وقتی واژه‌ی ریتیل را می‌شنوید احتمالا اولین شغلی که به ذهنتان می‌رسد فروشندگی است. البته این کاملا طبیعی است زیرا بیش از نیمی از جویندگان کار در صنعت ریتیل در این جایگاه شغلی قرار می‌گیرند. اما بدون شک در این صنعت همه چیز به فروش و فروشندگی ختم نمی‌شود. افراد دیگری نیز در این صنعت مشغول به فعالیت هستند مانند کسانی که در حوزه‌ی طراحی، مدیریت،منابع انسانی،مالی،پشتیبانی، بازاریابی، زنجیره‌ی تأمین و... فعالیت می‌کنند.
این به این معناست که اگر علاقه‌مند به فعالیت در صنعت ریتیل هستید گزینه‌های دیگری بغیر از فروشندگی پیش روی شماست..
کلید موفقیت شما برای به دست آوردن یک شغل مناسب در صنعت ریتیل دریافت آموزش‌های مناسب است. لازم است مهارت خود را در حوزه‌ی مدیریت منابع انسانی، مدیریت و اجرای پروژه، رهبری، فروش و خدمات مشتریان افزایش دهید چرا که این مهارت‌ها برای جذب نیروی کار بیش از سایر مهارت‌ها مورد توجه هستند.
مجموعه فعالیت‌ها و مشاغل قابل دستیابی در صنعت ریتیل براساس ساختار سازمانی این صنعت به دو دسته‌ی مشاغل صف و مشاغل ستاد تقسیم می‌شوند. جایگاهی که در آن فعالیت خود را در صنعت ریتیل آغاز می‌کنید الزاما جایی نیست که باید در آن به فعالیت خود خاتمه دهید. شما براساس کارراهه یا مسیر شغلی ترسیم شده در صنعت این فرصت را دارید که با کسب مهارت‌های لازم جایگاه شغلی خود را تغییر دهید.
در ادامه شرحی نسبت به مسیرهای شغلی در صنعت خرده فروشی که می‌توانید با کسب مهارت و آموزش‌های لازم طی کنید داده شده است.
ساختار صف در صنعت ریتیل
مشاغل صف، پست‌هایی هستند که عملیات روزمره‌ی سازمان را انجام می‌دهند و برای پیشبرد کارهای اصلی در سازمان ضروری هستند. مانند افرادی که در بخش تولید، فروش و ارائه‌ی خدمات فعالیت می‌کنند. در صنعت ریتیل اما مشاغل صف دربرگیرنده‌ی مدیریت فروشگاه، دستیار مدیر فروشگاه و فروشندگی است که دارای درجات مختلف و بیشترین ارتباط با مشتریان است.
فروشنده
فردی است که در ساختار صفی ریتیل وظیفه‌ی اقناع مشتریان و جلب نظر آنها برای خرید محصولات را بعهده دارد. فروشندگان با توجه به تجربه، مهارت، شایستگی و آموزش‌هایی که دریافت می‌کنند دارای درجات مختلفی هستند که عبارت است از:
فروشنده‌ی معمولی: فردی بی تجربه است که ممکن است به تازگی یا مدت زمانی طولانی به عضویت سازمان درآمده باشد. ملاک درجه بندی سابقه‌ی فعالیت نیست بلکه درصورتی که فرد نتواند دانش و مهارت خود را در زمینه‌ی فروشندگی توسعه دهد حتی اگر سالهای زیادی عضو سازمان باشد باز هم ارتقا نخواهد یافت.
فروشنده‌ی درجه یک: فردی است که از زمان استخدام و عضویت در سازمان موفق شده دانش خود را در زمینه‌ی محصولات و نحوه‌ی ارائه‌ی خدمات به مشتریان توسعه دهد و ارتباطی مؤثرتر نسبت به فروشنده‌ی معمولی با مشتریان برقرار کند. بنابراین این فرد توانسته دانش خود را به مهارت تبدیل کند و حضور کارآمدی در سازمان داشته باشد. این چنین از فروشنده‌ی معمولی به فروشنده‌ی درجه یک ارتقا یافته است.
