تعریف کلی
یکی از اختلال های که در اوایل دوره رشد، یعنی قبل از سن مدرسه شروع می شود ADHD یا به عبارتی اختلال کم توجهی و بیش فعالی است. هر چند این اختلال در تقسیم بندی های اختلال های روانی در یک گروه و تحت عنوان ADHD تقسیم بندی می‌شوند ولی علایم بالینی متفاوتی را میتواند داشته باشد.
شکل‌های مختلف ADHD
عمدتا با تظاهرات بی توجهی: در عرض مدت 6 ماه فقط علائم کم توجهی را داشته باشند.
عمدتا با تظاهرات بیش فعالی: در عرض 6 ماه فقط علائم بیش فعالی را داشته باشند.
مرکب/ در عرض مدت 6 ماه، فرد مبتلا به این اختلال هم علائم کم توجهی را داشته و هم علائم بیش فعالی
علائم اختلال کم توجهی
ناتوانی در انجام کارها به صورت صحیح به علت عدم توجه دقیق به جزئیات
مشکل حفظ تمرکز در حین سخنرانی، کنفرانس و سخنرانی
مکالمات و مطالعه طولانی. وقتی به صورت مستقیم با افراد مبتلا به این اختلال صحبت می‌شود به نظر می رسد که حواس آن‌ها جای دیگری است. می توانند کارها را شروع کنند اما به سرعت تمرکز خود را از دست داده و کار را نیمه کاره رها می کنند.
مشکل در نگهداری منظم وسایل شخصی
بی نظمی در کارها
مدیریت زمانی ضعیف
از کارهایی مانند تکالیف مدرسه، تکمیل فرم ها یا خواندن مقالات طولانی دوری می کنند.
این افراد فراموشکار بوده و لوازم مدرسه و وسایل شخصی خود را گم می کنند.
با کوچکترین محرک خارجی حواسشان پرت می شود. محرک های خارجی، مثل سروصدا، تلویزیون، موسیقی، گفتگوی دیگران و...
برای شروع یا ادامه‌ی پروژه یا وظیف های مانند تکلیف کاری یا وظایف خانه به مشکل برمی‌خورند.
به سختی میتواند به جزئیات وظایف دقت کند و اشتباهات سهوی دارد.
انجام فعالیت‌های روتین و روزمره مانند خرید خوراک و وظایف کاری را فراموش میکنند.
برای برنامه‌ریزی وظایف خانه یا سر کار به مشکل برمی‌خورد.
علائم اختلال بیش فعالی:
سر جا تکان می خورد و آرام نمی‌نشینند. مثل وول خوردن روی صندلی.
ور رفتن با دست و پا و تکان دادن آن ها
همیشه برای رفتن عجله دارد یا احساس فعال بودن میکنند.
هنگام صحبت با دیگران زیاد از حد حرف می‌زنند.
در شرایط نامناسب، مثلا در جلسه، از جا بلند می‌شوند و حرکت میکنند.
احساس بی‌قراری میکنند.
به‌سختی می‌توانند نیازهای خود را کنترل کنند و بسیار خطرپذیر هستند.
ناتوانی در ثابت ماندن در یک جا، زمانی که لازم است سر جای خود بنشینند و نمی توانند به‌صورت مداوم صندلی خود را ترک می کنند.
بی سر و صدا بازی نمی کنند و از در و دیوار بالا می روند.
پرحرف بوده و معمولا جمله دیگران را تکمیل کرده و ما بین حرف سایرین می پرند.
ممکن است از وسایل دیگران بدون اجازه استفاده نماید.
قادر به انتظار کشیدن و در نوبت ماندن نیستند.
تفاوت‌های کم‌توجهی و بیش‌فعالی
با توجه به آنچه در مورد بیش فعالی و کم توجهی بیان شد، در زمانی که اختلال فقط کم توجهی است ما انتظار فعالیت جسمی بیش از حد از فرد مبتلا به این اختلال را نداریم. فرد مبتلا به این اختلال ممکن است در شرایطی که آرام روی صندلی خود نشسته است توجهی به اطراف خود نداشته باشد. این افراد، وقتی که با فردی صجبت می کنند قادر به اتمام مکالمه نیستند چون با کوچکترین محرک محیطی ممکن است حواسشان پرت شود و رشته کلام را از دست بدهند.
در زمانی که اختلال فقط بیش فعالی است، ما انتظار حواس پرتی را نداریم و ممکن است حتی در شرایطی که از در و دیوار بالا می رود توجهش به اطراف خود باشد، وقتی که با فردی صحبت میکنند حواس آنان از صحبت با فرد مقابل پرت نمی شود ولی نمی توانند صبر کنند تا خود او جمله اش را تمام و مکالمه اش را به پایان ببرد.
