احتمالاً برای همه ما پیش آمده باشد که در جمعی چیزی می‌خوریم یا فعالیتی را انجام می‌دهیم که سازگاری آن‌چنانی‌ای با ما ندارد و در نهایت فردی از جمع، جمله‌ای را به‌عنوان علت این اتفاق به ما می‌گوید: «به مزاج‌ات نمی‌سازه».
در چنین لحظاتی، حتی اگر هم با معنی دقیق کلمه مزاج آشناییت نداشته باشیم، اما حدس‌هایی در ذهن ما ایجاد می‌شود. موضوع تنها به این نقطه ختم نمی‌شود و پس از تحقیق بسیار کوچکی، می‌بینیم که هر شخص مزاجی را به خود اختصاص می‌دهد و ویژگی‌های شخصیتی مشترکی با دیگر هم‌مزاجان خود دارد.
تا به حال به این فکر کرده‌اید که مزاج شما چیست؟ یا این‌که اصلاً مزاج شناسی چه کاربردی دارد و چرا باید با مزاج خودمان آشنا باشیم؟ در این مطلب از مجله سلامتی لیمومی قصد داریم به تمامی این سوالات پاسخ دهیم و به شرح انواع مزاج در انسان‌ها بپردازیم.
در روان‌شناسی، مزاج (Temperament) یا همان خلق‌وخوی به تفاوت‌های فردی‌ای اشاره دارد که مبتنی بر ژنتیک اشخاص است و مستقل از یادگیری، سیستم ارزش‌ها و نگرش‌ها در نظر گرفته می‌شود.
تحقیقات نشان می‌دهد که مزاج افراد، موضوعی است که در سنین پایین ایجاد می‌شود و قابل تغییر نیست؛ به نوعی، مزاج هر شخص ثابت است و به‌عنوان عاملی برای رفتار و واکنش افراد در یک موقعیت در نظر گرفته می‌شود.
این موضوع در نهایت یک نتیجه‌گیری برای ما به همراه دارد: مزاج در نهایت به ویژگی شخصیتی افراد تبدیل می‌شود.
مزاج شناسی چیست؟
مزاج شناسی به‌عنوان یکی از راهکارهای طب سنتی در ایران شناخته می‌شود که با استفاده از آن، پزشکان طب سنتی به درمان بیماری‌های مختلف می‌پردازند. به عبارتی، اشخاص با استفاده از علم مزاج شناسی می‌توانند به درک مزاج هر شخص بپردازند و در نهایت در تشخیص و درمان بیماری، آن‌ها را یاری کنند.
روان‌شناسان انواع مزاج در افراد را به ۴ دسته کلی تقسیم‌بندی کرده‌اند که عبارت‌اند از: مزاج گرم، مزاج سرد، مزاج تر و مزاج خشک. در نهایت، با ترکیب این چهار دسته، مزاج‌های مرکبی تشکیل می‌شود که خلق‌وخوی اشخاص را مشخص می‌کند:
● مزاج سرد و تر (مزاج بلغمی)
● مزاج سرد و خشک (مزاج سوداوی)
● مزاج گرم و تر (مزاج دموی)
● مزاج گرم و خشک (مزاج صفراوی)
توجه به این نکته مهم است که برخی از افراد می‌توانند ترکیبی از چندین مزاج را با هم داشته باشند که می‌تواند سبک شخصیتی آن‌ها را مشخص کند. در ادامه به شکل جزئی‌تر به مزاج‌های ذکرشده اشاره می‌کنیم و به شرح ویژگی‌های هر کدام می‌پردازیم:
رایج‌ترین سبک مزاج در میان همه انسان‌ها که به میزان مساوی میان مردان و زنان یافت می‌شود، مزاج دموی است. اشخاصی با این مزاج عموماً مردم‌گرا، برون‌گرا، پرحرف و بسیار اجتماعی هستند و به تشویق اشخاص برای انجام کارهای تیمی علاقه دارند.
