قبل از بارداری لازم است به فاکتورهایی از سبک زندگیتان که می تواند بارداری را تحت تاثیر قرار دهد بیاندیشید.این مهم شامل مردان نیز می شود زیرا زمانی که مرد و زن هردو در شرایط سلامتی مناسبی باشند روند بارداری ، زایمان و پس از آن به صورت بهتری طی خواهد شد.
برای اقدام به بارداری لازم است زیر نظر پزشک یا مامای متبحر آموزش دیده و راهنمایی های لازم را دریافت کنید و در صورت وجود بیماری های زمینه ای لازم است با پزشک متخصص خود مشورت کنید.
.کنترل هموگلوبین:در صورتی که میزان آن کمتراز 12 باشد باید علت سنجی شود و درمان تا سه ماه بعد از اصلاح هموگلوبین ادامه یابد./CBC/Rh
آنالیز ادراری و کشت ادراری(UA/UC) ، کنترل قند ناشتا(FBS)، HBsAg ،HIV، TSH، VDRL ،PLT، MCV
در صورت منفی بودن تست HIV ولی وجود رفتارهای پرخطر لازم است تست سه ماه بعد دوباره تکرار شود.
.اگر خود یا همسرتان از از سیگار و یا سایر دخانیات استفاده میکنید لازم است قبل از اقدام به بارداری درباره ترک آن مشاوره دریافت کنید.
مصرف سیگار در طول بارداری میتواند مشکلات عدیده ای برای جنین و مادر ایجاد کند که از جمله این موارد میتوان به : وزن کم نوزاد متولد شده( که موجب آسیب پذیری نوزاد در برابر انواع عفونت ها و زمینه سازی برای بیماری ها و اختلالات طولانی مدت می شود) ، زایمان زودرس، سندروم مرگ ناگهانی نوزاد(SIDS)، اختلالات و مشکلات تنفسی در 6 ماه اول پس از تولد و ...
مصرف سیگار توسط اطرافیان میتواند به همان میزان آسیب رسان و خطرناک باشد ؛پس از اطرافیان خود بخواهید در نزدیکی شما از مصرف سیگار و سایر دخانیات خودداری کنند.
انواع دخانیات نظیر هروئین ، کوکائین و غیره میتوانند بنا به نوع آن طیف وسیعی از اختلالات و مشکلات را برای مادر ،نوزاد و سیر بارداری و حتی زایمان ایجاد کنند.پس لازم است علیرغم مشکل بودن فرایند ترک ؛در صورت اقدام جدی به بارداری حتما برای ترک مشاوره با متخصصین این زمینه صورت گیرد.
در صورت اضافه وزن ممکن است روند بارداری به مشکل بربخورد و هم چنین روش های کمک باروری در افراد با اضافه وزن به میزان کمتری موفق خواهد بود.
هم چنین داشتن اضافه وزن(شاخص توده بدنی بین 25 تا 29.9) و چاقی(شاخص توده بدنی بیش از 30) میتواند احتمال بروز مشکلاتی نظیر فشارخون بارداری،دیابت بارداری،ترومبوز ورید عمقی،سقط و زایمان مشکل را افزایش دهد.
لازم است پیش از اقدام به بارداری وزن خود را به حد مطلوب برسنانید ولی اگر بارداری رخ داد و اضافه وزن وجود داشت نباید خودسرانه اقدام به کاهش وزن کرد و فقط کافی است در مورد رژیم غذایی مناسب وزن خود با ماما یا پزشک خود مشورت کنید.(کاهش وزن و اقدام به رژیم غذایی در بارداری ممنوع است)
.رژیم غذایی متعادلی را دنبال کنید.
.وزن خود را به حد مناسب جنس و قد خود برسانید.(شاخص توده بدنی طبیعی)
ذهنیت عمده مادران این است که مادران باردار باید فعالیت های روزانه خود را محدود کنند و بیشتر از سایر زمان ها استراحت کنند در صورتی که این ذهنیت کاملا اشتباه است و مادران میتوانند حتی در ساعات پایانی منتهی به زیمان نیز به فعالیت طبیعی و ورزش خود ادامه دهند و فقط کافی است چند نکته را حین فعالیت های روزانه خود مدنظر قرار دهند.
