اعتیاد به یک نوشیدنی خاص یک موضوع کاملاً طبیعی و بدیهی است و هر آدمی در طول روز در زمان‌های استراحت لیوانی قهوه، چای یا نوشیدنی انرژی‌زا می‌خورد. من برای این‌که روزها را به شب برسانم، به عنوان یک شمالی اصیل، چای را به عنوان این نوشیدنی انتخاب کرده‌ام؛ و از آن دسته افرادی هستم که چای را داغ داغ می‌خورم و در یک دقیقه تمام‌اش می‌کنم. این موضوع برای عاشقان قهوه نیز صادق است؛ اشخاصی که بدون خوردن حداقل یک لیوان آمریکانو یا اسپرسو، نمی‌توانند روز‌شان را سپری کنند.
عموماً در سن کم به ما پیشنهاد می‌کنند که از قهوه خوردن اجتناب کنیم و در شرایط خاص نیز به ما تذکر می‌دهند که «الان وقت خوردن قهوه نیست!». این جملات و نصیحت‌های تکراری نشان می‌دهد که قهوه در کنار لذتی که برای شخص دارد، معایبی را نیز به خود اختصاص می‌دهد.
در این مطلب از مجله سلامتی لیمومی قصد داریم بیش‌تر درباره قهوه صحبت کنیم، به شکلی موشکافانه به بررسی آن بپردازیم، درباره طبع قهوه حرف بزنیم و در نهایت به مزایا و معایب آن اشاره کنیم. امیدواریم از خواندن این مطلب لذت برده باشید.
طبع قهوه به این موضوع بستگی دارد که آیا قهوه رست یا برشته شده است یا خیر. اگر قهوه رست‌نشده را در نظر بگیریم، دانه قهوه سبز، طبع گرم و خشک دارد. با این حال، اگر رست شده باشد، طبع قهوه سرد و خشک خواهد بود.
با وجود این‌که در منابع مختلف، خواص بسیار زیادی از قهوه ذکر شده، بسیاری از موارد ذکر شده تحقیقاتی نیستند، ریشه علمی ندارند و بیش‌تر تجربی هستند. در ادامه به مهم‌ترین خواص قهوه اشاره می‌کنیم:
کافئین و قهوه می‌تواند به کاهش وزن کمک کند و به نوعی، از اضافه وزن اشخاص جلوگیری کند.
قهوه به‌سبب تحریک گرمازایی در بدن اشخاص، انرژی بیش‌تری برای هضم غذا را تولید می‌کند. عموماً محصولات کاهش وزنی که به عنوان ترموژنیک به بازار عرضه می‌شوند، حاوی کافئین و افدرا (افدرین) هستند.
۷۵ میلی‌گرم از کافئین می‌تواند توجه و هوشیاری را در بدن اشخاص افزایش دهد و دوزهای ۱۶۰ تا ۶۰۰ میلی‌گرمی آن می‌تواند هوشیاری ذهنی، سرعت استدلال و حافظه را بهبود ببخشد. با این حال، قهوه نمی‌تواند روی خواب تأثیری داشته باشد.
کافئین می‌تواند عملکرد بدنی اشخاص را در طول تمرینات استقامتی بهبود ببخشد. آژانس ایمنی غذای اروپا (The European Food Safety Agency یا به‌اختصار ESFA) در مطالعاتی عنوان کرده که کافئین می‌تواند عملکرد استقامتی و ظرفیت اشخاص را افزایش دهد.
با این حال، اثرات آن بر تمرینات کوتاه‌مدت و با شدت بالا، در هاله‌ای از ابهام قرار دارد و تحقیقات انجام‌شده در این‌باره، نتیجه‌ای برای ارائه ندارد.
کافئین و قهوه بر گیرنده‌های آدنوزین در مغز تأثیر می‌گذارد. قهوه حاوی آنتی‌اکسیدان‌های پلی فنل است که کاربردهای مختلفی دارد. مطالعات نشان می‌دهد که نوشیدن قهوه ممکن است به تقویت برخی از مهارت‌های فکری کمک کند و زوال ذهنی‌ای را که با افزایش سن به‌وجود می‌آید، کاهش دهد.
با این حال، تحقیقات بیش‌تری باید در این‌باره انجام شود.
تحقیقات نشان داده که مصرف مادام‌العمر کافئین می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر را کاهش دهد. مطالعه‌ای دیگر هم گزارش داده که افرادی که قهوه مصرف می‌کنند، کم‌تر در معرض خطر ابتلا به بیماری پارکینسون قرار می‌گیرند.
تحقیقات دانشگاه جانز هاپکینز نشان می‌دهد که یک دوز کافئین، بعد از یک جلسه آموزشی، می‌تواند به تقویت حافظه بلند‌مدت در اشخاص کمک کند.
تنقیه کافئینی می‌تواند با حمایت از دفع صفرا از طریق دیواره روده بزرگ، به آماده‌سازی کولون برای آندوسکوپی یا کولونوسکوپی کمک کند؛ به عبارت دیگر، کافئین می‌تواند به فرایند سم‌زدایی کبد کمک کند.
