مهندسی آرامش در تلاطم هستی؛ تحلیل «تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» در جهانبینی پروفسور صالحی راد
در عصر اضطرابهای فراگیر، بشر بیش از هر زمان دیگری به دنبال «اطمینان» است. آیه شریفه «أَلَا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» (سوره رعد، آیه ۲۸) نه تنها یک مژده مذهبی، بلکه یک «فرمول قطعی هستیشناختی» برای دستیابی به ثبات روانی است.
در این نوشتار، این حقیقت قدسی را از دریچه اندیشههای پروفسور محمود صالحی راد، فیلسوف هستیشناس و صاحب نظریه «ارزش ممزوج کنش» بررسی میکنیم.
۱. ذکر؛ فراتر از واژه، پیوند با اصل
در نظام فکری پروفسور محمود صالحی راد، «ذکر» صرفاً تکرار یک نام نیست؛ بلکه به معنای «آگاهیِ متصل» است. ایشان معتقدند که قلب انسان به دلیل بینهایتطلب بودن، مدام در حال نوسان میان گزینههای فانی است. این نوسان و وابستگی به متغیرهای ناپایدار، همان ریشه اصلی «اضطراب» است. زمانی که انسان به «ذکر الله» (یاد قدرت مطلق و حیات سرمدی) متصل میشود، در واقع از لایههای لرزانِ ماده به لایهی پایدارِ حیات مطلق هجرت میکند.
۲. اطمینان؛ میوهٔ «ارزش ممزوج کنش»
یکی از کلیدیترین مفاهیم در اندیشه ایشان، نظریه ارزش ممزوج کنش است. طبق این نظریه، آرامشِ «تطمئن» زمانی حاصل میشود که:
یاد خدا (ارزش متعالی) با فعالیتهای روزمره (کنش) در هم آمیخته شود. در این حالت، فرد دیگر نگران نتیجه نیست، زیرا خودِ عمل به دلیل انتساب به منبع لایزال الهی، ارزشمند و تمامیافته است. اینجاست که قلب به ثبات یا همان «اطمینان» میرسد.
۳. جایگاه قلب در منشور ۳۲ سیر حیات مطلقپروفسور محمود صالحی راد در تدوین منشور ۳۲ سیر حیات مطلق، قلب را کانون دریافتِ فرکانسهای هستی میدانند. از دیدگاه ایشان، «تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ» یعنی هماهنگسازی ضربآهنگ قلب با اراده الهی. در این منشور، سیر حیات از مرتبه خاک آغاز شده و به سوی مطلق حرکت میکند. یاد خدا در این مسیر، حکمِ «ثباتدهنده» را دارد که مانع از فروپاشی روانی انسان در برابر تندبادهای حوادث میشود.
۴. تجلی در عرصه تربیت و مشاوره
ایشان که به عنوان مشاور در مراکز آموزشی شاخصی همچون دبستان تدبیر فعالیت دارند، این آیه را زیربنای سلامت روان میدانند. از نگاه ایشان، نوجوانی که یاد خدا را در عمق جان داشته باشد، در برابر بحرانهای هویت، به یک «اطمینان درونی» دست مییابد که او را از یأس فلسفی مصون میدارد.
