مدیر محصول و مالک محصول دو نقش کلیدی در فرآیند توسعه و مدیریت محصول دارند. این دو نقش با هم تعامل دارند، اما هر کدام وظایف و مسئولیت‌های خاص خود را دارند و تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.
مالک محصول در واقع صاحب ایده و مالکیت محصول است. او ممکن است با هدف تولید یک محصول خاص، تحقیقات لازم را انجام دهد و منابع مالی و انسانی لازم را به دست آورد. هدف او تعیین راهبردهای کلی توسعه محصول و تحقق آن‌ها است. به عبارت دیگر، مالک محصول بیشتر به عنوان یک کارآفرین در فرایند توسعه محصول نقش می‌بازد.
از سوی دیگر، مدیر محصول مسئولیت تعیین نیازهای مشتریان را دارد و برای توسعه محصول به عنوان یک پروژه، تیم‌های توسعه، بازاریابی و فنی را مدیریت می‌کند. مدیر محصول هدف اصلی خود را به دست آوردن محصولی با کیفیت و قابلیت رقابت بازار و تعیین جایگاه آن در بازار مشخص می‌کند.
از آنجا که مدیر محصول مسئولیت تعیین نیازهای مشتریان را دارد، وی باید با بازاریابی، فنی، طراحی و تیم‌های توسعه محصول هماهنگی داشته باشد تا بهترین محصول را با توجه به نیازهای مشتریان تولید کند، در حالی که مالک محصول بیشتر مسئول بودجه‌بندی و تعیین راهبردهای کلی توسعه محصول است.
بنابراین، تفاوت اصلی مدیر محصول و مالک محصول در مسئولیت‌ها و هدف‌هاست. مدیر محصول مسئول تعیین نیازهای مشتریان و توسعه محصول است، در حالی که مالک محصول مسئول بودجه‌بندی و تعیین راهبردهای کلی توسعه محصول است.
توانایی‌های لازم برای مالک محصول و مدیر محصول در فرآیند توسعه محصول
توانایی‌های لازم برای مدیر محصول در فرآیند توسعه محصول عبارتند از:
۱. تحلیل و فهمیدن نیازهای مشتریان و بازار
۲. تعیین استراتژی توسعه محصول
۳. طراحی و برنامه‌ریزی محصول
۴. مدیریت تیم توسعه محصول و کنترل کیفیت محصول
۵. ارزیابی بازار و ارائه بهبودهای لازم به محصول
توانایی‌های لازم برای مالک محصول در فرآیند توسعه محصول عبارتند از:
۱. تعیین و برنامه‌ریزی بودجه توسعه محصول
۲. ارزیابی ریسک‌های مالی و سرمایه‌گذاری در پروژه توسعه محصول
۳. ارائه راهبردهای کلی برای توسعه محصول
۴. بررسی نتایج و عملکرد محصول
۵. مدیریت روابط با سایر نهادهای مرتبط با توسعه محصول از جمله تولید، بازاریابی و فروش
تعامل مالک محصول و مدیر محصول در ارزیابی عملکرد محصول و بهبود آن
تعامل مالک محصول و مدیر محصول در ارزیابی عملکرد محصول و بهبود آن به شکل زیر است:
بررسی عملکرد محصول: در ابتدا، مدیر محصول مسئول بررسی عملکرد محصول و ارائه گزارش عملکرد به مالک محصول است. این گزارش شامل اطلاعاتی مانند فروش، بازخورد مشتریان، رضایتمندی مشتریان و مشکلات موجود در محصول است.
تحلیل وضعیت: مالک محصول بر اساس گزارش عملکرد و دیدگاه مدیر محصول، وضعیت محصول را تحلیل می‌کند و برای بهبود آن، راهکارهایی را برای مدیر محصول ارائه می‌دهد.
تعیین اولویت‌ها: مدیر محصول بر اساس راهکارهای ارائه شده توسط مالک محصول، اولویت‌های بهبود محصول را تعیین می‌کند.