جدا از آن، مصرف قهوه ممکن است به کاهش خطر سیروز و کاهش سرعت پیشروی هپاتیت C کمک کند. مطالعات نشان داده که قهوه ممکن است مزایایی برای افراد مبتلا به سرطان کبد نیز داشته باشد.
شواهدی وجود دارد مبنی بر این‌که کافئین می‌تواند از افراد در برابر بلفارواسپاسم (Blepharospasm)، که یک نوع اختلالات چشمی است، محافظت کند. این عارضه که به دلیل عملکرد غیرعادی مغز بروز پیدا می‌کند، باعث می‌شود تا افراد به‌طور مداوم پلک بزنند و از نظر عملکردی نابینا شوند.
محققان دریافته‌اند که کافئین می‌تواند به محافظت از عدسی چشم در برابر آسیب‌هایی که منجر به آب مروارید چشم می‌شود، کمک کند.
برخی از دانشمندان می‌گویند کافئین می‌تواند بدن اشخاص را در برابر سرطان پوست ایمن کند. یک تیم تحقیقاتی دریافت که کافئینی که به‌طور مستقیم روی موش‌ها تزریق شده، توانسته پوست آن‌ها را در برابر آسیب اشعه ماوراء بنفش ایمن کند.
برخی دیگر مدعی‌اند که سه فنجان قهوه در روز، می‌تواند خطر ابتلا به سرطان سلول بازال را به اندازه ۲۱ درصد در زنان و ۱۰ درصد در مردان، کاهش دهد.
مطالعه‌ای روی ۲۱۷ هزار شرکت‌کننده، ارتباط بین مصرف کافئین و خطر ابتلا به سنگ کلیه را مورد تجزیه‌وتحلیل قرار داد. نتیجه به‌دست آمده این بود که مصرف کافئین زیاد، می‌تواند خطر ابتلا به سنگ کلیه را در اشخاص کاهش دهد.
در مطالعه‌ای که روی 968 هزار نفر انجام شده بود، شرکت‌کنندگانی که بیش از ۴ فنجان قهوه در طول روز می‌نوشیدند، در مقایسه با افرادی که اصلاً قهوه نمی‌خوردند یا فقط یک فنجان می‌نوشیدند، ۴۹ درصد کم‌تر در معرض خطر مرگِ ناشی از سرطان دهان قرار می‌گرفتند.
سایر مزایای احتمالی قهوه که با سرطان مرتبط است، عبارت‌اند از:
داده‌های جمع‌آوری‌شده از 34 هزار زن در سوئد که سابقه بیماری قلبی عروقی نداشته‌اند، نشان داده که زنانی که بیش از یک فنجان قهوه در روز می‌نوشند، در مقایسه با دیگر زنان، ۲۲ تا ۲۵ درصد کم‌تر در معرض خطر سکته مغزی قرار دارند.
در نهایت، این داده‌ها نشان می‌داد که مصرف کم یا عدم نوشیدن قهوه می‌تواند خطر سکته مغزی را در اشخاص افزایش دهد.
تحقیقات انجام‌شده ثابت کرده که افرادی که مصرف قهوه خود را به بیش از یک فنجان در روز افزایش داده‌اند و در طول ۴ سال به شکلی مستمر قهوه نوشیده‌اند، در مقایسه با افرادی که مصرف قهوه‌شان در طول زمان تغییر نمی‌دهند، ۱ درصد کم‌تر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار می‌گیرند.
البته که نتیجه به‌دست آمده، چندان هم بزرگ نیست. این تحقیقات جنبه دیگری را نیز مورد بررسی قرار داده است و به این نتیجه رسیده که اشخاصی ک میزان قهوه خود را به یک فنجان قهوه در روز کاهش داده‌اند، ۱۷ درصد بیش‌تر در معرض خطر ابتلا به دیابت نوع ۲ قرار گرفته‌اند.
مطالعه‌ای دیگر در سال ۲۰۰۴ که توسط Diabetes Care منتشر شده بود، مصرف زیاد قهوه در یک دوره ۴ هفته‌ای را مورد بررسی قرار داده بود و نتیجه گرفت که کافئین می‌تواند منجر به افزایش غلظت انسولین ناشتا در اشخاص شود.
تا به این‌جا می‌دانیم که مصرف قهوه به شکلی متعادل می‌تواند فواید بسیار زیادی را به همراه داشته باشد. در طرف دیگر ماجرا، تحقیقات مختلفی اثبات کرده‌اند که کافئین به‌خودی خود می‌تواند معایب بسیار زیادی را برای اشخاص به همراه داشته باشد. در ادامه به مضرات مصرف قهوه اشاره می‌کنیم:
مصرف زیاد قهوه و کافئین می‌تواند علائم اضطراب و افسردگی را در اشخاص افزایش دهد. تحقیقات منتشر شده در سال ۲۰۱۶ روی ۲۳۴ دانش‌آموز دبیرستانی در کره، نشان می‌دهد که مصرف بیش از حد کافئین، پیشرفت تحصیلی کم‌تر و خطر ابتلا به افسردگی را به همراه دارد.
