در دنیای پرتلاطم کسب و کار، تصمیم‌گیری‌های استراتژیک نقشی حیاتی در موفقیت یا شکست یک شرکت ایفا می‌کنند. ماتریسBCG، ابزاری قدرتمند برای تحلیل سبد محصولات و خدمات یک شرکت است که به مدیران در اتخاذ این تصمیمات دشوار کمک می‌کند. این ماتریس که به نام ماتریس بوستون نیز شناخته می‌شود، توسط گروه مشاوره بوستون (The Boston Consulting Group) در دهه 1970 میلادی ابداع شد.
ماتریس BCG ابزاری برای تحلیل سبد محصولات و خدمات یک شرکت است. این ماتریس بر اساس دو شاخص کلیدی به بررسی مفاهیم استراتژیک یک کسب و کار می‌پردازد.
چهار ربع ماتریس BCG
ماتریس BCG بر اساس دو شاخص نرخ رشد بازار و سهم نسبی بازار، به چهار ربع تقسیم می‌شود:
۱. ستاره:
محصولات یا خدماتی که در این ربع قرار دارند، در بازاری با رشد بالا، سهم نسبی بالایی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این محصولات "ستاره" نامیده می‌شوند و به دلیل پتانسیل رشد بالا و سودآوری قابل توجه، نیازمند سرمایه‌گذاری‌های سنگین برای حفظ و افزایش سهم بازار هستند.
۲. گاو شیرده:
محصولات یا خدماتی که در این ربع قرار دارند، در بازاری با رشد کم، سهم نسبی بالایی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این محصولات "گاو شیرده" نامیده می‌شوند و به دلیل سودآوری بالا و نیاز به سرمایه‌گذاری کم، منبع اصلی نقدینگی شرکت محسوب می‌شوند.
۳. علامت سوال:
محصولات یا خدماتی که در این ربع قرار دارند، در بازاری با رشد بالا، سهم نسبی پایینی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این محصولات "علامت سوال" نامیده می‌شوند و به دلیل پتانسیل رشد بالا اما سودآوری نامشخص، نیازمند بررسی و تحلیل دقیق برای تصمیم‌گیری در خصوص سرمایه‌گذاری بیشتر یا حذف آنها از سبد محصولات هستند.
۴. سگ:
محصولات یا خدماتی که در این ربع قرار دارند، در بازاری با رشد کم، سهم نسبی پایینی از بازار را به خود اختصاص داده‌اند. این محصولات "سگ" نامیده می‌شوند و به دلیل سودآوری پایین و نیاز به سرمایه‌گذاری برای حفظ سهم بازار، معمولا کاندیدای حذف از سبد محصولات هستند.
مزایای استفاده از ماتریس BCG:
محدودیت‌های استفاده از ماتریس BCG:
کاربردهای ماتریس BCG:
مثال: فرض کنید شرکتی دو محصول A و B دارد. محصول A در بازاری با رشد بالا، سهم نسبی 20% از بازار را به خود اختصاص داده است. محصول B در بازاری با رشد کم، سهم نسبی 40% از بازار را به خود اختصاص داده است. با توجه به ماتریس BCG، محصول A در ربع "ستاره" و محصول B در ربع "گاو شیرده" قرار می‌گیرد.
نتیجه‌گیری:
ماتریس BCG ابزاری ساده و کاربردی برای تحلیل سبد محصولات و خدمات یک شرکت است. با وجود برخی محدودیت‌ها، این ماتریس می‌تواند به مدیران در اتخاذ تصمیمات استراتژیک در خصوص سرمایه‌گذاری، توسعه، حفظ یا حذف محصولات از سبد محصولات کمک کند.
