به‌عنوان یک کارمند و حتی یک مدیر، مسئولیت‌پذیری اولین خصیصه‌ای است که برای پیشرفت و کسب ارتقای شغلی باید در خود پرورش دهید. مسئولیت‌پذیری صفتی است که بیش از هر خصیصه دیگری به شما و اقداماتتان ارزش می‌بخشد و موفقیت سازمانتان را رقم می‌زند. به‌دلیل اهمیت این مسئله، تصمیم گرفتیم در مطلب پیش رو بررسی کنیم که مفهوم و ماهیت مسئولیت‌پذیری چیست و این مقوله در زندگی عادی و وضعیت حرفه‌ای و شغلی شما چه تفاوتی دارد. در نهایت هم به شما خواهیم گفت که چطور می‌توانید این خصوصیت را در خود تقویت کنید و آن را به نفع سازمانتان به‌کار بگیرید. با ما همراه باشید.
همه ما در زندگی وظایفی داریم که باید به آن‌ها رسیدگی کنیم. فرقی ندارد که این وظایف در زندگی شخصی‌مان باشند، یا زندگی شغلی و حرفه‌ای ما؛ در هر حال، کاری هست که باید آن را انجام بدهیم. باتوجه‌به این موضوع، مفهوم مسئولیت‌پذیری را این‌گونه می‌توان تعریف کرد:
«مسئولیت‌پذیری (Responsibility) نوعی تعهد است که در ذهن افراد شکل می‌گیرد. همین تعهد، باعث می‌شود آن‌ها وظایفی را که به هر نحوی برایشان تعیین شده است، به انجام برسانند.»
مسئولیت‌پذیری بیشتر از آنکه اجباری بیرونی باشد، یک حس درونی است. انجام وظایفی را که توسط یک عامل بیرونی برای ما تعیین شده‌اند، نمی‌توان مسئولیت‌پذیری واقعی در نظر گرفت. در واقع اگر خود فرد از درون خود نسبت به انجام وظایفش احساس تکلیف کند، آن موقع می‌توان اذعان کرد که حس مسئولیت‌پذیری در او شکل‌گرفته است.
چنان که در مقدمه نیز به آن اشاره کردیم، مسئولیت‌پذیری ابعاد مختلفی دارد که زندگی شخصی و شغلی مهم‌ترین بخش‌های آن هستند. مسئولیت‌پذیری در بعد زندگی شغلی و حرفه‌ای به دو دسته تقسیم می‌شود و هر کدام به شرح زیر هستند:
این نوع از مسئولیت‌پذیری را بیشتر با عنوان "Work Responsibility" می‌شناسند. هر کارمند، با هر جایگاه و منصبی که در یک شرکت خصوصی یا دولتی دارد، ملزم به انجام وظایفی خاص است. حال اگر این کارمند با جدیت کافی این وظایف را به نحو احسن انجام دهد، به آن مسئولیت‌پذیری کاری گفته می‌شود. اگر کارمند بتواند وظایفی را که از او انتظار می‌رود به بهترین شکل ممکن انجام دهد، می‌توان او را فردی مسئولیت‌پذیر دانست.
برخلاف نوع پیشین، این نوع از مسئولیت‌پذیری مختص به مدیران است و با عنوان "Management Responsibilty"شناخته می‌شود. همان‌طور که کارمندان در قبال سازمان وظایفی دارند، مدیران هم در برابر سازمان و هم در برابر کارمندان، مسئولیت‌هایی را بر عهده دارند. برای اینکه سازمان بتواند به اهداف خود و به موفقیت مورد انتظارش دست پیدا کند، مسئولیت‌پذیری مدیران نیز درست به‌اندازه تعهد کارمندان مهم است.
همه ما جوابی ازپیش‌تعیین‌شده درباره اینکه چرا مسئولیت‌پذیری مهم است در ذهن داریم. اما واقعا چه اهمیتی دارد که دنیای شغلی و حرفه‌ای خود نیز به مسئولیت‌پذیری پایبند باشیم؟ برای پاسخ به این سؤال، می‌توان دلایل زیر را مطرح کرد:
· مسئولیت‌پذیری، نمایانگر اخلاقیات شماست؛ پایبندی به آن می‌تواند نشان‌دهنده پایبندی شما به اصول حرفه‌ای کار باشد.
· مسئولیت‌پذیری به شما کمک می‌کند که جایگاه خود را به‌عنوان کارمند یا مدیر به بهترین شک حفظ کنید.
· مسئولیت‌پذیری نشان‌دهنده ارزش و توانایی شما برای سازمان دولتی یا شرکت خصوصی است.
· مسئولیت‌پذیری چه از جانب کارمند باشد و چه از جانب مدیران، می‌تواند اعتماد ایجاد کند.
· مسئولیت‌پذیری به کارمندان کمک می‌کند که به اهداف شخصی خود دست پیدا کنند و مدیران نیز اهداف سازمانی خود را سریع‌تر تحقق بخشند.
برای اینکه بتوان تشخیص داد که که کارمند و مدیر یک سازمانی به‌اندازه کافی مسئولیت‌پذیر هست یا نه، راهکارهای زیادی وجود دارد. همچنین، توجه به برخی از نشانه‌ها در کارمندان و مدیران، می‌تواند به ما نشان دهد که میزان مسئولیت‌پذیری در آن‌ها چقدر است. در ادامه برخی از این نشانه‌ها را با هم مرور خواهیم کرد.
میزان مسئولیت‌پذیری کارمندان سازمان را می‌توان با معیارهای زیر سنجید:
· کارمند برای انجام وظایف خود جدیت دارد.
