آیا انسولین موجب افزایش وزن و چاقی میشود؟ چگونه میتوان از آن جلو گیری کرد؟ راههای کنترل دیابت چیست؟ و انسولین چه کمکی به درمان دیابت و قند خون میکند؟ در این مقاله از سایت سلامتی و زیبایی به بررسی این موارد میپردازیم.
سلول‌های بدن انسان برای فعالیت نیازمند انرژی هستند. اما آن ها قادر به دریافت مستقیم گلوکز از جریان خون نیستند و نیازمند یک حامل یا تسهیل‌گر می‌باشند. این حامل هورمون انسولین است. مکانیسم عمل آن نیز به اینصورت است که پس از هربار مصرف غذا سطح قندخون افزایش می‌یابد. در واکنش به این افزایش پانکراس از طریق سلول‌های بتای خود شروع به ترشح انسولین میکند. انسولین پس از ورود به جریان خون روی گیرنده‌های انسولینی سلول‌ها قرار می‌گیرد و به سلول پیغام می‌دهد تا گلوکز را از جریان خون دریافت کند.
بنابراین، انسولین حکم کلیدی را دارد که به گلوکز اجازه می‌دهد وارد سلول شده و به‌عنوان منبع انرژی مورد استفاده قرار گیرد. در صورتی‌که گلوکز دریافتی از هر وعده مصرفی بیش از نیاز بدن باشد، انسولین کمک میکند تا بخشی از آن به‌صورت گلیکوژن در کبد ذخیره شده و در زمان نیاز به انرژی وارد جریان خون شود.
مهم‌ترین نقش انسولین این است که از طریق تسهیل ورود گلوکز به درون سلول‌ها مانع از افزایش زیاد قندخون شود و در زمان گرسنگی از طریق تجزیه گلیکوژن مانع افت شدید آن شود. بسته به انواع مختلف دیابت، زمانی‌که فرد دارای تشخیص دیابت باشد بدن او یا اصلا قادر به تولید انسولین نیست یا انسولین کافی تولید نمی‌کند یا اینکه گیرنده‌های انسولین سلول‌ها مختل میشود.
افراد دارای تشخیص دیابت پیش از آغاز تزریق انسولین ممکن است کاهش وزن داشته باشند. علت اصلی کاهش وزن نیز این است که در شرایطی که قندخون به میزان زیادی افزایش یابد بدن شروع به دفع قند از طریق ادرار میکند. به‌هنگام ورود قند به درون ادرار به دلیل تغییر فشار اسمزی آن مقدار زیادی آب نیز از بدن وارد ادرار میشود.
بخش اعظم کاهش وزن افراد دارای تشخیص دیابت ناشی از دفع آب بدن می‌باشد. از سوی دیگر، عدم کنترل دیابت منجر به گرسنگی بیش از حد میشود که خود منجر به مصرف بیش از حد موادخوراکی میشود. این شرایط حتی در صورت آغاز تزریق انسولین نیز برای مدتی ادامه خواهد داشت.
علاوه‌بر این، در شرایطی که فرد به تازگی تزریق انسولین را آغاز کرده است بدن به‌جای دفع قند از طریق ادرار شروع به جذب و ذخیره آن میکند، که خود سبب افزایش وزن بیشتر میشود. حال در شرایطی که فرد همچنان مواد خوراکی بیشتری مصرف نماید، اضافه‌وزن یا چاقی متعاقب آن اجتناب‌ناپذیر می‌باشد.
بسیارمهم است که افراد دارای تشخیص دیابت به‌علت اضافه‌وزن احتمالی به هیچ‌وجه تزریق انسولین خود را متوقف نکنند یا کاهش ندهند. هرچند اینکار سبب کاهش وزن خواهد شد ولی عوارض بالینی قابل توجهی خواهد داشت.این آسیب ها مانند آسیب به کلیه (نفروپاتی) یا بیماری‌های قلبی‌عروقی میتواند باشد.
مدیریت وزن همزمان با تزریق انسولین از طریق تغییر عادات‌های غذایی و داشتن تحرک فیزیکی بیشتر به راحتی قابل انجام است. در ادامه برخی نکات که به انجام اینکار کمک می‌کنند معرفی شده‌اند. برخی داروهای کنترل قندخون همچون گلی بوراید- متفورمین (گلوکوونس) به کاهش وزن نیز کمک می‌کنند.
