عمل قلب باز یکی از مهم‌ترین و پیچیده‌ترین جراحی‌ها در حوزه پزشکی است که برای ترمیم یا جایگزینی ساختارهای آسیب‌دیده قلب مانند دریچه‌های قلب، عروق کرونری و حتی عضله قلب انجام می‌شود. در این جراحی، قفسه سینه بیمار باز می‌شود تا جراح به قلب دسترسی داشته باشد.
هر ساله بیش از 2 میلیون عمل قلب باز، در جهان انجام می‌شود که حدود یک چهارم از این میزان، در ایالات متحده انجام می‌شود و کمتر از 300 هزار مورد، از این عمل‌های جراحی در آسیا اتفاق می‌افتد. این آمار نشان‌دهنده، درگیری بیشتر جوامع صنعتی و مدرن، با بیماری‌های پیچیده قلبی است، که نیاز به جراحی قلب باز را در آنها افزایش می‌دهد.
این نوع جراحی بیشتر برای بیمارانی انجام می‌شود که دچار انسداد عروق کرونری یا آسیب‌های جدی به دریچه‌های قلبی هستند. روش‌های مدرن مانند استفاده از ونتیلاتور و دستگاه‌های قلب-ریه مصنوعی باعث کاهش ریسک‌ها و بهبود نتایج این جراحی شده است.
انواع مختلفی از عمل قلب باز وجود دارد که بسته به نوع مشکل قلبی بیمار انتخاب می‌شوند. برخی از رایج‌ترین انواع جراحی قلب باز شامل:
بیمارانی که مشکلات جدی در قلب دارند و روش‌های درمانی دیگر مانند داروها و روش‌های کم‌تهاجمی بی‌اثر بوده‌اند، نیاز به عمل قلب باز دارند. این مشکلات شامل انسداد شدید عروق کرونری، نارسایی دریچه‌های قلبی، تنگی یا گشادی دریچه‌ها، و نواقص ساختاری مانند نقص دیواره بین بطنی است.
آمارها نشان می‌دهد که در سال‌های اخیر تعداد جراحی‌های قلب باز به دلیل شیوع بیماری‌های قلبی و عروقی افزایش یافته است.
در حال حاضر، رایج‌ترین نوع عمل قلب باز، جراحی بای‌پس عروق کرونری است که برای رفع انسداد عروق خونی که خون‌رسانی به قلب را محدود کرده‌اند، انجام می‌شود. همچنین جراحی‌های ترمیم یا تعویض دریچه‌های قلبی نیز از شایع‌ترین جراحی‌ها هستند. این جراحی‌ها اغلب برای ترمیم دریچه‌های آسیب‌دیده یا تعویض آنها با دریچه‌های مصنوعی یا بیولوژیکی انجام می‌شوند.
قبل از انجام عمل قلب باز، آزمایش‌ها و بررسی‌های دقیقی بر روی بیمار انجام می‌شود تا وضعیت قلب و سیستم عروقی او مشخص شود. برخی از مهم‌ترین این بررسی‌ها شامل:
بیماران قبل از جراحی باید تحت مراقبت‌های ویژه قرار گیرند. این مراقبتها شامل تنظیم فشار خون، کنترل سطح کلسترول و تجویز داروهای ضد انعقاد است. بیمارانی که فشار خون بالا یا مشکلات دیگر مانند دیابت دارند، ممکن است به مراقبت‌های بیشتری نیاز داشته باشند تا ریسک‌های جراحی کاهش یابد.
طول زمان جراحی قلب باز معمولاً بین 3 تا 6 ساعت است، اما این مدت به نوع عمل و شرایط بیمار بستگی دارد. در طول جراحی، از دستگاه‌های قلب-ریه مصنوعی برای پمپاژ خون و تأمین اکسیژن به بدن استفاده می‌شود.
دوران نقاهت بعد از عمل قلب باز معمولاً چند هفته تا چند ماه طول می‌کشد. بیماران در روزهای اول بعد از جراحی در بخش مراقبت‌های ویژه بستری می‌شوند و وضعیت قلب و عروق آنها به دقت مانیتور می‌شود. بعد از ترخیص از بیمارستان، بیمار باید به تدریج فعالیت‌های خود را افزایش داده و به توصیه‌های پزشک درباره تغذیه و مصرف داروها توجه کند.
بله، امروزه روش‌های کم‌تهاجمی‌تر مانند جراحی‌های لاپاروسکوپی و استفاده از استنت‌ها برای درمان برخی از مشکلات قلبی وجود دارد. این روش‌ها برای بیمارانی مناسب است که نیاز به عمل‌های جراحی پیچیده‌تری ندارند.
آمارها نشان می‌دهد که درصد موفقیت عمل قلب باز بالا است. طبق تحقیقات، بیش از 90 درصد از بیماران بعد از جراحی قلب باز بهبود می‌یابند و می‌توانند زندگی نسبتاً طبیعی داشته باشند. البته موفقیت جراحی به عوامل مختلفی مانند سن بیمار، وضعیت کلی سلامتی و شدت بیماری بستگی دارد.
طول عمر بیماران پس از عمل قلب باز معمولاً به وضعیت کلی سلامتی آنها قبل از جراحی و رعایت مراقبت‌های پس از جراحی بستگی دارد. برخی مطالعات نشان می‌دهد که بیماران پس از جراحی قلب باز می‌توانند دهه‌ها زندگی سالم داشته باشند، البته با رعایت رژیم غذایی مناسب و انجام فعالیت‌های بدنی ملایم.
عمل قلب باز مانند هر جراحی بزرگ دیگری با خطراتی همراه است. از جمله خطرات احتمالی می‌توان به:
افراد مسن که عمل قلب باز انجام می‌دهند، ممکن است بیشتر در معرض عوارض باشند. این عوارض شامل عفونت، مشکلات تنفسی، و طولانی‌تر شدن دوران نقاهت است. با این حال، جراحی قلب باز حتی در سنین بالا نیز می‌تواند بسیار موفقیت‌آمیز باشد.
برخی از بیماران پس از عمل قلب باز دچار اضطراب، افسردگی و مشکلات روانی دیگر می‌شوند. این مشکلات ممکن است ناشی از استرس‌های ناشی از جراحی یا تغییرات در زندگی روزمره باشد. پشتیبانی روانی و مشاوره پس از جراحی می‌تواند به بیماران کمک کند تا با این مشکلات کنار بیایند.
برخی از علایم و نشانه‌هایی که ممکن است نشان‌دهنده عوارض جدی بعد از جراحی قلب باز باشند شامل:
رژیم غذایی پس از عمل قلب باز باید کم‌چرب، کم‌نمک و سرشار از فیبر باشد. مصرف سبزیجات، میوه‌ها، غلات کامل و ماهی‌های چرب به بهبود سلامت قلب و کاهش خطرات بعد از جراحی کمک می‌کند. همچنین باید از مصرف غذاهای پرکلسترول و چربی‌های اشباع خودداری کرد.
عمل قلب باز یک روش مؤثر برای درمان بسیاری از مشکلات جدی قلبی است، اما همان‌طور که دیدیم، نیاز به مراقبت‌های دقیق قبل و بعد از جراحی دارد. رعایت رژیم غذایی مناسب، فعالیت‌های بدنی ملایم و پیروی از توصیه‌های پزشک می‌تواند به بهبود سریع‌تر و کاهش خطرات کمک کند.
منبع: «دکتر علیرضا قویدل | doctorghavidel»
