ARON VELLEKOOP LEN/GETTY IMAGES-تعریف نقش مدیر محصول در یک سازمان
مدیر محصول (product manager) مسئول موفقیت یک محصول در سازمان هست که رهبری تیمی از متخصصین در حوزه های مختلف عملکردی رو بر عهده داره تا با کمک اون ها منجر به توسعه محصول مورد نظر بشن. این نقش، بخصوص توی شرکت های فناوری محور بسیار کلیدی و حیاتیه چرا که تعیین استراتژی، نقشه راه (road map) و تعریف ویژگی های محصول یا همون خط محصول (product line) بر عهده این نقش هست. البته وظایف مدیر محصول به همین موارد محدود نشده و بعضاً زحمت بررسی ابعاد مختلف بازاریابی، پیش بینی تقاضا و بازار و محسابه هزینه و منفعت (P&L) هم روی دوش این بنده خداهاست!
مدیران محصول اغلب بازار رو تحلیل میکنن و شرایط رقابتی رو میسنجن. بر همین اساس با بهره گیری از چاشنی نوآوری، تلاش میکنن تا چشم اندازی از یک محصول متمایز رو ارائه کنن که بر اساس تقاضای مشتریان سازمان، ارزش منحصربفردی را ایجاد میکنه! اولین مشتری این محصول واحدهای مختلف داخل خود سازمان هستن که در تجاری سازی و استقرار این محصول نقش دارن! پس قبل از اینکه محصول وارد بازار بشه، یکی از وظایف اصلی مدیر محصول متقاعد کردن واحد مارکتینگ، بازاریابی و فروش، مهندسی، پشتیبانی، مدیران و دیگر ذی نفعان حاضر در سازمان هست که ارزش این محصول برای سازمان رو درک کنن.
خلاصه بخوام بگم، مدیر محصول وقتی میخواد به کمک تیم خودش از جمله مهندسین یه محصولی رو توسعه بده، باید چرایی نیاز به اون محصول، زمان تحویل و در نهایت مشخصه های اصلی و کلیدی محصول رو مشخص کنه. البته در کنار این موارد باید مشخص بشه که این محصول قراره به چه نحوی توسط تیم مهندسی پیاده سازی بشه.
ابعاد مختلف قابل تعریف توسط مدیر محصول برای شروع توسعه
ابعاد اصلی رهبری محصول که یه مدیر محصول حتماً باید نسبت به اون احساس مسئولیت کنه شامل موارد زیر میشه:
استراتژی: مدیر محصول مسئول تعریف چشم انداز و استراژی محصوله. یجور دیگه بخوام بگم، مدیر محصول باید بصورت شفاف و دقیق ارزش کسب و کاری یک محصول را برای سازمان و افراد تیم محصول تبیین کنه تا بتونن درک درستی از ایجاد یا انتشار یک محصول جدید پیدا کنن. مدیر محصول مالک نقشه راه هست و باید با اولویت بندی وظایف برای تیم محصول و خودش، در قالب یک زمانبندی مشخص و خروجی مشخص مسیر دستیابی به اهداف استراتژیک رو هموار کنه.
انتشار: مدیر محصول ها باید خروجی های مورد انتظار (deliverable) از پیاده سازی یک محصول و زمانبندی (timeline) دقیق پیاده سازی رو برنامه ریزی کنن. فرقی نمیکنه که از چه متدولوژی نرم افزاری برای توسعه استفاده بشه ولی من تقریباً در همه شرکت هایی که حضور داشتم و هر تیمی که افتخار عضویت در اون رو داشتم، از متدولوژی چابک و چارچوب اسکرام در فرآیند توسعه محصول استفاده میکردیم و میکنیم. خیلی خیلی به این جمله بالایی که زیرش خط کشیدم دقت کنین! در نوشته های بعدی بیشتر این موضوع رو باز میکنم منتهی فعلاً همینجوری بدونین که برادران و خواهران عزیز، اسکرام یه متدولوژی نرم افزاری نیست و در واقع یکی از روش های مدیریت فرآیند بر مبنای متدولوژی چابک هست. مدیر محصولِ بنده خدا، مسئول تعریف فرآیند انتشار و هماهنگی بین همه فعالیت هایی که در نهایت منجر به تجاری سازی محصول میشه هم هست. این شامل از بین بردن شکاف های موجود بین عملکردهای مختلف سازمانی و ایجاد هماهنگی بین واحدها و تیم های مختلف دخیل در تجاری سازی یک محصول میشه. برقراری ارتباط مؤثر بین تیم ها، انتقال صحیح و سریع پیام ها و درخواست ها، تعریف شفاف نیازمندی ها و مدیریت تناقض های احتمالی بین تیم ها هم در این مسیر از جمله توانمندی هایی هست که یه مدیر محصول باید در خودش تقویت کنه. مسلماً وقتی چندین واحد سازمانی و تیم در توسعه یه محصول دخیل هستند و نیازمندی ها هم متفاوت و متنوع هست، مدیریت وابستگی ها هم یکی دیگر از مسائل بسیار حائز اهمیت در انتشار موفقیت آمیز یک محصول و پایبندی به milestone های تعریف شده هست. مایل استون که واژه مناسب فارسی تا حالا واسش ندیدم و ممنون میشم اگر شما شنیدین بهم بگین، در واقع رویداد مهمی از یه پروژه هست که معمولاً با اتمام یه فاز یا تحویل بخشی از محصول همراه هست. از این رویداد مهم در فرآیند توسعه محصول میتونین برای بررسی پیشرفت توسعه استفاده کنین و به شما کمک میکنه که بتونین به زمانبندی که در ابتدای تعریف محصول بیان کردین و همه ازتون انتظار دارن پایبند باشین.