(الف) داشتن یک برنامه‌غذایی: داشتن یک برنامه‌غذایی شخصی‌سازی شده نقشی کلیدی در مدیریت وزن دارد، زیرا عادات غذایی و نیازهای تغذیه‌ای هر فرد مختص خود او می‌باشد. هر برنامه رژیم غذایی شامل سه جزء اصلی میشود:
اکثر افراد دارای تشخیص دیابت با کربوهیدرات شماری آشنا هستند، اما توجه به این نکته مهم است که کالری شماری تفاوت‌های قابل توجهی با کربوهیدرات شماری دارد. کالری شماری شامل توجه به مقدار چربی و پروتئین مصرفی نیز میشود.
نکته کلیدی برای کاهش وزن “بالاتر بودن کالری مصرفی از کالری دریافتی است. اما این موضوع به هیچ‌وجه به معنای نادیده گرفتن یک وعده غذایی نمی‌باشد. نادیده گرفتن یک وعده غذایی تاثیرات مضری دارد که بسیار فراتر از کاهش وزن احتمالی می‌باشند. برای مثال برخی از عوارض شام نخوردن عبارتند از:
حس گرسنگی سبب هوشیاری بیشتر مغز میشود در نتیجه فرد هم در به خواب رفتن مشکل خواهد داشت. در همین حین خوابیدن نمی‌تواند خواب عمیق و با کیفیتی داشته باشد.
کاهش قندخون بر اثر مصرف نکردن شام سبب میشود که فرد در صبح روز بعد ولع بیشتری برای مصرف موادخوراکی داشته باشد. علاوه‌بر این، ترک یک وعده غذایی سبب مصرف بیشتر میان‌وعده یا اسنک‌های گوناگون میشود که ممکن است کالری آنها بیش از کالری یک وعده غذایی کامل باشد.
عدم مصرف یک وعده غذایی و خالی ماندن شکم سبب میشود که بدن برای تامین انرژی مورد نیاز خود دست به مصرف گلیکوژن ذخیره شده در ماهیچه‌ها بزند. که این امر در بلندمدت سبب زوال عضلانی میشود.
مصرف یکسری موادخوراکی خاص به افراد کمک می‌کنند تا با سرعت بیشتر و به شکل پایدارتری وزن خود را کاهش دهند. به‌عنوان یک قاعده کلی آن دسته از موادخوراکی که فرآوری‌نشده هستند بیشتر موجب سیری شده در نتیجه منجر به دریافت کالری کمتری می‌شوند.
مواد خوراکی‌ای که موجب کاهش وزن می‌شوند
بهترین راه برای مصرف کالری و انرژی ذخیره شده در بدن تحرک فیزیکی است. اکثر راهنماهای تحرک فیزیکی برای بزرگسالان دارای تشخیص دیابت توصیه به ۱۵۰ دقیقه ورزش متوسط در طول هفته نموده‌اند -تقریبا ۳۰ دقیقه در پنج روز هفته. تحرک فیزیکی بیشتر در کنار کمک به کاهش وزن موجب افزایش حساسیت بدن به انسولین و استفاده کاراتر از این هورمون نیز میشود.
تزریق انسولین موجب افزایش محدود وزن فرد میشود اما قطع تزریق آن به هیچ‌وجه راه‌حل مناسبی برای کنترل وزن نمی‌باشد، زیرا قطع تزریق آن اثرات جانبی بسیار وخیمی خواهد داشت. بنابراین بهتر است که برای مدیریت وزن از کنترل عادات غذایی یا تحرک فیزیکی استفاده کرد.
پیش از آغاز هر نوع تحرک فیزیکی یا تصمیم برای افزایش شدت یا مدت زمان آن، حتما با پزشک خود مشورت نمایید. زیرا تحرک فیزیکی موجب کاهش قندخون میشود و بسته به نوع انسولین یا قرص کاهنده قندخون مصرفی، نیاز خواهد بود که یا شدت و زمان‌بندی تحرک فیزیکی تعیین شود یا اینکه مصرف داروهای کاهنده قندخون تغییر کند. از سوی دیگر تحرک فیزیکی میتواند موجب تشدید برخی عوارض دیابت شود (برای مثال):
بنابراین مشورت با پزشک پیش از اعمال هرنوع تغییر بسیار ضروری است.
منبع: shekarban.net
