بدون شک دغدغه‌ی هر مترجمی این است که بداند درست ترجمه کرده است یا خیر. البته «درست» بودن به‌طور کلی و در ترجمه خودش یک صفت نسبی است ولی تلاش می‌کنیم با توجه به معیارها و فلسفه‌ای که داریم درستی کاری را مشخص کنیم.
پروفسور دنیل ژیل مدلی بسیار کاربردی در ترجمه دارند که در پست‌‌های آتی مفصل به آن خواهیم پرداخت. در بخشی از مدل ایشان چک لیستی ارائه می‌شود با این مضمون که چگونه می‌توان فهمید درست ترجمه کرده‌ایم. قطعا(!) این چک لیست قطعی و نهایی نیست و مثل فیلم‌های فرهادی پایانش باز است و مستعد تغییر و تعبیر؛ بنابراین آخر لیست را نمی‌بندیم تا در بخش نظرات کامل‌تر شود.
یعنی آن‌که مترجم باید از منطق و دانش عمومی‌اش برای سنجیدن درستیِ مفهومی که دریافت کرده و حالا می‌خواهد بنویسد، استفاده کند. بنا به اقتصاد زبان، خیلی از مسائل در گفتار و نوشتار ناگفته باقی می‌ماند. باید آگاه بود در متون مختلف و بافت‌های مختلف چه مسائلی منطقی است. ارسطو عقل سلیم را چنین تعریف می‌کند «عَقلِ سَلیم یا “قضاوت عقلانی” یعنی توانایی فهمیدن و قضاوت کردن دربارهٔ موضوعات و اشیاء به صورتی که تقریباً بیشتر انسان‌ها به‌طور منطقی آن را انجام می‌دهند. فهمیدن و قضاوت کردن بر اساس عقل سلیم به آن‌گونه از فهم و درک و قضاوت اشاره دارد که معمولاً از انسان‌هایی با درک و فهم متعارف انتظار می‌رود و به‌طور عادی مناقشه‌ای بر سر آن نیست.»
درختان انبوه اطراف شما نمی‌گذارند جنگل را ببنید! وقتی ساعت‌ها در دل ترجمه‌ای تقلا کرده‌اید و فکر کرده‌اید، قدرت تحلیل ذهن شما رو به کاهش می‌گذارد؛ حسب سازوکار ذهنی، ذهن شما جزئیات را حذف می‌کند تا با انرژی کمتری پیش بروید، از این رو، احتمال خطا بارها افزایش می‌یابد. پس بنا به اقتضای شرایط «حتماً» مدتی از ترجمه تان فاصله بگیرید: حالا می‌خواهد یک ساعت باشد یا یک روز. این یک روش تضمیمی است که بارها جوابش را پس داده. ازش استفاده کنید تا معجزه‌اش را ببنید.
اینترنت فقط اینستاگرام و تلگرام نیست. به‌نظر بیش از کهکشان‌ها، فضای وب ناشناخته و عجیب است. اگر به سلاح جستجوگری وب مسلح باشید، یقیناً بسیار جلوتر از دیگر مترجمان دیگر می‌ایستید (ناگفته پیداست که این مسئله روی تمام جنبه‌های زندگی ما تأثیر مثبت می‌گذارد). گوگل به عنوان گل سر سبد این حوزه مطرح است. فورم‌ها و محافل اینترنتی محل خوبی برای پیدا کردن پاسخ انواع سوال‌هاست. حتا با فضای وب می‌توانید از طبیعی بودن واژه‌ها و ساختارهایی که ترجمه کرده‌اید اطمینان حاصل کنید.
چرا خودتان را مسلح نمی‌کنید: قدرت گوگل در تسخیر شما
پرسیدن معنی فارسی واژه‌ها از یک پزشک بسیار لذت‌بخش است (البته باید مراقب باشید عصبانی‌اش نکنید.) دسترسی به متخصص و کاربلد حوزه‌ها چیزی نیست که همه در جیب‌مان داشته باشیم، ولی اگر به یک پزشک، دانشجوی مدیریت، وکیل و … دسترسی دارید از پتانسیل آن‌ها استفاده کنید؛ البته به تجربه دریافته‌ام آن‌ها در راهنمایی درک مفاهیم بیشتر کمک‌حال هستند تا معنی تک واژه‌ها.
راهنمایی شیطنت‌آمیز: البته به‌نظرم فقط وقتی از متخصصی معنی کلمه بپرسید که مطمئن باشید دانش زبانی بالایی داشته باشد، وگرنه جفت‌پا رفته‌اید توی ذوقش؛ اگر دست روی نقطه ضعفش بگذارید منبع اطلاعاتی‌تان را از دست میدهید. برعکس وقتی در مورد مفاهیمی می‌پرسید که می‌دانند، با لذت و غرور زایدالوصفی برای‌تان توضیح می‌دهند. البته برای این‌که این رابطه همیشه پایدار شما نیز سعی کنید کاری برای ایشان انجام دهید؛ پیشنهاد ترجمه بهترین گزینه است.
در ترجمه احتمالاً دیده‌اید که وقتی در صفحه پنج متن هستید متوجه می‌شوید مفهومی که در صفحه اول ترجمه کرده بودید اشتباه است؛ یا این‌که مفهومی که در خط اول ترجمه متوجه نمی‌شدید حالا در صفحه ششم، کامل روی آن سوار شده‌اید. یکی از راه‌های ایرادیابی ترجمه در کمال تعجب ادامه دادن ترجمه است. هر چه بیشتر ادامه بدهید، بیشتر مفاهیم را متوجه می‌شوید و آگاهی‌تان نسبت به متن افزایش می‌یابد، پس ترجمه را ادامه دهید، و به به‌روزرسانی لحظه‌ای و صفحه‌ای حل مشکلات ترجمه‌ای‌تان آگاه باشید. راه حل برخی مشکلات ترجمه‌ای در خود متن است، اما در ادامه‌ی آن.
توجه: خطر ریزش تنبلی
مراقب باشید این ترفند شما را تنبل بار نیاورد که ابتدا سراغ جستجو نروید و به خودتان بگویید در ادامه حل می‌شود. به‌طور کلی همواره سعی کنید بسته به بافت (context) ترجمه و متن، ترکیبی از انواع ترفندها را به کار بگیرید.
پس از آن‌که ترفند مختص خودتان را کامنت کردید، توصیه می‌شود این مقاله را بخوانید.
