چربی بدن، بهویژه در ناحیه شکم، یکسان آفریده نشده است. درک تفاوت بین دو نوع اصلی چربی در این ناحیه، کلید درک سلامت متابولیک شماست. این دو نوع، چربی زیرپوستی و چربی احشایی نام دارند.
چربی زیرپوستی (Subcutaneous Fat) لایهای از چربی است که درست زیر پوست شما قرار دارد. این همان چربی "نرم" و قابل لمسی است که در سراسر بدن، از جمله روی شکم، یافت میشود. وظیفه اصلی آن ذخیره انرژی، عایقبندی بدن و محافظت فیزیکی است. اگرچه مقادیر زیاد آن میتواند منجر به اضافه وزن شود، اما از نظر متابولیکی، این چربی نسبتاً "آرام" است.
در مقابل، چربی احشایی (Visceral Fat) "چربی پنهان" و خطرناک است. این چربی در عمق حفره شکم قرار دارد و اندامهای حیاتی شما مانند کبد، پانکراس و رودهها را احاطه کرده است. مشکل اصلی اینجاست که چربی احشایی یک توده غیرفعال نیست؛ بلکه مثل یک غده درونریز فعال عمل میکند.
این چربی به طور مداوم موادی به نام سایتوکاینهای التهابزا (Inflammatory Cytokines) و اسیدهای چرب آزاد را مستقیماً وارد کبد و جریان خون میکند. این ترشحات باعث ایجاد یک التهاب مزمن سطح پایین در سراسر بدن شده و مهمتر از همه، منجر به مقاومت به انسولین میشوند. در این حالت، سلولهای بدن به درستی به هورمون انسولین (کنترلکننده قند خون) پاسخ نمیدهند. این فرآیند، مسیر مستقیمی بهسوی دیابت نوع ۲، بیماریهای قلبی، فشار خون بالا و کبد چرب است.
از آنجایی که این چربی پنهان است، سنجش دقیق آن تنها با اسکنهای پزشکی مانند MRI یا CT اسکن امکانپذیر است. اما روشهای خانگی بسیار خوبی برای تخمین خطر وجود دارد:
اندازهگیری دور کمر: این بهترین و سادهترین شاخص است. یک متر نواری را دور کمر خود (در راستای ناف) بپیچید. اندازهگیری در حالت ایستاده و پس از یک بازدم عادی انجام شود.
خطر بالا در زنان: دور کمر ۸۸ سانتیمتر (۳۵ اینچ) یا بیشتر.
خطر بالا در مردان: دور کمر ۱۰۲ سانتیمتر (۴۰ اینچ) یا بیشتر.
نسبت دور کمر به قد (WHtR): برخی متخصصان این روش را دقیقتر میدانند. قد و دور کمر خود را اندازه بگیرید. دور کمر را بر قد تقسیم کنید. اگر عدد حاصل ۰.۵ یا بیشتر باشد (یعنی دور کمر شما نصف قدتان یا بیشتر باشد)، نشاندهنده سطح ناسالم چربی احشایی است.
بنابراین، تمرکز بر سلامتی نباید فقط روی عدد روی ترازو باشد، بلکه باید بر کاهش این چربی فعال و خطرناک پنهان در شکم متمرکز شود.