برنامه‌ریزی: مدیر محصول در ادامه برنامه‌ریزی برای بهبود محصول است. این برنامه‌ریزی شامل تعیین یک تیم تحقیق و توسعه، تعیین زمان‌بندی و بودجه مورد نیاز برای بهبود محصول است.
اجرای برنامه: پس از برنامه‌ریزی، تیم تحقیق و توسعه به اجرای برنامه می‌پردازد و مدیر محصول نتایج و پیشرفت‌ها را به مالک محصول گزارش می‌دهد.
ارزیابی نتایج: پس از اجرای برنامه، مدیر محصول بر اساس نتایج به دست آمده ارزیابی می‌کند که به چه میزان موفق بوده‌اند و آیا تعهدات تعیین شده در برنامه‌ریزی انجام شده است یا خیر.
مدیریت تیم‌های توسعه محصول توسط مالک محصول و مدیر محصول: رویکردها و چالش‌ها
مدیریت تیم‌های توسعه محصول توسط مالک محصول و مدیر محصول یکی از چالش‌هایی است که در فرآیند توسعه محصول با آن مواجه می‌شوند. برخی از رویکردها و چالش‌های مهم در این زمینه عبارتند از:
1- تعیین اهداف و راهبردهای مشترک: برای مدیریت تیم‌های توسعه محصول بهتر است که مالک محصول و مدیر محصول با همکاری در تعیین اهداف و راهبردهای مشترک، از نظر استراتژیک هماهنگ شوند.
2- تعیین سطح وظایف و مسئولیت‌ها: تعیین سطح وظایف و مسئولیت‌ها از جمله مهمترین چالش‌ها در مدیریت تیم‌های توسعه محصول است. برای پیشگیری از تداخل در وظایف و تکرار آن‌ها، لازم است که مسئولیت هر فرد به طور دقیق تعیین شود.
3- برقراری ارتباط موثر: برای مدیریت تیم‌های توسعه محصول، برقراری ارتباط موثر و روابط عمومی خوب میان مالک محصول، مدیر محصول و سایر اعضای تیم بسیار حائز اهمیت است.
4- ارزیابی و بهبود عملکرد: مالک محصول و مدیر محصول باید با همکاری در ارزیابی عملکرد تیم‌های توسعه محصول، نقاط ضعف و قوت را شناسایی کرده و برای بهبود آن‌ها، راهکارهایی ارائه دهند.
5- مدیریت تغییرات: همانطور که در فرآیند توسعه محصول، تغییرات پیش می‌آید، مدیریت این تغییرات نیز یکی از چالش‌های مهم مدیریت تیم‌های توسعه محصول است.
در جمع‌بندی می‌توان گفت که مدیر محصول و مالک محصول دو نقش مهم در توسعه محصول دارند. این دو نقش با توجه به تخصص، مهارت و مسئولیت‌های متفاوت، تفاوت‌هایی در روند توسعه محصول دارند.
از جمله تفاوت‌های مهم این دو نقش می‌توان به مسئولیت انتخاب و تعیین هدف‌های توسعه محصول، تعیین استراتژی توسعه، انجام مطالعات بازار، تحلیل رقبا و مشتریان، تعیین و تدوین نیازمندی‌ها و اهداف محصول، تعیین بودجه و تمامیت برنامه توسعه، نظارت بر فرآیند توسعه، ارزیابی عملکرد محصول و بهبود آن اشاره کرد.
همچنین، در فرآیند توسعه محصول، مالک محصول می‌تواند با ارائه ایده‌های جدید به فرآیند توسعه کمک کند و نقش مشتری و بازار را به خوبی ایفا کند. در حالی که مدیر محصول باید با توجه به نیازهای مشتریان، بازار، فناوری و محصول، برنامه توسعه را طراحی و اجرا کند و با تیم‌های مختلف ارتباط برقرار کند.
در کل، همکاری و هماهنگی بین مدیر محصول و مالک محصول برای توسعه محصول بهبود عملکرد محصول و رضایت مشتریان را به دنبال خواهد داشت.