· کارمند سعی می‌کند که بهترین عملکرد را از خود نشان دهد.
· کارمند مسئولیت‌پذیر، به وقت‌شناسی و نظم بها می‌دهد.
· کارمند در انجام به‌موقع و باکیفیت کارها تأکید دارد.
· کارمند ارتباط خوبی با مدیر و دیگر کارمندان دارد.
· کارمند ارزش و فواید کار گروهی را می‌داند و در این زمینه تلاش می‌کند.
· کارمند برای خطاهایش عذر و بهانه نمی‌تراشد؛ آن‌ها را قبول می‌کند و در صدد جبرانشان بر می‌آید.
از نشانه‌هایی مسئولیت‌پذیری در مدیران نیز می‌توان موارد زیر را نام برد:
· مدیر انتظاراتش از کارمندان را به‌وضوح بیان می‌کند.
· مدیر وظایف را بر اساس توانایی هر کارمند و استعدادهای او تعیین می‌کند.
· مدیر اصول تیم سازی را می‌داند و برای بهبود بازدهی تیمش تلاش می‌کند.
· مدیر ارتباط خوبی با کارمندان دارد و دلسوز آن‌هاست.
· مدیر برای بازدهی بیشتر بر کارمندان، بر روابط بین آن‌ها نیز نظارت دارد.
· مدیر برای پیشرفت و رسیدن به اهداف، بازخوردهای مفید و معنا‌دار ارائه می‌کند.
· مدیر به‌جای آنکه از بالا بر کارمندان مدیریت کند، در کنار آن‌ها می‌ایستد.
· مدیر نقاط قوت و استعدادهای کارمندان را می‌شناسد و برای رشد آن‌ها تلاش می‌کند.
· مدیر قدردانی از کارمندان را فراموش نمی‌کند و با اعطای پاداش و... قدردانی خود از آن‌ها را نشان می‌دهد.
· یک مدیر مسئولیت‌پذیر دائما خود را به‌روز می‌کند و برای سهولت هر چه بیشتر امور در محل کار، از استفاده از فناوری‌های جدیدی مانند دستگاه حضدر و غیاب آنلاین سر باز نمی‌زند.
اکنون که اشکال مختلف مسئولیت‌پذیری را می‌دانیم و از اهمیت آن نیز آگاه هستیم، بدون شک زمان آن فرارسیده که با راهکارهایی برای افزایش آن نیز، آشنا شویم. فرقی ندارد که کارمند باشید یا مدیر، در یک شرکت خصوصی کار کنید یا در سازمانی دولتی، مواردی که در ادامه ذکر خواهیم کرد، درهرصورت برایتان مفید خواهند بود:
ارتباط برقرارکردن چه از سمت کارمند با مدیر باشد و از چه سمت مدیر با کارمند، می‌تواند مسئولیت‌پذیری را افزایش دهد. اگر کارمند هستید، با مدیر ارتباط برقرار کنید و بگویید که برای پذیرش وظایف و تعهدات جدید آماده هستید؛ اگر مدیر هستید هم این کار را برای تشویق کارمندان و افزایش بازدهی آن‌ها انجام دهید.
اگر مدیر هستید، برای استخدام به سراغ افراد متعهد بروید؛ افرادی که از همان ابتدای مصاحبه بتوانند روحیه مسئولیت‌پذیری خود را به شما نشان دهند. اگر کارمند هستید، معاشرت خود را با افراد مسئولیت‌پذیر بیشتر کنید. ارتباط با افراد درست، شما را به اهدافتان نزدیک‌تر خواهد کرد.
به‌عنوان یک مدیر یا کارمند، پیش‌قدم‌شدن در انجام وظایف نشان از مسئولیت‌پذیری بالای شما دارد و زمینه پیشرفت و ارتقای شغلی‌تان را فراهم می‌کند.
انسان جایزالخطاست و هر کسی _ خواه مدیر و خواه کارمند _ ممکن است مرتکب خطا و اشتباه شود. اشتباه‌کردن مهم نیست؛ چیزی که بیش از هر چیز دیگری اهمیت دارد، درس‌گرفتن از اشتباهات و جبران آن‌هاست. برای افزایش مسئولیت‌پذیری، به هیچ عنوان از این مسئله غافل نشوید.
از دیگر چیزهایی که می‌تواند شما را در جایگاه کارمند یا مدیر مسئولیت‌پذیرتر کند، داشتن برنامه‌ریزی دقیق برای رسیدن به اهداف است. برنامه‌ریزی به فعالیت شما نظم می‌دهد و می‌تواند بازدهی تلاش‌های شما را بیشتر کند.
موفقیت همه ما، چه در زندگی شخصی و چه در زندگی شغلی، چه به‌عنوان مدیر و چه به‌عنوان کارمند، در گرو مسئولیت‌پذیری است. این خصیصه به ما کمک می‌کند در زندگی و کار بیشتر پیشرفت کنیم و سریع‌تر به اهداف مورد نظرمان دست پیدا کنیم.
در این مطلب، از مفهوم مسئولیت‌پذیری برای شما گفتیم و مزایا و انواع آن را هم مرور کردیم. به‌علاوه نشانه‌های مسئولیت‌پذیری را هم شناختیم و در نهایت برای افزایش و تقویت این خصیصه در کارمندان و مدیران راهکارهایی ارائه دادیم. شما چه راهکارهای دیگری را برای افزایش مسئولیت‌پذیری می‌شناسید؟ تجربیات خود را با ما در میان بگذارید.