فروشنده‌ی خیلی ماهر: فردی است که سرآمد همه‌ی فروشندگان است. او این قابلیت را دارد که دانش و تجربه‌ی سالها فعالیت خود در حوزه‌ی فروش را با دیگر کارمندان بخش فروش به اشتراک بگذارد و بعنوان فردی تأثیرگذار در ارتباط با مشتریان واسطه‌ی معاملات بزرگ و پرسود برای سازمان باشد. مهم این است که فرد صرف نظر از سابقه‌ی فعالیت بتواند شایستگی‌های کلیدی برای دریافت این پست سازمانی را به دست آورد.
مدیریت فروشگاه
کار مدیران فروشگاه‌ها نظارت بر فروشگاه و عملکرد آنهاست. هرچند ممکن است این افراد از ابتدا به دلیل دانش پایه یا سابقه‌ی فعالیتشان در صنعت ریتیل برای پست‌های مدیریتی انتخاب شوند اما کانال دیگری نیز برای رسیدن به این جایگاه شغلی در دسترس علاقه‌مندان است. همانگونه که اشاره شد در صنعت ریتیل این فرصت در اختیار فروشندگان ماهر است تا در آزمون‌های مدیریتی شرکت کنند و جایگاه شغلی خود را ارتقا دهند. در کانون‌های ارزیابی چنانچه موفق به کسب امتیازات لازم شوند و شایستگی‌های فنی و رفتاری آنها برای مدیران محرز شود می‌توانند عنوان " دستیار مدیر فروشگاه " را بدست آورند. این افراد اگر کار خود را در جایگاه دستیار شروع کنند و در انجام وظایفشان فرد موفقی باشند می‌توانند از نردبان شغلی بالا بروند و پس از گذراندن آموزش‌های لازم و طی کردن موفق آزمون‌های تعیین صلاحیت می‌توانند در جایگاه " مدیریت فروشگاه" قرار بگیرند. البته این افراد مراحل بسیار دشواری را پیش رو دارند. بنابراین طی کردن این مراحل برای همه امکان پذیر نیست و بسیاری از فروشندگان بجای رشد عمودی گاهی رشد افقی دارند و در شغل خودشون تخصص بیشتری پیدا می کنند و تبدیل به یک فروشنده ماهر می شوند.
ساختار ستادی در صنعت ریتیل
مشاغل ستادی، پست‌هایی را در برمی‌گیرد که به طور غیرمستقیم از مشاغل صف حمایت می‌کنند و مسیر آنها را برای تحقق اهداف سازمان تسهیل می‌کنند. مهمترین واحدهای فعال در بخش ستادی در صنعت ریتیل شامل واحد های تأمین و پشتیبانی، عملیانی، تحقیق و توسعه و فروش بازاریابی و منابع انسانی است. لازم به ذکر است این ساختار اغلب در فروشگاه‌های زنجیره‌ای، رستوران‌ها و...متفاوت است. در ادامه شرحی بر وظایف این واحد‌ها که دارای بیشترین کاربرد هستند داده شده است.
واحد عملیاتی: افرادی که در واحد عملیاتی سازمان فعالیت می‌کنند وظیفه‌ی تهیه‌ی برنامه‌ی روزانه‌ی فروشگاه، کنترل گزارش‌های فروش و عملکرد فروش، کنترل چیدمان فروشگاه و بررسی قیمت‌ها، کنترل نحوه‌ی اجرای استراتژی سازمان در فروشگاه، بررسی عملکرد پرسنل براساس آموزش‌های دریافت کرده، تهیه‌ی چک لیست انبار فروشگاه و نهایتا کنترل صندوق و عملکرد فنی و رفتاری پرسنل صندوق را بعهده دارند.