ورزش های شدید توسط مادر می تواند احتمال بارداری را کاهش دهد زیرا سیکل های بدون تخمک گذاری را افزایش میدهد ولی نکته ای که لازم به توجه است واجب بودن یک فعالیت بدنی منظم و متعادل پیش از بارداری و در طول آن است.
مادران میتوانند به همان میزان که قبل از بارداری ورزش میکردند در حین بارداری نیز همان میزان را ادامه دهند ولی باید چند نکته را مورد توجه قرار دهند: ورزش نباید به حدی شدید باشد که تنفس نرمال مادر را با مشکل روبه رو کند ،شیرجه زدن ممنوع،ورزش سنگین برای مادری که سابقه ورزش کردن ندارد ممنوع
.پدر لازم است حداقل از یک ماه پیش از اقدام به بارداری مصرف الکل را قطع کنند زیرا الکل میتواند بر ساختار اسپرمی که تا چندماه آینده تولید میشود تاثیرگزار باشد.
هم چنین در صورت مصرف الکل توسط مادر در طول بارداری ،الکل میتواند از جفت عبور کرده و به جنین برسد و موجب بیماری خطرناکی نظیر سندروم جنین الکلی شود.به علاوه طیف وسیعی از دیگر اختلالات که بنابه مدت زمان و میزان مصرف الکل میتواند در جنین و نوزاد آینده ایجاد شود.
.لازم است سه ماه پیش از اقدام به بارداری یا حداقل یک ماه از این زمان مکمل اسیدفولیک توسط مادر مصرف شود که دوز آن بنابه بیماری های زمینه ای(بیماری سلیاک،دیابت،مصرف داروهای ضدصرع توسط مادر و اختلالات نورولوژیک و ...) و سابقه بارداری های قبلی(تولد نوزاد مبتلا به اسپاینا بیفیدا و ...) می تواند با سایر مادران متفاوت باشد(افزایش دوز تا 5 میلی گرم روزانه).برای تعیین دوز لازم است با پزشک یا مامای خود مشورت کنید.
اسید فولیک احتمال تولد نوزاد با اختلالات نورولوژیک را کاهش می دهد و تا 16 هفتگی مصرف آن ادامه پیدا میکند.
اگر بارداری رخ داد ولی پیش از آن اسید فولیک مصرف نکرده بودید نگران نباشید و به محض اطلاع از بارداری میتوانید مصرف را شروع کنید.
طبق دستوالعمل کشوری با توجه به اهمیت مصرف ید در دوران بارداری در کاهش پیامدها بخصوص هیپوتیروئیدی(کم کاری تیروئید)نوزادی و نیاز به 250 میکروگرم ید روزانه در دوره بارداری توصیه می شود: کلیه زنانی که قصد بارداری دارند از سه ماه قبل از بارداری و یا به محض اطلاع از بارداری ،روزانه یک عدد مکمل یدوفولیک حاوی 150 میکروگرم ید و 500 میکروگرم اسید فولیک تا پایان ماه چهارم بارداری دریافت کنند.
ویتامین D با تنظیم میزان کلسیم و فسفات بدن برای سلامت استخوان ، دندان و عضلات بدن ضروری است.
قرارگیری در معرض نور خورشید بدون پوشش و مانع (در برخی منابع توصیه به 10 دقیقه روزانه قرارگیری در معرض نور خورشید شده است ولی در واقع این زمان می تواند در شرایط مختلف متفاوت باشد )و مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین D نظیر تخم مرغ، روغن ماهی ، گوشت قرمز،بعضی محصولات نظیر شیر که در برخی موارد توسط تولید کننده همراه با ویتامین هایی نظیر ی عرضه می شوند ،میتواند نیاز به ویتامین D را تامین کند.
طبق دستورالعمل کشوری مکمل ویتامین دی روازنه به میزان 1000 واحد پیش از بارداری ،حین آن و پس از آن در زمان شیردهی توصیه میشود.در حین بارداری استفاده از مگادوز ویتامین دی به صورت خوراکی یا تزریقی به دلیل افزایش احتمال شکستگی های استخوانی ممنوع است.
.در صورت وجود مشکلات اعصاب و روان و هرگونه بیماری مزمن زمینه ای یا وجود بیماری های زمینه ای ارثی در خود یا اعضای درجه یک خانواده لازم است پیش از بارداری با پزشک متخصص مشورت نمایید.
