یکی از مسائلی که کمتر به آن پرداخته می‌شود، مسئله سن‌گرایی یا تبعیض سنی در محل کار است. بزرگسالان مسن‌تری که جویای کار هستند، بیشتر از هر کس دیگری با این موضوع مواجه می‌شوند. خیلی از ما فکر می‌کنیم که مواجهه با این مشکل، بسیار بعید است؛ در حالی که تک‌تک ما ممکن است روزی به آن دچار شویم و تحت‌تأثیر عواقب منفی آن قرار بگیریم.
با توجه به اهمیت این مسئله، در مطلب پیش رو قرار است درباره تبعیض سنی در محل کار صحبت کنیم. ابتدا سن‌گرایی را تعریف می‌کنیم و این مسئله را که چنین چیزی چگونه رخ می‌دهد، چه عواقبی دارد و چه راهکارهایی برای رفع آن وجود دارد، صحبت خواهیم کرد. با ما همراه باشید.
سن‌گرایی (Ageism) یا تبعیض سنی (age discrimination) نوعی پیش‌داوری یا کلیشه‌سازی در محیط کار است که گروهی خاص با سنی مشخص را مورد هدف قرار می‌دهد. سن‌گرایی ممکن است در هر محیطی رخ دهد، اما بر اساس تحقیقاتی که انجام شده است، وقوع آن در محیط‌های کاری می‌تواند عواقب جدی‌تری به همراه داشته باشد.
برای مثال، یک کارفرما ممکن است به دلیل سن متقاضی، از استخدام او سر باز زند؛ گاهی هم ممکن است که افراد به دلیل سن خود، جایگاه شغلی‌شان را از دست بدهند. بعضی‌اوقات نیز ممکن است که فرد به دلیل شرایط سنی خود، از برخی امتیازها در محل کار محروم باشد. تمام این موارد نمونه‌ای از تبعیض سنی هستند و در یک شرکت خصوصی کوچک و هم در سازمان‌های بزرگ می‌تواند به‌وفور رخ دهد.
سن‌گرایی می‌تواند عواقبی جدی و منفی فراوانی را در محیط کار به دنبال داشته باشد. این عواقب نه‌تنها ممکن است بر کیفیت کار کارمندان تاثیر بگذارند، بلکه می‌توانند موانعی را هم در مسیر رسیدن به اهداف سازمان هم ایجاد کنند. از جمله پیامدهای منفی سن‌گرایی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
هیچ‌کس بحثی بر سر این موضوع ندارد که سن، تجربه و پختگی می‌آورد. یکی از اولین عواقبی که سازمان با ازدست‌دادن کارمندان مسن‌تر به آن دچار خواهد شد، نبود تجربه کافی در کارمندان جوان‌تر است. کارمندان مسن‌تر معمولا تجربیاتی دارند که در طی سال‌های طولانی کار به دست آورده‌اند و بدیهی است که اغلب کارمندان جوان در این زمینه حرفی برای گفتن ندارند.
در اغلب موارد، کارمندانی که دچار تبعیض سنی می‌شوند، معمولاً بیشتر از هر کس دیگری به درد سازمان می‌خورند؛ این کارمندان علاوه بر تجربه، دارای توانایی و اعتمادبه‌نفس کافی نیز هستند. وجود این دسته از کارکنان، به مدیران اطمینان می‌دهد که امور سازمان در روال درستی انجام می‌شوند و اهداف آن در حال تحقق هستند. در مقابل، با سن‌گرایی و حذف کارمندان مسن، باید خودتان را برای بروز برخی مشکلات و چالش‌ها آماده کنید.
این مسئله، یکی از مهم‌ترین پیامدهای سن‌گرایی است که به‌صورت غیرمستقیم و مستقیم می‌تواند بر محیط کار و کارمندان تاثیر بگذارد. هرچند که ممکن است که تمام کارمندان حاضر در سازمان با تبعیض سنی مواجه نشوند، اما این تبعیض می‌تواند به شکل غیرمستقیم روی آنها هم تاثیر بگذارد؛ کارمندان دوست دارند در محیطی کار کنند که از آنها قدردانی می‌شود و تجربه و دانش آنها مورد احترام است.
زمانی که کارمندی مشاهده می‌کند در مقابل چشمانش افراد مسن از کار خود بیکار می‌شوند یا از برخی امتیازها محروم هستند، بدون شک علاقه و انگیزه خود را برای کار در آن سازمان از دست خواهد داد. بدون شک، این طرز فکر نیز در کارکنان شکل خواهد گرفت که هدف بعدی خودشان خواهد بود و حتی ممکن است علی‌رغم میل باطنی‌شان استعفا دهند. این مسئله برای سازمان به‌شدت مخرب خواهد بود.
