همه می‌دونن که برنج از شالی تهیه می‌شه.
درواقع کشاورز شالی رو به کارخانه شالی کوبی می‌بره تا به برنج تبدیل شه.
اما شاید براتون جالب باشه که بدونین در این کارخانه‌ها چه مراحلی طی می‌شه تا درنهایت برنج سفید به دست ما می‌رسه و مهمون آشپزخونه‌مون می‌شه.
اولین قدم برای تبدیل شالی به برنج درو کردن یا برداشت محصول از شالیزاره.
برای این کار کشاورزا براساس تجربه حدود 10 روز قبل از این که برداشت کنن،
آب زمین رو قطع می‌کنن و صبر می‌کنن تا زمین خشک شه.
تا ماشین آلات کشاورزی مثل کمباین بتونن راحت در زمین رفت و آمد کنن و شالی رو درو کنن.
برداشت محصول به دو روش صنعتی و سنتی انجام می‌شه.
در روش سنتی محصول با دست درو می‌شه و در روش صنعتی از ابزارآلات و ماشین‌های کشاورزی پیشرفته استفاده می‌شه.
البته امروزه در کشور ما حدود 95 درصد برداشت شالی به صورت مکانیزه و صنعتی انجام می‌شه.
بعد از این که شالی رو درو کردن، می‌برن کارخانه شالی کوبی و اول خشک می‌کنن.
خشک کردن در این مرحله یعنی رطوبت دونه‌ها رو اونقدر کم کنن تا به 8 درصد برسه.
برای این کار از دستگاه خشک کن استفاده می‌شه.
شالی رو به مدت مشخص در دستگاه خشک کن قرار می‌دن و کم کم بهش گرما می‌دن تا خشک شه.
ظرفیت این دستگاه‌ها حدود 5 تنه.
درنهایت سطح رطوبت دونه‌های شالی رو با دستگاه رطوبت سنج غلات چک می‌کنن.
به این صورت که پنج یا شیش تا دونه رو داخل دستگاه قرار می‌دن،
اگه رطوبت به 8 درصد رسیده بود دیگه دستگاه رو خاموش می‌کنن. بعدش به شالی یکم استراحت می‌دن تا سرد شه.
در طول این مرحله آب از قسمت‌های داخل مغز دونه به طرف سطح میاد، در نتیجه در روی سطح چروکیدگی ایجاد می‌شه.
اگه سرعت خشک کردن زیاد باشه و روند تدریجی صورت نگیره،
این چروکیدگی غیریکنواخت می‌شه؛ درنهایت به مغز دونه شالی فشار وارد می‌شه و دونه خرد و تیکه تیکه می‌شه.
خشک کردن هم می‌تونه به دو روش سنتی و صنعتی انجام شه.
در روش سنتی از انرژی خورشیدی استفاده می‌شه.
کشاورز شالی رو روی جاده یا حصیر یا سنگ فرش و … پهن می‌کنه (یه سطحی که نتونه بهش نفوذ کنه) و برای این که یکنواخت خشک شه،
هر چند ساعت اونو زیرو رو می‌کنه.
دستگاه‌های خشک کن مکانیکی هم به دو دسته تقسیم می‌شن.
یکی خشک کن‌های نوع بستر ثابت و یکی هم خشک کن‌های جریان مداوم.
که هر کدوم به شیوه‌ای مشخص شالی رو خشک می‌کنن.
زمانی که شالی از زمین کشاورزی برداشت می‌کنن، یه مقدار از ساقه‌های شالی همراه اون می‌مونه.
برای این که این ساقه‌ها جدا بشن، میان بعد از خشک کردن، شالی رو الک می‌کنن.
درواقع در این مرحله کاه و کلش و مواد خارجی از شلتوک جدا می‌شن. دستگاه الک کردن یه مکنده داره که بهش می‌گن خاک‌کش.
خاک‌کش با مکش قوی که داره، شالی رو به طور کامل تمیز می‌کنه.
جوری که حتی خاک و غبار هم روش نباشه.
اگه شلتوک تمیز نشه هم روی ماشین‌های پوست کن تأثیر می‌ذاره و کارآییش رو پایین میاره و هم کیفیت محصول نهایی ما پایین میاد.
در ادامه مرحله تمیز کردن، ضایعات سنگی یا فلزی کوچیکی که از مزرعه همراه محصول به کارخانه اومدن هم
توسط دستگاه سنگ‌گیر از شالی جدا می‌شن و دیگه شالی آماده می‌شه واسه این که پوستشو بکنن.
به پوسته‌ی رویی شالی می‌گیم شلتوک.
در این مرحله با استفاده از دستگاه پوست‌کن شلتوک رو از دونه‌های شالی جدا می‌کنن.
جالبه بدونین که این پوسته در صنعت‌های مختلف مثل کاغذسازی،
گل‌خونه، تولید بتن، صنایع فولاد، پرورش طیور و … استفاده می‌شه.
دستگاه‌های پوست‌کن هم انواع مختلفی دارن که هر کدوم روش جداسازی متفاوتی دارن.
اما در آخر همشون یه کار رو انجام می‌دن.
