رای اینکه بدانیم سیاتیک چیست در ابتدا باید با ساختار عصب های بدن آشنا شویم. همانگونه که میدانید برای اینکه فرامین و دستورات از مغز انسان به اعضا برسد و یا اینکه دریافت های اندام به مغز راه پیدا کنند از عصب استفاده می کنند. فرض کنید که انسان به یک جسم داغ دست میزند، مغز چگونه متوجه میشود که بایستی به دست دستور بدهد که خود را از جسم داغ دور کن؟
ارسال و دریافت سیگنالها و پالسهای کوچک توسط مغز به اعضا و برعکس توسط سلسله رشته های عصبی در بدن صورت میگیرد. عصب سیاتیک در بدن بخشی از سلسله اعصاب است که بزرگترین و کلفت ترین عصب در بدن انسان است که از کمر شروع می شود و تا انتهای پا و پنجه ها ادامه دارد. البته در نظر داشته باشید که عصب سیاتیک دارای انشعابات زیادی است و اینگونه نیست که قطر عصب در پا با قطر عصب در لگن برابر باشد. بنابراین می توان گفت که عصب سیاتیک شامل مجموعه عصب های کوچکتر که در بخش های مختلف وجود دارند می باشد. عصب سیاتیک دارای بزرگترین عصب در بخش خاجی یا ساکروم است که دارای دو عصب نازک نی و درشت نی است که از سوراخ سیاتیک در ناحیه لگن و از میان عضلات این بخش عبور میکند و به سمت پایین میرود.
بنابراین تمامی افراد سیاتیک دارند. ولی اطلاق کلمه سیاتیک به عنوان یک بیماری زمانی است که فرد در بخشی از عصب سیاتیک دچار مشکل شده باشد.
در تعریف ساده از بیماری سیاتیک میتوان گفت که ایجاد فشار و یا ناراحتی در هر بخشی از عصب سیاتیک که منجر به درد، بی حسی، گزگز، از کار افتادگی و…. بشود. هرگونه فشار بر روی عصب سیاتیک میتواند درد در همان محل فشار و یا در بخش های دیگر بدن بروز دهد. مثلا شخصی که دارای دیسک کمر است و این دیسک بر روی عصب سیاتیک گذرنده از کنار آن فشار وارد می کند، می تواند موجب ایجاد درد در ناحیه کمر، باسن، ران پا، زانو، ساق پا و کف و روی پا نیز بشود. در نتیجه وارد شدن فشار به هر نقطه ای از عصب سیاتیک ممکن است در طول مسیر گذر عصب سیاتیک درد ایجاد نماید.
منشاء درد سیاتیک را میتوان به طور کلی به دو دسته تقسیم نمود. الف) درد سیاتیک ناشی از دیسک کمر ب) درد سیاتیک ناشی از سندروم پریفورمیس
آمارها نشان میدهند که حدود ۹۰ درصد از بیماری سیاتیک ناشی از تغییر شکل دیسک می باشد. این تغییر شکل ممکن است برامدگی دیسک، بیرون زدگی دیسک، فتق دیسک، پارگی دیسک و حتی شکل دیسک های کم آب شده باشد.
مکانیسم ایجاد درد بدینگونه است که دیسکی که در اثر فشار، وزنه، حرکات نامناسب و پیری شکل طبیعی خود را از دست داده است به عصب سیاتیک که از کنار آن میگذرد فشار می آورد. و این فشار یعنی احساس درد در بیمار.
بالاتر اشاره شد که عصب سیاتیک به انشعابات مختلفی تقسیم می شود و بخشهای پاین تنه را پوشش میدهد، بنابراین طبیعی است که اگر مثلا دیسک L3-L4 به دلیل بیماری و تخریب و تغییر شکل به عصب سیاتیک کنار خود فشار بیاورد، درد تا پایین نیز سرایت کند و منتشر شود چرا که عصب سیاتیک از ناحیه کمر شروع و تا انتهای پا ادامه دارد.
سرخوردگی یا لغزش مهره، تنگی کانال نخاعی، تومورهای منطقه کمر و حتی بارداری را می توان در این بخش از علت درد سیاتیک دسته بندی نمود. البته کمر دردهای دوران بارداری را میتوان در مقالات دیگر جستجو نمود.
آمارها نشان میدهند که درد سیاتیک در سنین حدود ۴۰ تا ۶۰ سال بسیار شایع تر از سایر سنین است و همچنین مردان بیشتر از زنان دچار سیاتیک یا درد سیاتیک می شوند.
همانطور که گفته شد اغلب دردهای سیاتیک ناشی از دیسک کمر میباشند که در محل کمر و یا بخشهای پایین تر بدن ایجاد درد، بی حسی، گزگز، احساس خواب رفتگی، احساس برق گرفتگی و تیر کشیدگی میکنند. اما گاهی افراد دچار نوعی از درد سیاتیک می شوند که منشاء آن دیسک کمر نیست.
عبور شاخه ای از عصب سیاتیک از سوراخ سیاتیک بزرگ در ناحیه ماهیچه پریفورمیس، یا همان ماهیچه گلابی شکل ممکن است با مشکلاتی روبرو شود به این معنی که ممکن است عضلات پریفورمیس به عصب سیاتیک فشار وارد کند. این درهم تنیدگی و یا گرفتگی باعث ایجاد فشار روی عصب سیاتیک شده و در نتیجه موجب ایجاد درد سیاتیک میشود که به آن سندروم پریفورمیس گفته می شود. علایم و نشانه های این نوع سیاتیک با نوعی که در بالا گفته شد شبیه هم می باشد.
روشهای درمانی متفاوتی برای درد سیاتیک وجود دارد که معمولا پزشکان پس از درخواست ام ار ای و معاینه بیمار توصیه های لازم را می کنند. اما روشهای درمانی ساده و سریع عبارتند از طب فیزیکی، فیزیوتراپی و….
برای مطالعه ی روش های دیگر درمان می توانید مقاله ی درمان کمر درد ناشی از دیسک کمر را مطالعه کنید
اگر درد سیاتیک و دیسک کمر بدون درمان و با استراحت پس از حدود ده روز از بین نرود، لازم است که بیمار به پزشک مراجعه نماید.
