در وب یا در اپ های موبایل ما در حال تغییر و دستکاری عادت ها هستیم ؛ دوست داریم افرادی که آنها را کاربر می نامیم آنچه ما خواهان آن هستیم انجام دهند . هر چند ما با صدای بلند به کاربران خود نمی گوییم که به نرم افزار ما عادت کنند و معتاد شوند ولی بصورت شیطنت آمیزی علاقمندیم به اپ و محصول ما وابسته شوند !
کاربران در رختخواب هم از محصول ما استفاده می کنند و وقتی از خواب بیدار می شود قبل از اینکه به عشق خود سلام کنند اول نوتیفیکشن های تلگرام و واتز اپ و … را چک می کنند . Ian Bogost استاد دانشگاه و طراح بازی در مقاله ” سیگار قرن جدید ” موجی از تغییر عادتها را بیان می کند و اینکه چگونه تکنولوژی عادت های ما را تغییر می دهد و این تغییرات چگونه می تواند آثار مخرب بر جای گذارد .
در تغییر عادتها و تغییر تجربه کاربری ما تلاش می کنیم با ترفندهایی رفتار کاربر و مخاطب خود را تغییر دهیم مطمئنا اگر ما خود را جای مخاطب قرار دهیم چنین چیزی را دوست نداریم .
اما تغییر عادتها و رفتارها در همه جه بد نیست ، یکی از نمونه های خوب نرم افزارها و اپ های فیتنس هستند که به افراد کمک می کنند به چاقی یا لاغری با ایجاد عادتهای جدید دست پیدا کنند . حال اینکه در بعضی از اپ ها تغییراتی در عادتها ایجاد می شود که به نفع کاربر نیست ؛ در آخر این بخش نمونه ای وجود دارد که نشان می دهد چگونه تغییر عادت می تواند به نفع کاربر نباشد .
متاسفانه هنوز قطب نمای اخلاقی ما گرفتار چیزی که فناوری در حال ساخت آن است نشده است . دسترسی گسترده به اینترنت و انتقال اطلاعات شخصی جهانی اعتیاد آور پدید آورده است .
اعتیاد به طور فزایند های شتاب گرفته است و بقول پل گراهام از Y Combinator ” ما نیازی برای ساخت آنتی بادی ها برای اعتیاد نداریم ” . گراهام مسولیت را متوجه کاربران می داند ” ما باید بفهمیم چه چیزی برای ما خوب است و از چه چیزی دوری کنیم ” .
به افراد یا شرکت هایی فکر کنیم که این عادت ها را پدید می آورند و اینکه آیا این تغییرات اخلاقی هستند یا نه ، ما چه مسولیتی در قبال آیندگان خود داریم ؟
در این قسمت جعبه ابزاری معرفی شده است که به کمک آن کارآفرینان و سرمایه گزارها و متخصصین تولید محصول قبل از اینکه دست بکار شوند به آینده آن محصول فکر کنند . این ماتریس تلاش نمی کند که نتیجه گیری کنید چه بیزنسی اخلاق و چه بیزنسی غیر اخلاقی است یا اینکه کدام بیزنس موفق یا کدام بیزنس ناموفق است . این ماتریس بیشتر بر این موضوع تمرکز دارد که آیا ما می توانیم کاربر را به محصول خود وابسته کنیم ؟ و اینکه آیا نیاز است در این جهت تلاش کنیم ؟
برای استفاده از این ماتریس نیاز است به دو پرسش پاسخ دهیم
در ادامه در مورد بخش های مختلف این ماتریس توضیح داده شده است
وقتی شما چیزی را می سازید که خود از آن استفاده می کنید و ایمان دارید که زندگی مردم را بهتر می کنید شما یک Facilitor ( تسهیل کننده ) هستید . این خود شما هستید که می دانید واقعا از این محصول استفاده می کنید یا نه !
