تصور کنید در گوشهای از جهان زندگی میکنید که صحبت درباره مسائل جنسی ممنوع است، جایی که حتی اشاره به این موضوعات میتواند شما را به قضاوتهای سخت و سرزنشهای بیرحمانه برساند. شاید عجیب به نظر برسد، اما بسیاری از ما در چنین جوامعی بزرگ شدهایم؛ جوامعی که تابوهای جنسی مانند دیواری نامرئی، میان حقیقت و آزادی ما فاصله انداختهاند. اما چرا؟ چرا چیزی که بخشی طبیعی از انسان بودن است، اینچنین در حصار شرم و سکوت فرو رفته است؟
در این متن میخواهیم به تحلیل این موضوع بپردازیم؛ اینکه چگونه فرهنگ و سنتها نگرش افراد را نسبت به مسائل جنسی شکل میدهند و چگونه میتوان این تابوها را شکست و راهی به سوی آگاهی و پذیرش یافت.
فرهنگ و سنتها از جمله قویترین نیروهایی هستند که افکار و باورهای ما را درباره موضوعات مختلف شکل میدهند. تابوهای جنسی نیز نتیجه مستقیم این فرهنگها هستند. از زمانهای دور، جوامع انسانی تلاش کردهاند از طریق قوانین، مذهب، و هنجارهای اجتماعی، رفتار جنسی را کنترل کنند. این کنترل در بسیاری از موارد با هدف حفظ نظم اجتماعی یا جلوگیری از هرجومرج انجام شده است، اما به مرور زمان، به ابزاری برای محدود کردن آزادیهای فردی تبدیل شده است.
به طور مثال:
در برخی فرهنگها، صحبت درباره مسائل جنسی حتی میان همسران هم تابو محسوب میشود. در مقابل، در فرهنگهایی که آزادی بیشتری دارند، افراد بهراحتی درباره نیازها، مشکلات، و حقوق جنسی خود صحبت میکنند. این تفاوتها نشان میدهد که نگرش افراد به مسائل جنسی بیشتر از آنکه طبیعی یا غریزی باشد، تحت تأثیر فرهنگی است که در آن رشد کردهاند.
بسیاری از تابوهای جنسی ریشه در باورهای مذهبی یا سنتهای کهن دارند. در بسیاری از جوامع، مذهب نقش مهمی در تعیین هنجارهای جنسی داشته است. برای مثال:
• در جوامع سنتی، رابطه جنسی معمولاً تنها در چارچوب ازدواج پذیرفته میشود.
• مسائلی مانند صحبت درباره گرایشهای جنسی، بهویژه گرایشهای غیرهتروسکشوال، به دلیل تعارض با ارزشهای مذهبی یا فرهنگی، به تابو تبدیل شدهاند.
از سوی دیگر، نقش قدرت و سیاست را نیز نمیتوان نادیده گرفت. کنترل بدن، بهویژه بدن زنان، همواره ابزاری برای حفظ قدرت در دست حاکمان یا گروههای مسلط بوده است.
جوامع مختلف نگرشهای متفاوتی نسبت به مسائل جنسی دارند. این نگرشها میتوانند از محدودکننده و سرکوبگر تا پذیرنده و آزادانه متغیر باشند.
1. جوامع غربی:
در بسیاری از کشورهای غربی، بهویژه در دهههای اخیر، تابوهای جنسی کاهش یافتهاند. جنبشهای فمنیستی، LGBTQ+، و آگاهیسازیهای عمومی باعث شدهاند مسائل جنسی بیشتر بهعنوان موضوعی طبیعی و انسانی دیده شوند. برای مثال، در بسیاری از کشورهای اروپایی، آموزش جنسی در مدارس اجباری است و رسانهها نیز بهشکلی بازتر درباره این موضوعات صحبت میکنند.
2. جوامع شرقی و خاورمیانه:
در مقابل، بسیاری از جوامع شرقی و خاورمیانه همچنان بهشدت محافظهکار هستند. در این جوامع، صحبت درباره مسائل جنسی میتواند عواقب اجتماعی یا حتی قانونی داشته باشد. تابوهای مرتبط با بکارت، نقشهای جنسیتی سنتی، و گرایشهای جنسی همچنان در این مناطق بسیار پررنگ هستند.
3. جوامع بومی:
برخی جوامع بومی نگرشی متفاوت دارند. برای مثال، در فرهنگهای بومی آمریکا یا برخی قبایل آفریقایی، مسائل جنسی بخشی طبیعی از زندگی محسوب میشوند و تابوی کمتری در این زمینه وجود دارد.
برای کاهش تابوهای جنسی، نیاز به تغییرات عمیق در سطح فرهنگ و جامعه داریم. این تغییرات نمیتوانند یکشبه اتفاق بیفتند، اما گامهای کوچکی میتوانند مسیر را هموار کنند:
1. آموزش جنسی فراگیر:
آموزش جنسی علمی و فراگیر میتواند افراد را از کودکی با بدن، نیازها، و حقوق جنسی خود آشنا کند. این آموزش باید فراتر از اطلاعات فیزیکی باشد و موضوعاتی مانند رضایت، احترام متقابل، و تنوع گرایشهای جنسی را نیز پوشش دهد.
2. گفتوگوهای باز و صادقانه:
ایجاد فضایی که افراد بتوانند درباره مسائل جنسی بدون ترس از قضاوت صحبت کنند، نقش مهمی در کاهش تابوها دارد. این گفتوگوها میتوانند در محیط خانواده، مدارس، یا رسانهها صورت گیرند.
3. حمایت از جنبشهای اجتماعی:
جنبشهایی که به دنبال حقوق جنسی برابر و کاهش تبعیض هستند، نقش مهمی در کاهش تابوهای فرهنگی دارند. حمایت از این جنبشها میتواند به تغییر نگرش عمومی کمک کند.
4. تغییر در رسانهها:
رسانهها قدرت زیادی در شکلدهی به فرهنگ عمومی دارند. نمایش مثبت و واقعی از مسائل جنسی میتواند به کاهش شرم و استیگما کمک کند.
تابوهای جنسی اگرچه ریشه در تاریخ و فرهنگ دارند، اما نباید سرنوشت محتوم ما باشند. با آگاهی، آموزش، و گفتوگوی صادقانه میتوان این دیوارهای نامرئی را شکست و دنیایی ساخت که در آن، مسائل جنسی بهعنوان بخشی طبیعی از انسان بودن پذیرفته شوند.
به قول آلیس میلر:«آزادی زمانی آغاز میشود که حقیقت را درباره زخمهایمان بدانیم.» بیایید زخمهای فرهنگی خود را بشناسیم، درباره آنها صحبت کنیم، و با هم به سوی جامعهای آزادتر و آگاهتر حرکت کنیم.
منابع:
1. Foucault, Michel. The History of Sexuality
2. Rubin, Gayle. “Thinking Sex: Notes for a Radical Theory of the Politics of Sexuality.”
3. Weeks, Jeffrey. Sexuality (Key Ideas)
4. Gagnon, John H., & Simon, William. Sexual Conduct: The Social Sources of Human Sexuality
5. Lancaster, Roger N., & Di Leonardo, Micaela. The Gender/Sexuality Reader: Culture, History, Political Economy