با این حال، این‌که آیا کافئین می‌تواند منجر به افسردگی شود یا این‌که افراد به‌سبب افسردگی، کافئین بیش‌تری مصرف می‌کنند، هنوز مشخص نیست و دانشمندان در حال حاضر نتوانسته‌اند به شکل دقیقی به اثبات آن بپردازند.
در افرادی که مبتلا به دیابت نوع ۲ هستند، سطح گلوکز خون پس از مصرف کافئین افزایش می‌یابد. شواهد دیگری نیز وجود دارد مبنی بر این‌که کافئین می‌تواند عملکرد انسولین را مختلف کند و منجر به افزایش اندک، اما قابل تشخیص سطح قند خون شود.
مطالعات نشان می‌دهد که بیش از ۳۰۰ میلی‌گرم کافئین در روز، حدود سه فنجان قهوه، می‌تواند نتایج زیر را در اشخاص باردار به‌همراه داشته باشد:
با توجه به گفته‌های مؤسسه ملی بهداشت (National Institute of Health) مصرف قهوه در هفته‌های قبل از بارداری نیز می‌تواند در رشد جنین تأثیرگذار باشد. نتایج به‌دست آمده عنوان کرده که اگر هر دو والدین در هفته‌های قبل از بارداری، بیش از دو نوشیدنی کافئین‌دار در طول روز مصرف کنند، احتمال از دست دادن جنین در شکم مادر افزایش پیدا می‌کند.
به همین سبب نیز، دانشمندان پیشنهاد می‌کنند که زنان در دوران بارداری، مصرف کافئین خود را به ۲۰۰ میلی‌گرم در طول روز محدود کنند.
یک‌سری از داده‌های جمع‌آوری‌شده، ثابت می‌کند که کافئین می‌تواند فعالیت ماهیچه‌های لوله‌های فالوپ را که تخمک‌ها را از تخمدان‌ها به رحم حمل می‌کند، کاهش دهد.
دانشمندان در مطالعات خود نیز عنوان کرده‌اند که این مسئله می‌تواند به این معنی باشد که کافئین، شانس باردار شدن زنان را تا حدود ۲۷ درصد کاهش می‌دهد.
مقدار کمی از کافئین می‌تواند به شیر مادر وارد شده و در شیرخوار انباشته شود. نوزادانی که مادران‌شان مقادیر زیادی از نوشیدنی‌های کافئین‌دار را مصرف می‌کنند، با مشکلات خواب مواجه می‌شوند.
مصرف بیش از اندازه کافئین می‌تواند باعث حمله نقرس در افراد مبتلا به این بیماری می‌شود و مصرف بیش‌تر از شش لیوان قهوه در ۲۳ ساعت، می‌تواند حملات مکرر نقرس را به همراه داشته باشد.
یک مطالعه روی ۱۳۵۶ زن نشان می‌دهد که اشخاصی که روزانه ۳۲۹ میلی‌گرم کافئین مصرف می‌کنند، ۷۰ درصد بیش‌تر در معرض مشکلات مثانه قرار می‌گیرند.
مصرف کافئین ۳ و حتی ۶ ساعت قبل از خواب، می‌تواند به‌طور قابل توجهی برنامه خوابی اشخاص را مختل کند. از آن طرف، مصرف قهوه اگر ۶ ساعت قبل از خواب انجام شود، می تواند زمان کل خواب را به بیش از ۱ ساعت کاهش دهد.
مطالعه‌ای که مبتنی بر جمعیت بود، نشان داده که مصرف کافئین رژیمی و دارویی می‌تواند یک عامل برای شروع سردردهای مزمن روزانه باشد.
مطالعه‌ای در مجله Menopause نشان می‌داد که زنانی که در دوران یائسگی، کافئین مصرف می‌کنند، بیش‌تر در معرض گرگرفتگی و تعریق قرار می‌گیرند.
اعتیاد به قهوه موضوعی است که بسیاری از آدم‌های اطراف‌مان، با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. حتی شاید نسبت به مزایا و معایب آن نیز اطلاعاتی نداشته باشند. مصرف قهوه به شکلی متعادل نمی‌تواند آسیب زیادی به همراه داشته باشد، مگر این‌که طبع قهوه با مزاجی که خودتان دارید، در تضاد باشد و یا مشکلات خاصی نظیر حساسیت داشته باشید.
از آن طرف اما، مصرف بیش از حد قهوه و لیوان‌لیوان خوردن آن در طول روز، معایب زیان‌باری را به همراه دارد که ممکن است خیلی از ما از آن بی‌خبر باشیم و نتوانیم حتی علائم بروز یافته را به مصرف قهوه ربط دهیم.
پیشنهاد می‌کنیم که درست همانند دیگر مسائل در زندگی، تعادلی در مصرف قهوه نیز برقرار کنید تا بتوانید هم از نوشیدن آن لذت ببرید، هم از بدن‌تان در برابر معایب مصرف قهوه محافظت کنید.