واحد پشتیبانی: کارکنان فعال در واحد پشتیبانی در صنعت ریتیل اغلب دارای وظایف متعددی هستند. برخی وظیفه‌ی پشتیبانی فنی و کنترل عملکرد سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای کاربردی فروشگاه را برعهده دارند. به عبارت دیگر وظیفه‌ی آنها سرویس و نگهداری پیوسته‌ی سیستم‌ها و تأمین امنیت آنها است. اما در این صنعت و بخصوص در فروشگاه‌ها مهمترین نقش واحد پشتیبانی در زمینه‌ی تأمین محصولات و مدیریت لجستیک است. این افراد موظف‌اند موجودی کالاها در انبار را کنترل کرده و امنیت کالاها را طی ارسال آنها به فروشگاه‌ها تأمین کنند. کنترل کیفیت و بسته‌بندی محصولات در دریافت و ارسال به فروشگاه نیز بر عهده‌ی آنهاست. آنها متخصصان زنجیره‌ی تأمین هستند از این رو می‌بایست دارای مهارت‌های عالی مدیریت پروژه و دانش مالی و حسابداری هزینه باشند. همچنین آشنایی با سیستم‌های تدارکات و درک مسائل حقوقی و اخلاقی مربوط به مدیریت قراردادها نیز ضروری است.
واحد فروش و بازاریابی: صرف نظر از افرادی که در بخش صف و بعنوان فروشندگان کالاها در فروشگاه‌ها مشغول به فعالیت هستند، برخی نیز به طور غیرمستقیم بر فرآیند فروش محصولات مؤثرند. این افراد در ساختار ستادی و در واحد فروش وظیفه‌ی تنظیم برنامه‌ی فروش، تجزیه و تحلیل تلاش‌های صورت گرفته در زمینه‌ی فروش و بازاریابی، تعیین اهداف فروش سالیانه، ماهیانه و هفتگی، بررسی برنامه‌های تبلیغاتی با هدف فروش، تجزیه و تحلیل گزارشات فروش و پیگیری برای حمل به موقع کالاها را برعهده دارند. عملکرد آنها نقش به سزایی در فروش نهایی محصولات در فروشگاه‌ها ایفا می‌کند.
واحد تحقیق و توسعه: بدون شک هیچ کسب و کاری بدون بررسی شرایط فعلی، تجزیه و تحلیل فرصت‌ها و تهدیدها و دریافت بازخورد مسیر موفقیت را طی نخواهد کرد. واحد تحقیق و توسعه با تلاش‌های خود در پشت صحنه شرایط را برای دستیابی کسب و کار به موقعیت‌های فراتر از موقعیت فعلی و تسهیل عملکرد آن فراهم می‌کند. از جمله مهمترین وظایف این واحد در صنعت ریتیل عبارتند از: انجام مطالعات میدانی و تلاش برای گسترش بین المللی برند،آموزش و توسعه منابع انسانی،جذب کارکنان شایسته، بررسی مکان‌های مختلف و تلاش برای تبدیل آنها به فروشگاه‌های جدید، برنامه‌ریزی کوتاه مدت و بلندمدت برای توسعه در سطح کشوری و حتی بین المللی و همچنین امکان سنجی برنامه‌های تدارک دیده شده.
کارراهه‌ی شغلی پرسنل ستاد
مانند پرسنل صف، پرسنل ستاد نیز در هر واحدی که فعالیت کنند امکان ارتقا و جابجایی شغلی برایشان فراهم است. اغلب افراد بجز کسانی که از ابتدا به دلیل دانش و تخصص ویژه‌شان در جایگاه مشخصی قرار می‌گیرند این فرصت را دارند که از جایگاه " کارمند " شروع کنند و درجه‌ی "مدیریت" برسند. پرسنل ستاد جهت ارتقای شغلی می‌توانند مراحل زیر را طی کنند.
· کارمند واحد
· کارشناس واحد
· کارشناس ارشد واحد
· سرپرست کارکنان واحد
· رئیس واحد
· مدیر واحد
در رأس بازارِ کار ریتیل باشید!
برخلاف تصور عامه، همانطور که می‌بینید صنعت ریتیل یک نقطه‌ی ورود عالی برای یک حرفه‌ی آینده دار است. مهارت‌هایی که حین کار یاد می‌گیرید می‌تواند شما را برای موقعیت‌های مختلفی که دارای درآمد خوبی هستند آماده کند. فقط کافی است انگیزه و اشتیاق کافی برای یادگیری و کسب مهارت داشته باشید و به جایگاه شغلی فعلی دیدی مثبت داشته باشید تا وظایف خود را به نحو احسن انجام داده و مسیر ارتقای شغلی را گام به گام با موفقیت طی کنید.
