دین (نیاز، وظیفه و یا دسیسه)
۲۳۲- ...دین اگر نیاز باشد هدایت کننده و سلامت بخش است و اگر وظیفه و وسیله باشد گمراهی مضاعف می آورد و اگر دسیسه باشد ره صد ساله تباهی را در بشر هموار می کند.... آنهائی که سرآغاز دین و دین داری را نماز و امور عبادی می دانند از دین کمترین بهره و معرفتی ندارند و بلکه منافقانند. در سیر تحول و تطور دینی نیز امور عبادی آخرین اموری بوده اند که پدید آمده و شکل گرفته اند. عبادت نتیجه دین است و نه وسیله دین. بنابر این، این رساله های عملیه که جز امور عبادی هیچ حرف دیگری ندارند و به اصطلاح راه و روش دین را به مردم خاطر نشان می کنند جز کارخانه نفاق پروری نیستند. همه کسانی که در طول تاریخ احیاگران حقیقت و فطرت دینی بوده اند هرگز چنین رساله هائی نداشته اند.
۲۴۰- راه دین راه فوق العاده ساده و راحتی است بشرط اینکه آدمی قلباً تشنه اش باشد. «بگو که اسلام را نیاورده ایم تا کارها را سخت کنیم بلکه کارها را آسان کنیم» . قرآن-وقتی از دین سخن می گوئیم از همه ارزشها و صفاتی سخن می گوئیم که انسان فطرتاً خواهان آن است:سلامتی، عزت، آرامش، رشد، وفا، محبت و ... مسئله اینست که بشر عموماً عطش و نیاز واقعی به این ارزش ها را فراموش کرده است و به جای اینها ارزشهائی جعلی و تصنعی پدید آورده و آنها را می پرستد. مسئله اینست که اگر کسی قلباً و با تمام وجود طالب سلامتی و آرامش باشد به آن می رسد و به ساده ترین روش هم به آن می رسد بشرط اینکه بهمراه این طلبش میل باطل دیگری نباشد که برآن طلب حقیقی رجحان داشته باشد مثلاً پول بیشتر، ریاست بیشتر، غرور بیشتر و عیاشی بیشتر.
استاد علی اکبر خانجانی کتاب حق و باطل