در حالت مرکب، فرد مبتلا به این اختلال مجموعه ای از علائم بیش فعالی و کم توجهی را دارد و اختلال ADHD معمولا به این گروه گفته می شود. کودک مبتلا به این اختلال علاوه بر این که از در و دیوار بالا می رود توجهی به محیط اطراف خود ندارند. ما بین حرف سایرین می پرند و خیلی زود رشته کلام را به دلیل حواس پرتی از دست می دهند.
آیا کودکمان دچار اختلال کم توجهی-بیش فعالی است؟
بسیاری از کودکان پرانرژی هستند یا گاهی به‌سختی تمرکز میکنند؛ اما این بدین معنی نیست که دچار اختلال کم توجهی-بیش فعالی هستند و نباید سرسری دست به تشخیص زد.
اما کودکانی که به‌ندرت می‌توانند روی تکالیف خود تمرکز کنند، به‌طرز قابل توجهی نسبت به هم سن‌وسال‌‌های خود پرتحرک هستند (تاجایی که گاهی خود یا دیگران را به خطر می‌‌اندازند) و به‌سختی می‌توانند منظم باشند، وسایل خود را حفظ کنند یا چیزی را فراموش نکنند، باید برای تشخیص علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی تحت معاینه قرار بگیرند؛ زیرا اگر این اختلال درمان نشود، منجر به چالشهای اجتماعی یا تحصیلی می‌شود که سلامت کودک را مختل می‌سازد.
آیا علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی در بزرگسالان متفاوت است؟
از آن‌جایی‌که انتظار ما از یک بزرگسال با کودک فرق میکند، علائم اختلال کم توجهی-بیش فعالی در بزرگسالان به شکل دیگری نمود پیدا میکند.
مثلا، کودک بیشفعال دور خانه می‌‌دود یا به‌زحمت میتواند صبر کند تا نوبت بازی او برسد. درمقابل، بزرگسال بیشفعال احساس «بی‌قراری» میکنند، وقتی سر جا نشسته تکان می‌خورد و پرحرف است یا مدام صحبت دیگران را قطع میکند. تکانشگری در بزرگسالان، به‌جای رفتار فیزیکی بدون فکر، به شکل تصمیمات ناگهانی درمورد رابطه یا وضعیت اقتصادی نمود پیدا میکند.
آیا در تشخیص این اختلال سهل‌‌انگاری می‌شود؟
بسیاری از ما بیشتر با بحث تشخیص نابه‌جای این اختلال آشنا هستیم، اما بعضی از متخصصان میگویند شاید در واقع این اختلال، به‌خصوص در کسانی که علائمشان خفیف‌‌تر است یا کم‌تر در زندگی اختلال ایجاد میکند (معمولا زنان و دختران)، نادیده گرفته می‌شود.
بسیاری از بزرگسالان مبتلا به اختلال کم توجهی-بیش فعالی گزارش داده‌اند که ابتدا افسردگی یا اختلال دوقطبی در آن‌ها تشخیص داده شده بود، اما درمان رویشان جواب نمی‌داد. بعد از این‌که برای اختلال کم توجهی-بیش فعالی تحت معاینه قرار گرفتند و این اختلال در آن‌ها تشخیص داده شد، گزارش‌ها حاکی از تاثیر تراپی در فروکش کردن علائم بود.
بدنامی بیماری روحی و این باور عام که این اختلال بهانه‌ای برای تنبلی یا تربیت نادرست است نیز باعث می‌شود بسیاری از افراد دنبال درمان نروند چون می‌ترسند برچسب تنبلی یا والد بد به آن‌ها زده شود.
بهترین روش درمان اختلال کم توجهی بیش‌فعالی چیست؟
بهترین روش درمان اختلال کم‌توجهی یا بیش‌فعالی برای هر فرد متفاوت از دیگری است. این روش معمولا ترکیبی از مصرف دارو، تراپی و یا تغییر سبک زندگی است. درمان موثر باید پاسخگوی علائم زمینه‌ای مثل تکانشگری یا حواس‌پرتی و چالشهای رفتاری و اجتماعی متاثر از آن، مانند مشکل در دوست‌یابی، کنترل زمان و عزت نفس پایین باشد.
سخن نهایی
سرای احسان سال‌هاست در زمینه‌ی بهبود سلامت روانی بیماران روان مزمن فعالیت میکند و تاکنون پذیرش‌شدگان اختلالات روانی در این مرکز به 000/14 نفر می‌رسد. این مرکز دارای واحدهای تخصصی مانند واحد بهداشت و درمان، واحد مددکاری، واحد روانشناسی، واحد توانبخشی و... جهت بهبود حال بیماران روانی دارد.
نگارش: حنانه مظاهری
منبع: صحبت‌های خانم ذبیحی