در پاسخ به این اینکه ” آیا خود شما از این محصول استفاده می کنید؟ ” با خودتان رو راست باشید اگر پاسخ شما بصورت ” اگر من … ” می باشد راه را اشتباه رفته اید . یکی از استثنا ها این است که ممکن است این محصول را برای سنی ساخته باشید که شما در آن رده سنی نباشید بطور مثال برای زمانی که دانشجو یا محصل بودید در این حالت از خود بپرسید اگر در این موقعیت بودم آیا واقعا از این محصول استفاده می کردم ؟
بطور دقیق نمی دانیم ولی شاید بانیان تویتر و فیس بوک خود چنین علاقه ای داشته اند؛ با توجه به داستانی که از آنها نقل شده تاکیید کننده آن است که این افراد چنین علاقه ای داشته اند . لیست زیادی از شرکتها وجود دارند که عادتهای خوب در کاربران خود ایجاد کرده اند عادتهایی مثل پیاده روی ، کاهش وزن یا عادتهایی برای قرار گیری وضعیت بهتر روی صندلی و غیره .
اما اگر اعتیاد به این محصول که در این ربع قرار دارد زیاد باشد چه اتفاقی می افتد ؟ در اینجا شاید گفته پل گراهام قابل تصدیق باشد که می گوید ” این به عهده کاربر است ” . در هر توزیع زنگوله شکل نرمال اگر نگاه کنیم در صد کوچکی از افراد در حد اعلای اعتیاد به محصول هستند . افرادی که خود از محصول استفاده می کنند الزام اخلاقی خود را برآورده کرده اند .
عده ای از طراحان رفتاری علاقه شدیدی به تغییر و بهبود زندگی دیگران دارند ولی خود از آن استفاده نمی کنند . اکثر اپ های حوزه تناسب اندام یا وب سایت های خیریه در این ربع هستند . یکی از کسب و کارهایی که در این گروه هستند تبلیغات چیان هستند ؛ شرکتها در این حوزه خود را متقاعد می کنند که کاربران تبلیغات آنها را دوست دارند . آنها علاقمندند که تبلیغات خود را بصورت ویروسی گسترش دهند .
آنها در واقع تلاش می کنند بصورت ناآگاهانه واقعیت را تعریف کنند ، زمینه تحریف واقعیت زمانی آغاز می شود که آنها از خود پرسش مهم و کلیدی ” آیا این محصول واقعا برای کاربران مفید است ؟ ” را نمی پرسند . پاسخ به این سوال ” نه! ” است اما آنها می خواهند خود را متقاعد کنند که این برای مخاطب و کاربر مفید است !
اساسا بهبود زندگی کاربر کاری بسیار دشوار است و خلق تکنولوژی و محصولی که شما علاقه ای به آن ندارید و برای شما با ارزش نیست تقریبا غیر ممکن است . نکته غیر اخلاقی برای Peddler ها وجود ندارد تنها اینکه به دلیل علاقه نداشتن خود شانس موفقیت آنها کم است . این افراد از بینش و علاقه درونی لازم برای خلق آنچه کاربران می خواهند برخوردار نیستند در نتیجه کار کردن روی این پروژه ها هدر دادن وقت است . شاید انتخاب ایده محصول درست باشد ولی بخاطر علاقه نداشتن به این کار آنها شکست می خورند ؛ همه کارآفرینان موفق اعتراف می کنند که بخش مهمی از کار علاقه به کار و محصولی است که درست می کنیم .
گاهی اوقات تولبد کنندگان و طراحان محصول به عنوان سرگرمی کاری را انجام می دهند ؛ اگر تولید کنندگان تکنولوژی چیزی را می سازند و خود از آن استفاده می کنند ولی ادعای بر بهبود زندگی دیگران ندارند به نوعی در دسته سرگرم کننده ها قرار دارند .
سرگرمی یک هنر است و اهمیت فراوان دارد ؛ سرگرمی هنر فراهم کردن شادی و خاطره خوش برای ماست ؛ به ما کمک می کند جهان را به گونه ای دیگر ببینیم و با مردمان با شرایط متفاوت ارتباط برقرار کنیم . در این ربع سرگرمی ویژگی های خاص خود را دارد که کارآفرین و سرمایه گذار باید از عادت هایی که دستکاری و تغییر می دهند مطلع و آگاه باشند .