اشخاصی با مزاج دموی عموماً در تمامی فعالیت‌های انسانی دخیل‌اند و طیف وسیعی از احساسات، بازیگوشی، بی‌خیالی و امیدواری را به‌خود اختصاص می‌دهند. به دیگر سخن، این دسته از اشخاص تمایل به داشتن یک سبک زندگی فعال و پویا دارند و در تلاش‌اند تا روابط بسیار مثبتی با اطرافیان خود ایجاد کنند.
مزاج بلغمی
این نوع مزاج به‌عنوان نقطه تضاد مزاج دومی شناخته می‌شود. افرادی که خلق‌وخوی بلغمی دارند، عموماً خدمت‌گرا و درون‌گرا هستند، اما می‌توانند برای رسیدن به یک هدف مشترک در یک تیم فعالیت کنند.
بلغمی‌ها مجموعه‌ای از ویژگی‌های متمایز را به خود اختصاص می‌دهند و عموماً راحت، آرام و همچنین بی‌عاطفه‌اند. تصمیم‌گیری یک فرایند دشوار برای این دسته از اشخاص به شمار می‌اید و معمولاً خوشحال می‌شوند اگر شخصی دیگر به جای آن‌ها تصمیم بگیرد.
بهترین خصوصیت این اشخاص، طبیعت صبور و پایبندی‌شان به نگرش‌های معمول استکه وفاداری و توانایی ارتباط خوبی با مردم را برای آن‌ها به همراه دارد.
مزاج سوداوی
اگر در فرایند مزاج شناسی، شما در دسته‌بندی سوداوی قرار بگیرید، یعنی شخصی جزئی‌گرا و محتاط هستید که کمال‌گرا بودن‌شان در برخی موارد می‌تواند اذیت‌کننده باشد. این دسته از اشخاص عموماً پیرو قانون‌اند و معمولاً هنگام رفتن به محیطی ناآشنا، مراقب هستند.
داشتن یک نگرش واقعی و منطقی به اشخاص دارای مزاج سوداوی اجازه می‌دهد تا همه چیز را با جزئیات برنامه‌ریزی کنند و با هیچ شکلی از اضطراب مواجه نشوند.
در نهایت، می‌توانیم بگوییم که برعکس بسیاری از اشخاص که زندگیِ در لحظه را سرلوحه خود قرار داده‌اند، سوداوی‌ها نگرانی‌های بسیار زیادی نسبت‌به آینده دارند و عموماً برای این‌که بتوانند تصمیمی بگیرند، اطلاعات بسیار زیادی را جمع‌آوری می‌کنند تا احتمال اشتباه کاهش یابد.
مزاج صفراوی
در فهرست عنوان‌‌شده، مزاج صفراوی به‌عنوان نادرترین مزاج در میان اشخاص شناخته می‌شود. اشخاصی که چنین خلق‌وخویی دارند، به اهداف بلندپروازانه خود پایبند هستند و آن‌قدر به سمت موفقیت سوق داده می‌شوند که هیچ چیزی نمی‌تواند آن‌ها را از حرکت رو به جلو باز دارد.
صفراوی‌ها عموما برون‌گرا هستند، اعتماد به نفس قوی‌ای دارند، سخت‌کوش‌اند و به‌سبب داشتن اراده قوی، استقلال‌طلب‌اند. ارتباط آن‌ها با اشخاص دیگر عموماً بسیار مستقیم است و لحن قاطعانه‌ای هنگام صحبت دارند؛ لحنی که می‌تواند در برخی موارد بی‌ادبانه نیز باشد.
سخن پایانی
مزاج روشی است که ما به دنیا و موقعیت‌هایی که با آن مواجه می‌شویم، پاسخ می‌دهیم. تغییر در خلق‌وخوی ما که مفهومی ذاتی است و در طول زمان شکل می‌گیرد، می‌تواند احساسات و رفتارهای ما را در موقعیت‌های مختلف تحت‌تأثیر قرار دهد.
در نهایت و همان‌طور که عنوان کردیم، مزاج می‌تواند بر سلامت جسمی و روانی ما، به شکلی مستقیم و غیرمستقیم اثرگذار باشد و مطالعات و داشتن دانش دراین‌باره و مشاوره با متخصصان، می‌تواند این امکان را در اختیار شما قرار دهد تا سبک زندگی بهتری براساس مزاج خود داشته باشید.