این دستگاه به پوست کن‌های تیغه‌ای، پوست کن‌های صفحه‌ای، پوست کن غلتک لاستیکی و پوست کن گریز از مرکز تقسیم می‌شه.
بعد از این مرحله برنجی که در حال حاضر داریم، برنج قهوه‌ایه.
البته برای داشتن یه برنج قهوه‌ای مرغوب در مرحله‌ی سفید کردن یه لایه برداری جزئی انجام می‌دن.
ماشین‌های پوست کن شلتوک و برنج قهوه‌ای رو باهم و مخلوطی تحویل می‌دن.
جدا کردن شلتوک از برنج قهوه‌ای توسط دستگاه پادیه یا جداساز انجام می‌شه.
دو نوع دستگاه جداکننده داریم: صندوقی و صفحه‌ای
در این قسمت لایه دوم برنج که بهش سبوس برنج می‌گیم از دونه‌ی برنج قهوه‌ای جدا می‌شه و برنج سفید بالاخره به وجود میاد.
اگه بخوایم برنج قهوه‌ای داشته باشیم، یه لایه برداری سطحی و اگه بخوایم برنج سفید باشه،
باید روی سطح برنج کاملاً تراشیده بشه. سبوسی که تو این مرحله به دست میاد، برای دام و طیور می‌تونیم استفاده کنیم.
اگه بخوایم از سبوس برنج واسه انسان استفاده کنیم، لازمه که به روش تخمیری درست بشه که آلودگی‌هاش از بین بره.
سفید کردن به دو روش مالشی و سایشی انجام می‌شه.
انواع دستگاه سفیدکننده هم شامل سفیدکن سایشی عمودی، سفیدکن سایشی افقی،
سفیدکن اصطکاکی، سفیدکن اصطکاکی دمشی و سفیدکن تیغه‌ای می‌شه.
دستگاه پولیشر میاد هرچیزی که از سبوس روی برنج مونده رو تمیز می‌کنه و سطح دونه‌ی برنج رو با صیقل دادن صاف می‌کنه.
این دستگاه باعث درخشندگی و شفافیت دونه برنج می‌شه.
یه سیستم خنک کننده داره که به کمک آب کار می‌کنه و باعث خنک شدن دستگاه می‌شه.
اگه حرارت دستگاه زیاد بشه، باعث شکستن دونه‌ی برنج می‌شه.
این ماشین که بهش براق کننده هم می‌گن دو نوع داره. پولیشر مخروطی و پولیشر افقی.
واسه این که دو گروه رو از برنج جدا کنیم، اونو الک می‌کنیم.
گروه اول دونه‌های برنج شکسته‌ان که خودشون به سه گروه نیم دانه درشت یا لاشه،
نیم دانه متوسط و نیم دانه ریز یا دان مرغی یا چهارپاره تقسیم می‌شن.
به گروه دوم هم می‌گن قلوه. درواقع قلوه به دونه‌های چاقی می‌گن که اغلب در برنج پیدا می‌شه.
زمانی‌که برنج رو می‌پزیم، این دونه‌ها سفت می‌شن و باعث می‌شن که برنج‌هامون بهم بچسبن و پخت برنج‌مون خراب شه.
برای انجام این کار هم از غربال‌گرهای برنج استفاده می‌شه. که شامل دو نوع الک‌های لرزان و نوسانی و الک‌های دوار می‌شه.
بعد از انجام تمام این مراحل دیگه برنج‌مون آماده‌اس و حتی می‌تونیم طبخش کنیم.
اما طبخ برنج تازه خوب از آب درنمیاد.
واسه همین درستش اینه که بذاریم برنج یه مدت مثلاً دو ما در انبار بمونه تا رطوبتش گرفته بشه و بعد بپزیم.
انجام این مرحله لزوماً در کارخانه اتفاق نمی‌افته. هرکسی می‌تونه خودش در خونه برنج رو با روش‌های مناسب نگه‌داری انبار کنه.
بعد از این که برنج حدود 2 ماه در انبار موند، یه بار دیگه الک می‌شه تا به طور کامل دونه‌های شکسته‌اش جدا بشه.
دونه‌های شکسته‌ای که در این مرحله جدا می‌شن، بیشتر سرلاشه‌ان.
دستگاه سورتینگ برنج رو کاملاً تمیز و پاک می‌کنه،
این دستگاه از طریق دوربین هوشمند و سیستم پرتاب بادی دونه‌ها رو براساس رنگ‌شون جدا می‌کنه.
این‌جوری دونه‌هایی که رنگ برنج نیستن جدا می‌شن.
در این مقاله با مراحل و روش‌های مختلفی که در تبدیل شالی به برنج انجام می‌شه، آشنا شدیم.
گفتیم که شالی بعد از این که وارد کارخانه شالی کوبی می‌شه، اول خشک می‌شه،
بعد از الک شدن و سنگ گیری، پوست گیری می‌شه. بعد از سفید شدن و صیقل دادن هم درجه بندی می‌شه.
درنهایت بعد از طی تمام این مراحل وارد خونه‌ی ما می‌شه.
منابع
kamfirouz.blogfa.com
shalichin.ir
doondoon.ir
gilankesht.ir