ایده پردازی: هر سازمانی بدنبال ایده های بکر و نابه و از اون استقبال میکنه. در یه سازمان معمولاً ایده های زیادی وجود داره ولی مسئله مهم اینجا مدیریت و اولویت بندی اون هاست. مدیران محصول در سازمان مالک فرآیند خلق، توسعه و نگهداشت ایده های جدید هستن! هر کسی در سازمان باید بتونه ایده بده و محرک نوآوری باشه. این وظیفه مدیر محصول هست که مشخص کنه چه ویژگی هایی باید توی محصول وجود داشته باشن تا در نهایت تیم محصول بتونه در راستای استراتژی تعریف شده به اهداف تعیین شده برسه. به همین منظور، باید با ایجاد فضایی برای تبادل نظر سازنده بازخوردها و درخواست های ذی نفعان رو دریافت کنن و با اولویت بندی اونها، در فرآیند برنامه ریزی و توسعه به پیاده سازی اون و در نهایت تجاری سازیش بپردازن. اگر یه مدیر محصول بتونه با استفاده از هر ابزاری که ممکنه، نتیجه بررسی بازخوردها و ایده ها رو هم به صاحب ایده برگردونه، در طولانی مدت منجر به افزایش مشارکت ذی نفعان در فرآیند ایده پردازی و در نهایت دستیابی به ایده های نوآرانه و خلاق بیشتری بشه.
ویژگی ها: مدیر محصول ویژگی ها رو به وسیله تطابق اونها با اهداف و مقاصد استراتژیک اولویت بندی میکنه. لازمه ی اولویت بندی صحیح درک درست ارزشی هست که یک ویژگی جدید برای مشتری و کسب و کار ایجاد میکنه. یکی از ابزارهایی که خیلی میتونه به شما در انجام درست این وظیفه کمک کنه چارچوب OKR یا Objectives and Key Results هست که توسط گوگل معرفی شده و در یکی دیگه از نوشته ها حتماً به اون میپردازیم. این چارچوب در واقع مدلی برای تعیین اهداف کسب و کار و خروجی های قابل مقیاس و مشخص هست. مدیر محصول بعد از اولویت بندی ویژگی ها، باید نیازمندی های هر کدوم رو به تشریح بیان کنه و تجربه کاربری مورد انتظارش رو هم برای افراد تیم به دقت ترسیم کنه. مدیر محصول باید این اطمینان رو حاصل کنه که همه اعضای تیم، تمامی اطلاعات مورد نیاز برای توسعه مطلوب یه محصول رو در اختیار دارن. تبیین نیازهای کسب و کاری به زبانی که برای توسعه دهنده های محصول قابل فهم باشه و بالعکس ترجمه درست دستاوردها و خروجی های فنی برای کسب و کار از جمله مهمترین توانایی های یه مدیر محصوله که به قولی عیار یه مدیر محصول رو مشخص میکنه.
برای اینکه یه مدیر محصول بتونه این وظایف رو بخوبی انجام بده، نیاز به ابزار متفاوتی داره. خوش ذوقی و سلیقه خیلی توی موفقیت یه مدیر محصول اثرگذاره که البته ابزار خوب، منابع خوب و یه کوچولو وقت اضافی میتونه تأثیرات شگرفی رو ایجاد کنه. توی نوشته بعدی قصد دارم ابزاری رو معرفی کنم که میتونه به افرادی که به این نقش علاقه دارن یا حتی همین الان در این نقش مشغول به کار هستن و شاید اول راهشونه، کمک کنه سریع تر به یه مدیر محصول مشتی درجه یک تبدیل بشن.
یکی که دوست داره تبدیل به اولین کارآفرین خانواده بشه، عاشق توسعه محصولی که مشتری دوست داشته باشه و در حال حاضر مدیرعامل فون‌پی! هر از گاهی مشغول به درس و جویای علم!
