آیا نوشابه های ورزشی و انرژی زا فقط مخصوص ورزشکاران است یا اگر کسی در طول روز احساس خستگی کرد یا به سبب فعالیت های سنگین, قوای بدنی اش تحلیل رفت می تواند از این نوشیدنی ها استفاده کند.
آیا نوشابه‌های ورزشی و انرژی‌زا فقط مخصوص ورزشکاران است یا اگر کسی در طول روز احساس خستگی کرد یا به سبب فعالیت‌های سنگین، قوای بدنی‌اش تحلیل رفت می‌تواند از این نوشیدنی‌ها استفاده کند؟
این که می گویند نوشابه انرژی زا دوای درد افراد افسرده است، صحت دارد؟ آیا نوشابه ورزشی همان نوشابه انرژی زاست؟ چرا می گویند نوشابه انرژی زا اعتیادآور است؟ مصرف این نوشیدنی ها برای کودک و نوجوان یا ورزشکاران چه عوارضی دارد؟
اینها پرسش هایی است که این روزها اغلب خانواده های نگرانی که جوان یا نوجوانشان مصرف کننده پر و پا قرص این نوشیدنی هاست، از متخصصان و کارشناسان علوم غذایی می پرسند؛ اما این نوشیدنی ها حاوی چه ترکیباتی و عوارض جانبی آن چیست؟
این روزها نوشابه های انرژی زا و ورزشی از جمله نوشیدنی هایی است که به گمان اغلب جوانان، نوجوانان و حتی خردسالان قدرت بدنی را چندبرابر، خستگی روزانه را رفع و فرد را به یک انسان فعال و موفق تبدیل می کند، اما واقعیت این نیست. نوشیدنی هایی که امروزه به عنوان نوشیدنی انرژی زا یا ورزشی عرضه می شود نوعی نوشیدنی تجاری است که مصرف آن برای ورزشکاران هم زیان آور است، چه رسد به افراد کم تحرکی که برای رفع خستگی و سستی خود در پی راه میانبری برای رسیدن به بیشترین انرژی هستند.
البته نوشابه های ورزشی در مقایسه با نوشابه های انرژی زا ترکیبات متفاوتی دارد و اغلب با رفع نیاز به الکترولیت، آب و مواد معدنی سبب بهبود عملکرد ورزشکار می شود. اما مشکل آنجاست که دسترسی به نوشابه ورزشی استاندارد در بازار کشورمان آسان نیست. از این رو بیشتر نوشابه های موجود در بازار نوعی نوشیدنی انرژی زای تجاری است.
قند این نوشیدنی ها بالای 10 درصد و چهاربرابر نوشابه های معمولی است. در نوشابه های انرژی زا علاوه بر شکر از محرک ها، مواد با اثرات تخدیری ویژه، برخی ویتامین های گروه B و مواد معدنی که تولید انرژی می کند، استفاده می شود و برای آن که آن را هرچه بیشتر به نوشابه های عادی شبیه سازد به آن اسانس و رنگ می افزایند.
کافئین و گوارانا از جمله مواد اعتیاد آور موجود در این نوشابه هاست که اگر معتادش شوید سردرد، کج خلقی، اضطراب، دلشوره، بی خوابی و گرفتگی عضلانی از اصلی ترین عواقب ترک آن است. این نوشیدنی نه تنها چاق کننده است، بلکه می تواند تری گلیسیرید را بالا برده و ریسک ابتلا به ناراحتی های قلبی ـ عروقی را افزایش داده و کودکان و نوجوانان مبتلا به نارسایی کلیوی، کبدی، حملات صرع، دیابت و ترشح بیش از حد غده تیروئید را در معرض آسیب های جدی تری قرار دهد.
با این که این نوشیدنی به سبب آن که حاوی ویتامین های گروه B و برخی مواد محرک آرامبخش و سرحال کننده است و تا حدی در بهبود روحیه افراد افسرده موثر است، اما اثر آن کوتاه مدت بوده و تشدید کننده اختلالات رفتاری است. طبق نظر متخصصان و محققان به علت آن که کافئین موجود در نوشابه های انرژی زا چند برابر نوشابه های معمولی بوده و حاوی شیره برخی گیاهان محرک است، بر اثر ایجاد انرژی و هیجانات منفی موجب بروز رفتارهای خطرناک و خشونت آمیز در جوان و نوجوان شده و می تواند سبب بروز برخی اختلالات روانی شود.
اما تفاوت اصلی نوشابه ورزشی و انرژی زا در چیست؟ نوشابه های ورزشی برخلاف نوشابه های انرژی زا شکر کمتری داشته، اما آب، الکترولیت و مواد مغذی به کار رفته در آن بیشتر و به سهولت جذب بدن می شود و از این رو با نظر متخصص تغذیه جبران کننده مایعات از دست رفته بدن ورزشکار است.
