی و مصرف گیاهان دارویی تاکید دارد. دمنوش‌هایی مانند بابونه، اسطوخودوس و بهارنارنج به دلیل خواص آرام‌بخش و ضد اضطراب خود می‌توانند در کاهش لرزش بدن موثر باشند. این گیاهان با بهبود مزاج، کنترل قند خون، کاهش استرس و التهابات، کمک به تسکین اسپاسم‌های عضلانی می‌کنند.
لرزش بدن می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، اما در برخی موارد، این لرزش‌ها ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشند. اگر شما یا کسی که می‌شناسید دچار لرزش بدن هستید، مهم است که به پزشک مراجعه کنید تا علت دقیق این مشکل شناسایی و درمان مناسب انجام شود.
اگر احساس می‌کنید که لرزش بدن شما ممکن است به دلیل مصرف داروها باشد، این موضوع را حتماً با پزشک خود در میان بگذارید. پزشک می‌تواند با بررسی وضعیت شما، در صورت لزوم دوز دارو را تغییر دهد یا داروی دیگری را به عنوان جایگزین پیشنهاد کند. همچنین، اگر لرزش بدن شما به صورت ناگهانی شروع شده یا با علائم دیگری مانند ضعف، سرگیجه، یا اختلال در حرکت همراه است، مراجعه فوری به پزشک الزامی است. شناسایی به موقع علل لرزش می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر جلوگیری کند.
در این بخش به برخی از پرسش‌های رایج درباره لرزش بدن پاسخ داده شده است تا ابهامات شما را برطرف کنیم.
لرزش داخلی بدن معمولاً به صورت ارتعاشات یا تکان‌های نامحسوسی در بازوها، پاها، قفسه سینه یا شکم احساس می‌شود. این نوع لرزش ممکن است ناشی از مشکلاتی نظیر بیماری پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، و اضطراب مزمن باشد. مطالعات نشان می‌دهد که حدود ۳۳ درصد از افراد مبتلا به پارکینسون، ۳۶ درصد از مبتلایان به MS، و ۵۵ درصد از افراد با لرزش اساسی، این ارتعاشات داخلی را تجربه می‌کنند.
لرزش بدن در خواب، به ویژه اگر در حالت استراحت رخ دهد، معمولاً می‌تواند به دلیل وجود بیماری‌های زمینه‌ای مانند پارکینسون، مولتیپل اسکلروزیس (MS)، یا پرکاری تیروئید باشد. با این حال، اگر لرزش ناشی از این بیماری‌ها نباشد، ممکن است دلایل ساده‌تری مانند افت قند خون، کاهش ناگهانی دمای بدن، کمبود ویتامین‌ها، یا خستگی عضلانی باعث این مشکل شوند.
لرزش ناگهانی بدن ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، از جمله مصرف برخی داروها، قرار گرفتن در معرض سرما و افت دمای بدن، افت قند خون، یا اضطراب شدید. این عوامل می‌توانند به‌طور ناگهانی باعث لرزش بدن شوند، اما اغلب این لرزش‌ها کوتاه‌مدت بوده و با برطرف کردن عامل محرک، از بین می‌روند.