.نگرانی های خود را از روند بارداری با پزشک یا مامای خود در میان بگذارید.
.اگر تحت درمان با داروی خاصی هستی(هردو والد) لازم است پیش از اقدام به بارداری در مورد امکان ادامه آن حین بارداری با پزشک خود مشورت کنید و خودسرانه مصرف هیچکدام از داروهای خود را قطع نکنید.
افزایش سن بارداری و بزرگتر شدن رحم با افزایش احتمال ریفلاکس اسید معده میتواند موجب افزایش احتمال آسیب های دندانی در بارداری شود.البته لازم به ذکر است برخی تغییرات هورمونی حین بارداری میتواند لثه ها را مستعد التهاب و خونریزی کند که معمولا به دنبال تشکیل پلاک دندان رخ می دهد(که به عنوان ژنژیویت بارداری نیز شناخته می شود)
جلوگیری از عفونت دندان در طول بارداری بسیار حائز اهمیت است زیرا از جمله عوارضی که میتواند ایجاد کند زایمان زودرس بوده و این مورد خود اهمیت سلامت دندان ها را روشن می کند.
از جمله اقداماتی که می توان برای سلامت دندان ها انجام داد :مسواک دوبار در روز با خمیر دندان حاوی فلوراید،استفاده از نخ دندان یک بار در روز،کاهش مصرف مواد شیرین یا اسیدی و محدود کردن مصرف آنها به وعده های غذایی،از دهان شویه های حاوی الکل خودداری کنید،قرقره کردن آب و نمک یک بار در روز
خوشبختانه در ایران بررسی از نظر تالاسمی در آزمایشات زمان ازدواج به صورت روتین انجام می شود اما اگر به هر دلیلی در آن زمان این آزمایشات تکمیل نشده باشند یا در صورت وجود هرگونه اختلال ژنتیکی در خانواده و نزدیکان یا ازدواج فامیلی ،بهتر است جهت مشاوره و آزمایش ژنتیک اقدام نمایید.
اگر بارداری رخ داد ولی آزمایشات تالاسمی پیش از این به هر دلیل انجام نشده باشد مادر باید در هفته های اول بارداری (قبل از هفته 16 بارداری) به پزشک مراجعه کند تا از نظر CBC کنترل شود.
برخی از عفونت ها نظیر سرخجه بخصوص اگر در سه ماهه اول بارداری رخ دهند ممکن است به جنین شما آسیب برسانند. واکسیناسیون علیه سرخجه (MMR) سالیان است که به صورت روتین برای همه شیرخواران ارائه میشود ولی لازم است پیش از بارداری مادر از نظر واکسینه شدن علیه سرخجه اطمینان حاصل کند.
بارداری نباید طی یک ماه از تزریق واکسن سرخجه صورت گیرد ولی اگر اشتباها و در زمانی که مادر از بارداری خود بی اطلاع بود تزریق واکسن صورت گرفته باشد ،لازم است از نظر تاثیرات واکسن مورد بررسی قرار گیرد.
فرزندآوری فرایندی توام با استرس و تنش های فراوان است و هردو والد لازم است پیش از اقدام به بارداری از آمادگی ذهنی خود برای پذیرش مسئولیت ها اطمینان حاصل کنند و در صورت وجود اختلاف و تنش بین والدین لازم است به اصلاح آن پرداخته و در صورت نیاز از مشاوره افراد متخصص در زمینه خانواده بهره ببرند.
پیش از اقدام به بارداری لازم است برای تامین هزینه های لازم برای پروسه بارداری و پس از آن رشد و تربیت فرزند برنامه ریزی کرده و از جهت منابع مالی به اطمینان خاطر برسید.
شاید بنابه شرایط زندگی امروزه ما این اقدام دست نیافتنی باشد ولی بهتر است تا حد امکان و در صورت وجود زمینه مناسب ،در چندماه منتهی به بارداری به طور بخصوص پدر از آلودگی هوا اجتناب کند تا آسیب و تغییرات محتمل برخی از آلاینده های هوا برروی اسپرم ها به حداقل میزان خود برسد.
ریحانه ثقفی
دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی
منابع:
www.nhs.uk
Pregnancy book April 2022
varney midwifery book 6th edition/2018
