Alireza Pooyanasab
Alireza Pooyanasab
خواندن ۴ دقیقه·۵ سال پیش

سرمایه‌ای نامرئی برای اقتصاد شهری


یکی از مهم‌ترین سرمایه‌های یک شهر و یک جامعه شهری که ثبات، توسعه، پویایی و سرزندگی را به همراه دارد و توسعه‌های اقتصادی، فرهنگی و زیربنایی را در دل خود دارد سرمایه اجتماعی است. این سرمایه تا آنجا از اهمیت برخوردار است که اگر در جامعه این سرمایه با مشکل مواجه است مشارکت در همه زمینه‌ها به خصوص در زمینه اقتصادی کاهش شدیدی پیدا می‌کند. به همین دلیل است که دنیا از این سرمایه به عنوان سرمایه نامرئی درون یک شهر یاد می‌کند که اقتصاد شهر را به شدت در دست دارد؛ چراکه برای مثال بی اعتمادی، استفاده نکردن از حمل و نقل عمومی، مشارکت نکردن در موضوعات شهری، نا امیدی برای زندگی و افزایش جرائم از مشکلاتی است که با کاهش سرمایه اجتماعی ایجاد می‌شود و همه آنها برای مدیریت یک کلان‌شهر و شهر هزینه‌زاست پس برای همین افت سرمایه اجتماعی به طور قطع موجب افت اقتصاد شهری می‌شود. وقتی از سرمایه اجتماعی سخن به میان می‌آید، شکوفایی اقتصادی و توسعه یک شهر نیز مطرح می‌شود؛ چراکه بهره‌وری بالا رشد اقتصادی را موجب و رشد اقتصادی افزایش کیفیت محل زندگی یا همان شهر را به دنبال دارد؛ پس برابری و عدالت اجتماعی افزایش داشته و اقتصاد شهر رشد و هزینه کرد مردم نیز افزایش خواهد داشت.سرمایه اجتماعی تلاش دارد تا سرمایه‌های اقتصادی و سرمایه‌های انسانی یک شهر را به جای درگیر کردن با یکدیگر به تعامل برساند و موجب پویایی شهر شود. این اتفاق در واقع با افزایش روحیه اعتماد میان شهروندان و در نظر گرفتن منافع اقتصادی برای همه زیستمندان شهر رخ می‌دهد. زمانی که این دو رویداد اتفاق بیفتد، شهروند برای توسعه شهر و رشد اقتصادی بیش از پیش تلاش می‌کند پس سطح خدمات افزایش یافته و توزیع مناسب امکانات و خدمات در سطح شهر روی می‌دهد و در واقع شهر در دو سطح اقتصادی و اجتماعی هم‌زمان رشد پیدا می‌کند. بررسی‌ها نشان می‌دهد که مراکز شهری در طول تاریخ کانون توجهات شهری بوده و همواره به عنوان مهم‌ترین بخش اقتصادی شهری و حتی در اصطلاح به عنوان قلب اقتصادی شهر مطرح بوده‌اند، برای همین بالاترین اجاره‌ها، متراکم‌ترین ساخت‌ها و بهترین خدمات عموما برای این مناطق از شهر در نظر گرفته می‌شوند، اما در شرایط فعلی با مشکلاتی پیچیده شامل رکود اقتصادی، کاهش تقاضای خرید و کمبود سرمایه‌گذاری‌های زیربنایی روبه‌رو هستند ، اما کارشناسان در سال‌های اخیر، از سرمایه اجتماعی، به عنوان زیر بنای توسعه اقتصادی هر جامعه یاد می‌کنند. اهمیت سرمایه اجتماعی در توسعه اقتصادی در یک جامعه تا حدی است که می‌توان آن را در شکوفایی اقتصاد تمام جوامع توسعه یافته به طور آشکاری مشاهده کرد، اما اگر سرمایه اجتماعی در شهری وجود نداشته باشد یا در موضع ضعف قرار بگیرد، بی شک حضور مدیران کارآمد در آن شهر دچار مشکل شده و سرمایه‌گذاران نیز سرمایه‌های خود را به شهرهای دیگری منتقل خواهند کرد و به همین دلیل باید گفت که ارزش اقتصادی شهر مدام کاهش می‌یابد.