انرژی این نوشابه تقریبا نصف کالری نوشابه انرژی زاست. میزان سدیم و پتاسیم آن بالاست و تا حدودی از خطر گرمازدگی و خستگی ورزشکار می کاهد و به دو شکل مایع و پودری عرضه می شود، اما یادتان باشد این نوشابه ها در کشور ما بسختی یافت می شود و فقط در دسترس ورزشکاران حرفه ای در باشگاه ها قرار می گیرد. این نوشیدنی تنها مناسب ورزشکاران است و برای افراد کم تحرک، دانش آموزان و بیماران دیابتی منع مصرف دارد.
گاهی در برخی سوپرمارکت ها آب معدنی هایی با نام آب معدنی ورزشی عرضه می شود. این نوشیدنی اگر چه دارای میزانی املاح بوده و وجود آن برای جایگزینی آب از دست رفته ضرورت دارد، اما نمی توان به آن نوشیدنی ورزشی گفت، چرا که اگر ورزشکار بیش از نیم تا یک ساعت فعالیت سخت بدنی داشته باشد علاوه بر املاح معدنی، نیاز به میزانی قند دارد تا ذخایر انرژی از دست رفته را جبران کند. حال اگر این نوشیدنی را شیرین کنند و شکر آن بیش از حد استاندارد باشد قند اضافی، زمان تخلیه مایع از معده را افزایش داده و در نتیجه جذب مایع توسط بدن با تاخیر صورت گرفته و ورزشکار با وجود دریافت مقادیر زیاد مایعات نمی تواند به موقع ذخایر آبی بدن را تامین کند.
اگر ورزش می کنید بدن تان متناسب و وزن تان ایده آل شود و در کل «باربی» شوید لازم است بدانید نوشابه های صنعتی، ورزشی و انرژی زا مناسب شما نیست. بهترین نوشیدنی که بتواند خستگی، ضعف و از همه مهم تر آب، الکترولیت و مواد مغذی از دست رفته بدن شما را جبران کند نوشیدن یک لیوان شیر کم چرب بویژه شیرموز یا شیرهویج حدود نیم ساعت پس از اتمام فعالیت ورزشی، درست در زمانی است که بدن از نظر فیزیولوژیک به ثبات رسیده است.
شیر مشابه ترکیبات نوشابه های ورزشی حاوی قند، املاح معدنی برای جبران و جایگزینی الکترولیت ها، ویتامین های گروه B، پروتئین های ضروری، انرژی و آب بوده و با توجه به این که حاوی ترکیبات محرک و مواد تخدیری نیست در مقایسه با نوشابه های ورزشی و انرژی زا هیچ کمبودی نداشته و یک نوشیدنی غنی و تامین کننده برای ورزشکاران باشگاهی، استقامتی، مقاومتی و همچنین رده های مختلف سنی محسوب می شود.
دلسترهای طعم دار از آن دسته نوشیدنی هایی است که اکثر افراد به گمان آن که غنی از ویتامین ها و املاح معدنی است پس از فعالیت های ورزشی یا در روزهای گرم یک یا دو بطری آن را بدون تامل سر می کشند. غافل از آن که این نوشابه به علت طعم تلخی که دارد در مقایسه با نوشابه های گازدار شیرین تر و پرکالری تر است.
این نوشیدنی اگر چه از سایر نوشابه های صنعتی و انرژی زا طبیعی تر و سالم تر است، اما مصرف مستمر و روزانه آن در ماه چند کیلوگرم بر وزن تان می افزاید. این اضافه وزن در مردان اطراف شکم و در زنان اطراف باسن و ران ها و البته بعد از شروع دوران یائسگی در اطراف شکم به صورت چربی ذخیره ای جلوه نمایی می کند. مضرات گاز و رنگ و اسانس آن را هم که همه می دانیم. البته انواع ساده و بدون شکر آن همراه چند قطره آبلیموی طبیعی می تواند یک نوشیدنی مغذی و تامین کننده آب بدن بخصوص پس از فعالیت های بدنسازی باشد.
یکی از مهم ترین مشکلات نوشابه های ورزشی و انرژی زا آن است که اغلب به صورت قاچاق وارد بازار می شود. جالب است بدانید اغلب این نوشابه ها محصول بازار مشترک هستند یعنی یک کشور بطری آن را با یک برند و مارک تولید کرده، اما خود محصول در کشورهای مختلف دیگر پر می شود و اگر ترکیبات دو نمونه از آنها را با هم مقایسه کنیم به نتیجه خوشایندی نمی رسیم.
مصرف این نوشابه ها به علت شکر و مواد تخدیری زیادی که دارد در اغلب کشورهای توسعه یافته ممنوع و اغلب به صورت قاچاق به کشورهای در حال توسعه سرازیر می شود، بنابراین در درجه اول مصرف این نوع نوشیدنی ها را به حداقل برسانید و اگرهم گاهی وسوسه نوشیدن آن امان تان را برید انواعی را که دارای برچسب فارسی نویس وزارت بهداشت است، انتخاب و به تاریخ مصرف و مجوز بهداشت آن توجه کنید.
گرد آوری شده توسط: علی اصغر دهقانی تفتی
