در پس هر چالش و مشکلی که در طول عمرمان تجربه می‌کنیم باری به کوله‌بارمان اضافه می‌شود. کوله‌باری که تمام مدت به دوش می‌کشیم بی‌آن‌که خودمان به آن آگاه باشیم. در میان شلوغی‌های روزمره ناگهان به خودمان می‌آییم که چقدر خسته‌ایم و باید که این بار را به زمین بگذاریم تا سبک‌بار به مسیر ادامه دهیم. اما گره کار آن‌جا است که خودمان به وجود این کوله‌بار و محتویاتش آگاه نیستیم. اگر به دنبال جواب این سوال هستید که: «چه چیزی ما را از این رنج نجات خواهد داد؟» باید بگویم: «علم روانشناسی». در این مطلب به شما خواهیم گفت که روانشناسی چیست و چگونه می‌توانیم از این علم برای حل مشکلاتمان کمک بگیریم.
علم روانشناسی چیست؟
روانشناسی مطالعه ذهن و رفتار است و به بررسی پدیده‌های خود‌آگاه و ناخود‌آگاه و همچنین احساسات و افکار انسان می‌پردازد. پدیده‌هایی که تحت تاثیرات بیولوژیکی، فشارهای اجتماعی، فاکتور‌های محیطی و... هستند و تعیین‌کننده افکار، احساسات و اعمال انسان می‌شوند. در طول تاریخ روانشناسان همواره در تلاش بوده‌اند تا قواعد و ضوابط احساسات، افکار و رفتار انسان را کشف کنند و از این طریق کیفیت زندگی او را ارتقا دهند. با گسترش علم روانشناسی شاخه‌های مختلفی از آن پدید‌آمد که هر کدام از یک جنبه تخصصی روان انسان را تحلیل می‌کند و به ارائه راه‌کار برای حل مشکلات او می‌پردازد. شاخه‌هایی نظیر عصب‌شناسی رفتاری، روانشناسی بالینی، روانشناسی شناختی، علم تصمیم گیری و... که در ادامه این مطلب به آن‌ها خواهیم پرداخت.
تاریخچه روانشناسی
انسان‌ها در گذشته دور رفتار‌های غیر طبیعی افراد را به عوامل ماوراء الطبیعه ربط می‌دادند. در تمدن‌های مصر، یونان، چین، هند و پرشیا برای اولین بار فلسفهِ روانِ انسان رواج یافت و دانشمندان فراوانی از جمله ارسطو و سقراط آن را مورد بررسی قرار دادند و برای اولین بار بقراط حکیم به نظریه پردازی در مورد بیماری‌های روان پرداخت. از آن روزگار تا اکنون علم روانشناسی همواره کوشیده تا با مطالعه رفتار و احساسات انسان، راه‌کار‌هایی برای بهبود کیفیت زندگی او ارائه کند.
روانشناسی چه شاخه‌هایی دارد؟
همان‌طور که در بالا‌تر گفته شد با پیشرفت علم روانشناسی شاخه‌های مختلفی از آن پدید آمد که در ادامه آن‌ها را معرفی کرده و تاثیر هر یک را بر زندگی انسان توضیح می‌دهیم:
1. عصب شناسی رفتاری: فاکتور‌هایی که ساختار‌های مغزی را در پی افزایش سن تغییر می‌دهند و از این طریق بر رفتار انسان تاثیر می‌گذارند، بیولوژی هیپوکمپ و عملکرد آن، تاثیر استرس بر مغز، تفاوت‌های عملکردی مغز در جنس زن و مرد و... همگی از مباحث مورد مطالعه در این شاخه است.
2. روانشناسی بالینی: درمان بیماری‌های خلقی و شخصیتی، واکنش رفتاری بیماران با تشخیص سرطان و درمان آن‌ها، انطباق‌پذیری فیزیولوژیک و رفتاری در افرادی که به بیماری‌های مزمن مبتلا هستند، تاثیرات ورزش کردن بر عملکرد روانی و شناختی، خود‌آگاهی و عملکرد شناختی در افراد سالخورده و... همگی در این حوزه از علم روانشناسی قرار می‌گیرند.
3. روانشناسی شناختی: مطالعه فرایند تفکر انسان که شامل مواردی چون تمرکز، حافظه، ادراک، تصمیم‌گیری، حل مسئله و... می‌شود.
4. علم تصمیم‌گیری: چگونگی تاثیر فرایند‌های شناختی، احساسی و اجتماعی در قضاوت وتصمیم‌گیری، تاثیر بررسی‌های کمّی افراد در جهان واقعی بر تصمیم‌گیری‌های آن‌ها، ارتقا سطح خود‌کنترلی، میزان تاثیر اطلاعات مختلف در تصمیم‌گیری‌های افراد و ... در این شاخه از علم روانشناسی بررسی می‌شود.