از همین رو شرکت‌های بخش خصوصی یا بنگاه‌های این بخش به دلیل نبود اعتماد به واسطه نبود سرمایه اجتماعی به چنین شهرهایی ورود نمی‌کنند و چرخ اقتصاد شهری کند و کندتر می‌شود. به همین دلیل در جوامعی که به لحاظ سرمایه اجتماعی غنی هستند و در زمینه اعتمادسازی میان کارگزاران اقتصادی با یکدیگر و با دولت، تقویت نهادهای مدنی و نهادینه شده هنجارهای اخلاقی موفق بوده‌اند، بخش قابل توجهی از مخاطره و نگرانی ذاتی سرمایه‌گذاری و کسب و کار به وسیله همین سرمایه اجتماعی، مدیریت و کنترل می‌شود.  سرمایه اجتماعی روی یک سه‌پایه استوار است؛ سه پایه ای که از اعتماد اجتماعی، انسجام اجتماعی و مشارکت اجتماعی تشکیل شده است.سرمایه اجتماعی در سال‌های اخیر یکی از مهم ترین متغیرهای تبیین‌کننده سطح توسعه و رفاه جوامع و توسعه محلی در سطح گوناگون بوده و مورد توجه خاص سیاست گذاران و برنامه ریزان است. داشتن سرمایه اجتماعی مستلزم مهارت اعتماد بین اشخاص است که به وسیله همکاری سازمان یافته درون شهر تقویت می‌شوند. انسجام اجتماعی به رفاه اقتصادی  اجتماعی کمک می‌کند و به نوبه خود نیز توسط این رفاه تقویت می‌شود.از سوی دیگر سرمایه اجتماعی خلاقیت و نوآوری را به یک جامعه شهری تزریق می‌کند که به تبع آن رشد و توسعه اقتصادی برای شهر به همراه دارد. این صحبت با مطالعات اقتصادی این روزهای دنیا نیز هم‌خوانی دارد. اقتصاددانان معتقدند بخش اعظمی ‌از رشد و توسعه اقتصادی هر جامعه و کلان‌شهری، با استفاده از این ثروت نهفته، شکل گرفته است.شهرهایی که مهاجرت نخبگان و سرمایه اجتماعی بالایی دارند در بهره‌وری اقتصادی و خلاقیت رشد عجیبی پیدا کرده اند و حتی سرمایه‌های دیگر شهرهای جهان را نیز به سوی خود کشانده اند.با همه توضیحات هنوز در کشور مبحث سرمایه اجتماعی جدی گرفته نشده است و این موضوع نتوانسته در زمینه اقتصاد جایگاهی مناسب برای خود دست و پا کند و اصلا آمار و عددی که بتوان میزان سرمایه اجتماعی در یک شهر را برآورد کرد وجود ندارد؛ چراکه سرمایه اجتماعی، یک متغیر چندوجهی است و لازم است این عامل مهم و زیربنایی در حوزه اقتصاد، باید هر چه بیشتر شناخته و اندازه‌گیری شده و هر چه بهتر، مورد بهره‌برداری قرار گیرد.فراموش نکنیم که مشارکت یکی از دستاوردهای اصلی سرمایه اجتماعی است و اگر مشارکت در سطح یک جامعه به واسطه افزایش سرمایه اجتماعی رشد کند بی شک هم مدیریت یک شهر آسان‌تر خواهد بود و هم توسعه اقتصادی شهر با سهولت انجام می‌شود.

سرمایه انسانیسرمایه نامرئیاقتصاد شهرعلیرضا پویانسباقتصاد اصفهان
یک رسانه ای، استراتژیست، یک فعال محیط زیست
شاید از این پست‌ها خوشتان بیاید