ممکن است قبل از شرکت در یک مصاحبه شغلی در اینترنت جستجو کنیم و سوالات رایج و معمول مصاحبه را بخوانیم. آن موقع احتمالا آن قدر استرس مان بالا است که بدون اینکه بتوانیم سوالات را نقد کنیم فقط خودمان را آماده میکنیم تا بهترین جواب و کار فرما پسندترین جواب را از بَر کنیم.
اغلب می گویند کارفرما برای آشنا شدن با خلقیات، روحیات، میزان انگیزه و تعهد کارجو این سوالات را می پرسد. ولی واقعا چند درصد از این سوالات کارفرما را به آن اهداف می رساند؟ چقد از این سوالات نقض حریم شخصی افراد است؟ کسی که در جایگاه قدرتمندتری –از لحاظ شغلی و داشتن حق استخدام- از سایر افراد قرار گرفته تا چه حد می‌تواند از این برتری اش برای سوال پرسیدن استفاده کند و افراد را برای پاسخ دادن تحت فشار قرار دهد؟
در این مقاله میخواهم ازتجربه های خودم در مصاحبه های شغلی بنویسم و ویژگی مصاحبه های (معدود) حرفه ای که تا بحال شرکت کردم را دسته بندی کنم.
خب مصاحبه کننده های حرفه ای - آن هایی که واقعا به دنبال جذب نیروی مناسب کارشان هستند و نه به دنبال آزار و اذیت و قصد و غرض های شخصی- چه طور سوال می پرسند؟
اینکه در مصاحبه های کاری سوالات فنی و تخصصی بپرسند کاملا طبیعی است. اصلا هدف مصاحبه هم همین است. کارفرما از مسایلی که قرار است فرد در صورت استخدام شدن با آن ها مواجه شود سوال می پرسد تا مهارت و تجربه متقاضی را بسنجد. همین. در اینجا محدوده نفوذ مصاحبه گر پایان می یابد. او حق ندارد هر گونه فیدبکی بدهد که مصاحبه شونده نسبت به خودش احساس بدی بکند. جملاتی مثل : "غلط است"، "چطور این مساله را نمیدانستی؟" ، "در شرکت قبلی مگر چکار میکردید؟"، "در دانشگاه مگر این مطلب را یاد نگرفتید؟" یا هر ادا و اطوار دیگری که حکم یک کامنت منفی داشته باشد. حتی تا زمانی که متقاضی خودش درخواست نداده که جواب درست را بشنود، مصاحبه کننده لازم نیست آن را گوشزد کند.
یادمان هست که ما در مصاحبه شرکت کرده ایم تا اگر میزان دانسته ها و توانمندی هایمان متناسب با کار کارفرما هست استخدام شویم و الا برویم دنبال کار و بار خودمان. ما آنجا نیستیم تا درس پس بدهیم یا به خاطر هر آنچه نمی دانیم شرمنده شویم.
اینکه شغل پدر ما چی هست یا رتبه کنکور ما چند بوده یا در چه مذهب و اعتقاد دینی دسته بندی می شویم چه ارتباطی می تواند با توانمندی ها یا تعهد کاری ما داشته باشد؟
ممکن است هر کدام از ما بتوانیم برای این سوالات یک ارتباط با موضوع کار پیدا کنیم مثلا هر چه طرف رتبه کنکور بهتری داشته باشد نشان می دهد آدم با انگیزه تری است و برای هدفش کم نمی گذارد! خب چنین زنجیره علت و معملولی یک زمانی وقتی بچه مدرسه ای بودیم ممکن بود معنی دار باشد. اما در دنیای بزرگسالان این قاعده های کلی در اکثر موارد صدق نمی کنند.
آدم های زیادی هستند که در 18 سالگی اهل درس نبودند یا به هر دلیلی رتبه کنکور خوبی نداشتند ولی این هیچ چیزی در باره میزان انگیزه و پشتکار آن ها در 20 و چند سالگی آن ها نمی گوید. از طرف دیگر، چه قدر درباره کسی که رتبه خوبی در کنکور داشته می توانیم با اطمینان بگوییم که حاصل تلاش خالص خودش بوده است؟
یا مثلا اینکه در خانواده چند خواهر و برادر داریم چه نکته ی شغلی را نشان می دهد؟ این سوال ها جز اینکه در آدم احساس معذب بودن و تحت نظر بودن ایجاد میکند هیچ سود دیگری ندارد.
به قول استاد عزیزی در دانشگاه، شرکت های معتبر دنیا در استخدام هایشان حتی نمی پرسند اسم پدرت چیست اما اینجا ...
یکی از سوالات رایج در استخدام ها که انگار مد هم شده است، پرسیدن این سوال است : 3 تا نقطه ضعفت را بگو، حالا 3 تا نقطه قوتت ر ابگو.
راستش را بخواهید من که فکر نمی کنم یک مصاحبه گر حتی اگر در رشته های مرتبط با روانشناسی و انسان شناسی متخصص باشد با این دو سوال بتواند یک آدم را بشناسد. موجود پیچ پیچ و هزار لایه ای که جناب فروید هم خیلی نتوانست ته و تویش را در بیاورد.
اگر قصد از پرسیدن این سوالات آشنایی با روحیه عمومی و میزان باز بودن طرف باشد، که خب در همان سوالات معمولی یا همان سلام و احوال پرسی کلیت مساله مشخص می شود اما اینقدر دقیق شدن در ضعف کسی که در موقعیتی نیست تا بتواند سوال معادلی بپرسد کار اخلاقی نیست.
اصلا به طور فنی پرسیدن این سوال، اگر نکته فریبنده ای نداشته باشد، غالبا سوال کننده را به حقیقت نمی رساند. چه کسی پیش غرییبه ها نقاط ضعفش را برملا میکند؟! و چه کسی نقاط قوتش را مهربان بودن با طبیعت بیان می کند وقتی دارد برای شغل برنامه نویسی درخواست می دهد؟ چنین سوالاتی به متقاضی سو و جهت می دهد و انگار آن ها وارد بازی چیزی بگو که دلم می خواهد بشنوم می شوند.
اگر هم روحیه و قدرت حل مساله متقاضی هست که اهمیت دارد می شود آن را در دل یک موقعیت واقعی تر سنجید. موقعیتی که مصاحبه شونده را هم در دو راهی صداقت-ظاهرسازی قرار ندهد. موقعیتی که جواب های واقعی تولید کند.
این لیست را می شود همین طور ادامه داد. سوالات آزار دهنده دیگری هم وجود دارند که مصاحبه شونده را تحت فشار می گذارند. شما چه در مصاحبه ها به چه مواردی برخورد کرده اید؟ برای شما چه جور مصاحبه هایی خوشایند است؟