5. روانشناسی رشد: حوزه ای از روانشناسی است که به رشد انسان در طول زندگی او توجه می‌کند. رشدی که در توانایی‌های شناختی، اخلاقیات، عملکرد اجتماعی و هویت او نمود پیدا می‌کند.
6. کم‌توانی ذهنی: این شاخه از روانشناسی می‌کوشد تا با ایجاد سلامت روانی در افراد کم‌توان ذهنی کیفیت زندگی آن‌ها را ارتقا دهد. همچنین بهترین راه‌کار‌های ممکن برای حمایت از خانواده آن‌ها را ارئه می‌کند.
7. روانشناسی اجتماعی: تاثیر نگرش‌های خودکار و مشورتی بر پردازش اطلاعات، قضاوت و رفتار افراد، افزایش مشارکت زنان در حوزه‌های علوم‌پایه، تکنولوژی، مهندسی و ریاضیات، چگونگی شکل گیری روابط تحت تاثیر انگیزه‌های مختلف و ... در این بخش از علم روانشناسی مطالعه می‌شود.
روان‌درمانی چیست؟
روان درمانی یا به عبارتی گفتگو درمانی، روشی است برای کمک به افراد با بیماری‌های روانی و مشکلات احساسی مختلف. در این روش یک رابطه مبتنی بر اعتماد بین بیمار و درمانگر شکل می‌گیرد. در جلسات روان‌درمانی بیمار به طرح مسائل و مشکلاتش می‌پردازد و درمانگر با روش‌های درمانی مختلفی به او کمک می‌کند تا توانایی پایان بخشیدن یا کنترل کردن مشکلاتش را به دست بیاورد. عملکرد روزانه اکثر بیماران بعد از گذشت چند جلسه بهبود می‌یابد. این نوع از درمان می‌تواند از چند جلسه تا چند سال به طول بیانجامد که به عوامل مختلفی بستگی دارد. لازم به ذکر است که این روش درمانی برای بهبود همه بیماری‌های روان مناسب نیست و ممکن است برخی بیماران به روش‌های دیگری برای درمان نیاز داشته باشند. مواردی مانند برخورد با چالش‌های روزمره زندگی، آُسیب های روحی‌روانی، بیماری‌های جسمی، مرگ و فقدان عزیزان، افسردگی و اضطراب می‌توانند موضوع بحث این جلسات درمانی باشند. در برخی موارد و به صلاح‌دید درمانگر، در کنار جلسات روان‌درمانی از دارو‌ها نیز برای کمک به بیمار بهره گرفته می‌شود.
روانشناسان در چه زمینه‌هایی به ما کمک می‌کنند؟
روانشناسان مختلف در طی سال‌ها، با کسب مهارت‌های شناخت و درمان روان انسان، آماده شده‌اند تا اگر مشکلاتی نظیر موارد زیر را دارید به کمک شما بشتابند و در کنار شما به حل مشکل بپردازند:
· احساس افسردگی و اضطراب در زندگی روزمره
· مشکلات خلقی و رفتاری در خود و یا اطرافیان
· چالش‌های درگیری با بیماری‌های جسمی مختلف مانند سرطان و یا بیماری‌های مزمن
· مشکل در قضاوت و تصمیم‌گیری در زندگی
· کاهش میزان خود‌کنترلی
· افت نتایج کاری و تحصیلی خود و یا اطرافیان به دلیل کاهش توجه و تمرکز
· کمک به حل چالش‌های روابط در بین زوج‌ها، والدین و فرزندان، روابط در محیط کار و تحصیل و...
· کمک به افراد کم‌توان ذهنی و خانواده آن‌ها برای ایجاد یک محیط روانی سالم
· کمک به حل چالش‌های روانی سالمندی برای هر دو گروه سالمندان و خانواده آن‌ها
توصیه‌ای برای تمام زندگی
علم روانشناسی در طول قرن‌ها و با تلاش متخصصین مختلف به پیشرفت‌های بزرگی دست‌یافته تا به خدمت بشر بشتابد و با حل مشکلات او کیفیت زندگی وی را افزایش دهد. همانگونه که ما امروز از علم مهندسی و پزشکی و... بهره می‌بریم تا زندگی آسوده‌تری داشته باشیم، از علم روانشناسی نیز می‌توانیم استفاده کنیم تا روز‌های بهتری را برای خود و اطرافیانمان به ارمغان بیاوریم. رسیدن به سلامت روان نیازمند صرف انرژی است و حتما همه شما می‌دانید که به دست آوردن سلامت روان ارزش صرف وقت و انرژی را دارد.
منابع:
1. Department Of Psychology, The Ohio State University, https://psychology.osu.edu/about/what-psychology
2. American Psychiatric Association, https://www.psychiatry.org/patients-families/psychotherapy
3. https://medium.com/@craigstewart110/5-ways-psychology-is-applicable-to-everyday-life-88d14955628d
