رابطهی بین معده و قلب، یکی از مباحث کمتر پرداختهشده در علم پزشکی عمومی است، اما متخصصین قلب و گوارش همواره تأکید دارند که این دو اندام میتوانند از طریق مسیرهای عصبی، هورمونی و مکانیکی بر یکدیگر اثر بگذارند.
آریتمی قلبی و مشکلات معده، میتوانند بهطور غیرمستقیم با یکدیگر مرتبط باشند. استرس و اضطراب، که معمولاً ناشی از مشکلات گوارشی مانند سوءهاضمه یا زخم معده است، میتواند تأثیر قابل توجهی بر عملکرد قلب داشته باشد. در این شرایط، ترشح هورمونهای استرس مانند آدرنالین افزایش مییابد که ممکن است منجر به تپش قلب و آریتمی شود.(منبع: کلینیک آریتمی توانیر)
ریفلاکس اسید معده (GERD) میتواند باعث دردهایی در قسمت فوقانی شکم و قفسه سینه شود که بسیار شبیه به درد ناشی از آنژین یا سکته قلبی است. در برخی موارد، حتی بیماران با سابقه ریفلاکس مزمن، بدون اینکه حمله قلبی داشته باشند، به اورژانس مراجعه میکنند.
وجود گاز زیاد در معده یا روده میتواند باعث فشار به دیافراگم و ریهها شود و این وضعیت باعث احساس تنگی نفس یا تپش قلب میشود. بهویژه در بیماران با زمینه اضطراب یا بیماریهای مزمن قلبی، این وضعیت نگرانکنندهتر بهنظر میرسد.
گاهی زخم معده یا التهاب معده (گاستریت) میتواند باعث دردهای ارجاعی به سمت قفسه سینه شود. این دردها ممکن است به قلب شباهت داشته باشند اما منشأ اصلی آنها دستگاه گوارش است.
اختلالات الکترولیتی ناشی از مشکلات گوارشی، مانند اسهال یا استفراغ، میتواند به تغییرات در ضربان قلب منجر شود. بنابراین، ارتباط میان آریتمی قلبی و بیماری های گوارشی پیچیده است و نیاز به توجه دقیق دارد، تا درمانهای مناسب برای هر دو مشکل انجام شود.(منبع: کلینیک آریتمی توانیر)
در نارسایی قلبی یا در حین حمله قلبی، ممکن است خونرسانی به معده و روده کاهش یابد. این موضوع میتواند باعث حالت تهوع، بیاشتهایی، سوءهاضمه یا حتی خونریزی گوارشی شود.
بعضی از داروهای قلبی مانند آسپرین، دیگوکسین یا مهارکنندههای ACE ممکن است باعث عوارض گوارشی شوند، از جمله زخم معده، تهوع یا ریفلاکس.
استرسهای روانی ناشی از نگرانیهای قلبی میتوانند با افزایش ترشح اسید معده و اختلال در حرکات گوارشی، علائم گوارشی را تشدید کنند. در نتیجه، یک چرخه معیوب بین دو اندام شکل میگیرد.
مطالعات زیادی در پزشکی نشان دادهاند که بسیاری از بیماران مبتلا به آریتمی یا تپش قلب در بررسیهای تخصصی، دچار مشکلات گوارشی هم هستند. همچنین دیده شده که بیماران مبتلا به سندروم روده تحریکپذیر (IBS)، بیشتر از افراد عادی دچار احساس ضربان یا نوسان در ناحیه قلب میشوند.
از سوی دیگر، برخی حملات واگال ناشی از تحریک عصب واگ (که از مغز تا معده امتداد دارد) میتواند باعث کاهش ضربان قلب (برادیکاردی) و حتی سنکوپ شود. این حالت معمولاً در شرایطی مثل درد شکمی شدید، تهوع یا حتی اجابت مزاج سخت دیده میشود.
درد قفسه سینه همراه با تهوع یا تعریق
تپش قلب شدید یا احساس ایستادن ضربان
کاهش وزن غیرقابل توجیه یا بیاشتهایی
استفراغ مکرر یا سوزش شدید معده
تاری دید، سرگیجه یا غش همراه با علائم گوارشی
در صورتی که این علائم به صورت مزمن یا همراه با سایر علائم عمومی وجود دارند، مراجعه به متخصص قلب و گوارش ضروری است. متخصص با کمک تستهایی مثل نوار قلب، اکوکاردیوگرافی، آندوسکوپی یا تست ریفلاکس میتواند مشکل اصلی را شناسایی کند.
پرهیز از پرخوری و غذاهای چرب یا تند
عدم مصرف همزمان الکل، سیگار یا مواد محرک
کاهش استرس با روشهایی مثل مدیتیشن، پیادهروی یا خواب کافی
تنظیم زمان مصرف داروها بر اساس مشاوره پزشکی
پیگیری منظم و سالانه از وضعیت قلب و گوارش، بهخصوص در افراد بالای ۴۰ سال
در کلینیکهای تخصصی مانند کلینیک آریتمی توانیر، بیماران اغلب با علائمی مراجعه میکنند که در مرز میان قلب و معده قرار دارد. با بررسی ترکیبی توسط تیم چندرشتهای (متشکل از متخصص قلب، گوارش و گاهی روانپزشک)، علت دقیق مشخص میشود و درمان هدفمند آغاز میگردد.
معده و قلب، اگرچه از نظر فیزیولوژیک دو اندام جداگانهاند، اما در عملکرد و تجربه علائم، گاه بهشدت با یکدیگر گره میخورند. گاهی یک مشکل ساده معده، مانند ریفلاکس، ممکن است با حمله قلبی اشتباه گرفته شود و بالعکس، یک سکته قلبی بدون درد کلاسیک ممکن است با تهوع و سوءهاضمه ظاهر شود. پس توجه به این ارتباط و اقدام به موقع برای تشخیص و درمان، یکی از مهمترین اصول حفظ سلامت است.