در برخی از کشورها، مثلا آمریکا و حتی در کشور خودمان، تبعیض سنی و سن‌گرایی در محل کار عواقب قانونی به همراه خواهد داشت. درصورتی که کارمندی دچار تبعیض سنی شود و مدارک کافی برای اثبات آن داشته باشد، می‌تواند به مراجع ذی‌ربط شکایت مراجعه و شکایت کند و برای احقاق حقوق ازدست‌رفته خود از مراجع قانونی کمک بگیرد.
بر اساس قانون منع سن‌گرایی در کشور، هیچ کسب‌وکاری اعم از شرکت خصوصی یا سازمان دولتی حق ندارد شرایط سنی را معیاری برای استخدام یا رد متقاضیان قرار دهد. در صورت اقدام به چنین چیزی، کارمندان حق دارند که از سازمان مربوطه شکایت کنند و سازمان نیز موظف است تا نسبت به جبران خسارت اقدام نماید.
آن دسته از کارمندانی که با سن‌گرایی و تبعیض سنی در محل کار روبه‌رو هستند، معمولا در معرض مشکلات مربوط به سلامت روان نیز قرار می‌گیرند. تحقیقات بسیاری نشان داده است که این دسته از افراد بیشتر از هر کس دیگری در خطر دچارشدن به فرسودگی شغلی قرار دارند. همین موضوع می‌تواند در عملکرد و بازدهی آنها در محل کار تاثیر منفی بگذارد.
در همان مطالعات نشان داده شد که از بین زنان و مردان، زنان بیشتر در معرض ابتلا به مشکلات سلامت روان ناشی از سن‌گرایی قرار دارند. در این تحقیقات دریافته شد که تبعیض سنی در محل کار می‌تواند فشار مشکلات مالی را افزایش دهد و به دنبال آن، افسردگی و نارضایتی از زندگی را نیز به همراه داشته باشد. ازدست‌رفتن استقلال مالی و مشکلات روانی مربوط به آن نیز از دیگر عواقب سن‌گرایی در محل کار به شمار می‌روند.
اول از همه باید بدانید که تبعیض سنی ممکن است در هر شرکت خصوصی یا سازمان دولتی رخ دهد و هیچ محل کاری را پیدا نخواهید کرد که صددرصد با همه کارمندانش به یک‌شکل برخورد کند؛ پس باید خودتان را برای آن آماده کنید. دیگر آنکه باید بدانید حذف سن‌گرایی در محل کار و مقابله آن، در وهله بر عهده مدیریت سازمان است. اما خب به این مورد نیز چندان نمی‌توان امیدوار بود.
بهترین راهکار آن است که ما با رفتار و عملکرد خویش، قرارگرفتن در معرض تبعیض سنی را به کمترین مقدار ممکن برسانیم. راهکارهایی که در ادامه خواهیم گفت، در این زمینه مفید خواهد بود:
· همواره به فکر رشد و پیشرفت خود باشید و برای تبدیل‌شدن به نسخه‌ای بهتر از خودتان تلاش کنید. بدین منظور حتی می‌توانید از یک منتور کمک بگیرید.
· اجازه ندهید که افزایش سن شما را از به‌روز بودن دور کنید؛ با تکنولوژی‌های تازه آشنا و به فردی حرفه‌ای در استفاده از آنها تبدیل شوید.
· پابه‌پای جوانان پیش بروید. طوری رفتار و عمل کنید که گویی هیچ‌چیز از آنها کم ندارید و در هر زمینه‌ای، با آنها برابر هستید.
· و در آخر، اگر روزی دچار تبعیض سنی در محل کار شدید و نشانه‌های آن را مشاهده کردید، همه چیز را بادقت و جزئیات ثبت کنید و از یک متخصص حقوقی برای احقاق مطالبات و حقوق خود کمک بگیرید.
اگر مدیر یک شرکت خصوصی هستید یا سکان سازمانی دولتی را به دست دارید، باید بدانید که عواقب سن‌گرایی و تبعیض سنی، قبل از همه گریبان‌گیر خودتان خواهد شد. ازدست‌دادن نیروی کار باتجربه و توانمند، اولین ضرری است که با سن‌گرایی به کسب‌وکار خود وارد خواهید کرد. به همین دلیل، لازم است که این تبعیض غلط را هرچه سریع‌تر شناسایی کرده و از آن جلوگیری کنید.
در این مطلب، به بررسی چیستی سن‌گرایی در محل کار پرداختیم و نمونه‌هایی از مصادیق و راهکارهای مقابله با آن را به شما معرفی کردیم. آیا یا تابه‌حال تجربه‌ای از تبعیض سنی در محل کار داشته‌اید؟ آنها را با ما هم به‌اشتراک بگذارید.