محصولاتی که حول محور سرگرمی ساخته می شوند کم کم در زندگی مردم کم رنگ می شوند و جای آن را سرگرمی های دیگر می گیرد . سرگرمی های قدیمی برای ما نوسترالوژی شده و ما با یادآوری آنها خاطرات گذشته را تداعی می کنیم . باز هایی مانند Farmville و Angry Birds مدت زمانی طولانی کاربران را به خود مشغول می کند و سپس جای خود را به بازی هایی مثل Pac Man و Tetris می دهد و این طبیعت بازی و سرگرمی است .
ایجاد محصولی که سازنده باور ندارد که زندگی مردم را بهبود می دهد و خود نیز از آن استفاده نمی کند به نوعی سو استفاده از دیگران است .
در این حالت با دادن مقدار کمی پول افراد به دام افتاده و به اپ وابسته و معتاد می شوند . فروشندگان مواد مخدر و کازینو ها در زمان مناسب پیشنهاد خوب به کاربرخود می دهند و هم اینکه افراد گیر افتادند و حلقه اعتیاد بسته و محکم شد سرگرمی تمام شده است!
?
بازی Cow Clicker یکی از بازی های معروف شبکه اجتماعی فیس بوک است که توسط یکی از معروفترین طراحان بازی آقای Ian Bogost طراحی شد و هدف از این بازی ترغیب افراد برای کلیک کردن است . در ابتدای بازی شما وارد یک صفحه ۳ در ۳ می شوید که هر کردام از اینها یک چراگاه هستند یکی چراگاه گاو شما و بقیه چراگاه هایی هستند که می توانید دوستان خود را دعوت کنید . در این بازی با کلیک بر روی گاو صدای ” مووو مووو ” شنیده شده و یک کلیک از تعداد کل کلیک های شما که ۱۵ عدد هست کم می شود و به مدت شش ساعت صدای شنیدن گاو به تاخیر افتاده ؛ با دعوت دوستان خود به بازی تعداد کلیک ها برای شنیدن ” مووو مووو ” افزایش پیدا می کند و با خریدن ” موووو ” که به نوعی پول هست و شما بابت آن پول واقعی پرداخت می کنید! می توانید گاوهایی که با شکل و شمایل جالب طراحی شده اند را خریداری کنید و زمان وقفه خود را برای شنیدن صدای گاو کاهش دهید .
پس از مدتی با افزوده شدن زیاد کاربران Ian Bogost این بازی را از دور خارج کرد چون اعتقاد داشت که بیزنس مدل خوبی پشت این بازی قرار ندارد و مردم جای ” مووو مووو ” کردن پول پرداخت می کنند !
اعتیاد به تکنولوژی را می توانیم با اعتیاد به سیگار قیاس کنیم ؛ اما بر خلاف اعتیاد به نیکوتین فناوری ها می توانند زندگی ما را بهبود دهند . تغییر عادت ها و دستکاری آنها می تواند مثبت یا منفی باشد .
در صورتی که بانیان محصول اعتقاد دارند که زندگی مخاطبان خود را بهبود می دهند این استفاده کنندگان از محصول هستند که مسولیت نهایی اعمال خود را به عهده دارند و صاحبان محصول نباید بابت استفاده بیش از حد محصول خود را مورد انتقاد و سرزنش قرار دهند .
بهرحال با گسترش تکنولوژی اعتیاد به فناوری بیشتر می شود و افراد نوآور تولبد کننده محصولات باید نقش خود را در این زمینه در نظر بگیرند . شاید در آینده آنتی بادی هایی برای این اعتیاد اختراع شود و راه حلهایی در نظر گرفته شود .
شاید شما هم اکنون در حال طراحی محصول و بیزنسی جدیدی هستید امیدوارم ماتریس تغییر عادت بتواند به شما کمک کند تا بتوانید زندگی مردم را تغییر دهید .
برای مقالات و ارتباطات بیشتر می توانید صفحات لینکداین و اینستاگرام زیر را دنبال کنید
