در خیابان قدم می‌زنید، سوار مترو و پله‌برقی می‌شوید یا در تاکسی و اتوبوس منتظر رسیدن به مقصد هستید، در شلوغی‌های شهر که صدای بوق ماشین‌ها و گوش‌خراش موتورهای CG اعصابتان را به هم زده به دنبال چیزی هستید که شما را از این روزمرگی‌ها در بیاورد و چند قدم هم روبه‌جلو حرکت دهد. به‌خاطر همین است که پادکست‌ها در دو دهه اخیر یکی از پرکاربردترین رسانه‌های شنیداری شده‌اند؛ سهولت دسترسی، محتوای متنوع و قابلیت استفاده در زمان و مکان‌های مختلف باعث محبوبیت بالا آن‌ها شده است. تابه‌حال فکر کرده‌اید که همین صداها چه تأثیری روی مغز و یادگیری شما می‌گذارند؟ پدیده‌هایی مانند ASMR (پاسخ خودمختار حسی شنوایی) و صداهای سابلیمینال این روزها ترند فضای مجازی‌اند و می‌توانند تأثیرات جالبی بر سیستم عصبی و عملکرد مغز داشته باشند. بااین‌حال، در کنار مزایای آشکار، برخی معایب و خطرات نیز در استفاده مداوم از این ابزارهای شنیداری وجود دارد.
تابه‌حال کسی به شما گفته بود با شنیدن به بعضی از محتواهای شنیداری، آدم مهربان‌تری باشید؟ یا بتوانید باهوش‌تر باشید و حافظه قوی‌تری داشته باشید؟ اگر عینک علم را روی چشمانمان قرار دهیم و با این زاویه نگاه به پادکست‌ها ورود کنیم، متوجه می‌شویم آن‌ها بر قشر شنوایی مغز تأثیر مستقیمی دارند و می‌توانند باعث تحریک بخش‌هایی از مغز شوند که مرتبط با همدلی، شناخت اجتماعی و حافظه‌اند. پژوهش‌های نوروساینس هم نشان داده‌اند که اطلاعات شنیداری، به‌ویژه در قالب روایت‌های جذاب و قابل‌فهم، می‌توانند تأثیر مثبتی بر یادگیری داشته باشند. به همین دلیل برای افرادی که سبک یادگیری آن‌ها بر اساس پردازش اصوات است و اطلاعات را بهتر از طریق شنیدن و گفتگو جذب می‌کنند، یادگیری شنیداری مؤثرتر است. اگر شما هم فکر می‌کنید سبک یادگیری‌تان شنیداری است، بهتر است بیشتر سراغ پادکست‌ها بروید.
صداهای پس‌زمینه و آرامش بخشی که در پادکست‌ها و ویدئوهای آموزشی وجود دارد را شنیده‌اید؟ ذهن ما در واکنش نسبت به همین صداها که اثرات آرامش‌بخش دارند، تمرکز و کارایی یادگیری خود را افزایش می‌دهد. مثل صداهای طبیعت، باران، موج‌های دریا. یکی از عواملی که یادگیری را در پادکست‌ها افزایش می‌دهد همین صداهاست.
صداهای آرام و کوتاهی که از برخورد دو انگشت به هم یا کشیدن دست روی پوست و وسایل دیگر تولید می‌شود، از سوژه‌های تولید ASMR است، یک پدیده جدید که با صداهای ملایم و تکراری که با ایجاد حس آرامش و تحریک نواحی مرتبط با لذت در مغز، می‌توانند باعث ترشح هورمون‌های آرامش‌بخش مانند سروتونین شوند. این تأثیرات به‌ویژه در کاهش استرس و افزایش تمرکز مؤثر هستند. پژوهش‌هایی مانند مقاله Barratt و Davis در مجله PeerJ به بررسی تأثیرات مثبت ASMR بر کاهش اضطراب و بهبود آرامش پرداخته‌اند، اما همچنان نیاز به تحقیقات بیشتری برای اثبات دقیق و کامل این ادعاها وجود دارد. همچنین، برخی از منتقدان معتقدند که استفاده بیش از حد از این نوع محتوا ممکن است منجر به وابستگی یا کاهش حساسیت به دیگر محرک‌های شنوایی شود.
صداهای سابلیمینال اصواتی هستند که به‌صورت ناخودآگاه و بدون آگاهی مستقیم شنونده بر مغز تأثیر می‌گذارند. برخی افراد ادعا می‌کنند که استفاده از این صداها می‌تواند تأثیرات مثبتی بر تقویت یادگیری و تغییرات رفتاری داشته باشد. بااین‌حال، همچنان شواهد علمی محدودی برای حمایت از این ادعاها وجود دارد. مطالعات تجربی نشان داده‌اند که در برخی موارد، تأثیرات سابلیمینال ممکن است صرفاً به دلیل انتظار شنونده باشد، تا اثر واقعی این صداها بر مغز.
اما به سراغ پادکست‌ها برویم، علاوه بر مزایایی که در تسهیل یادگیری دارند، معایبی نیز دارند. محدودیت در یادگیری موضوعات پیچیده و تخصصی، مثلاً موضوعاتی که نیاز به تجزیه‌وتحلیل عمیق و محاسبات دارند، ریاضیات یا علوم فنی، معمولاً از طریق متون نوشتاری و کتاب‌ها بهتر قابل‌یادگیری هستند. همچنین، پادکست‌ها ممکن است در برخی موارد به دلیل وابستگی به‌سرعت گفتار گوینده، مانع از تفکر و تعمق کافی شوند و شنوندگان را در وضعیت منفعل‌تری قرار دهند. در مقابل، کتاب‌ها به یادگیرندگان این امکان را می‌دهند که با سرعت خودشان پیش بروند، مطالب را مجدداً مرور کنند و به جزئیات بیشتری بپردازند.
پس حالا که می‌توانیم با یک هندزفری و یک گوشی مطالب جالب و گوناگونی یاد بگیریم و به حافظه و آرامش خودمان در این روزهای شلوغ کمک کنیم، چرا دست نگه داریم؟ موضوعات مرتبط با علوم اجتماعی، تاریخ، فلسفه و ادبیات که نیاز به تحلیل‌های انتزاعی و همدلی خوراک پادکست‌ها هستند. اما برای موضوعات پیچیده‌تر، کتاب‌ها و منابع نوشتاری همچنان جایگاه ویژه‌ای دارند و به‌ویژه برای یادگیرندگان دیداری و حرکتی که به دنبال یادگیری دقیق و جزئی هستند، گزینه‌های دیگری جز پادکست مطرح است.
