کاپیتالیسم چسیت؟ توضیح کاپیتالیسم در پنج دقیقه
در این بخش از مجموعه ی ایسم در پنج دقیقه به توضیح اصطلاح کاپیتالیسم پرداختیم.
تماشای ویدیوی کاپیتالیسم در پنج دقیقه در یوتیوب:
کاپیتالیسم یا سرمایه داری، یه نظام اقتصادیه که در اون مالکیت و کنترل سرمایه و ابزار تولید، در اختیار مردم قرار داره و نه در اختیار دولت. به عبارتی، در یک جامعه ی کاپیتالیستی محصولات و خدمات توسط افراد ارائه میشن نه دولت. در این نظام سرمایه دارها با در دست داشتن ابزار تولید، کارگرها رو استخدام می کنن و بعد از پرداخت دستمزد کارگرها هر چقدر سود باقی بمونه متعلق به خودشونه. این سیستم باعث تشویق افراد و تولید ثروت میشه و با ایجاد رقابت باعث سرمایه گذاری و نوآوری و در نهایت سود بیشتر میشه.
هر چقدر که سوسیالیسم به مالکیت اشتراکی تاکید داره و معتقده توزیع و تقسیم ثروت باید از طریق دولت انجام بشه، کاپیتالیسم به بازار آزاد، رقابت و مالکیت خصوصی معتقده. بنابراین سوسیالیسم و کاپیتالیسم رو میشه دو قطب مخالف نظام های اقتصادی در جهان توصیف کرد.
اولین بار آدام اسمیت اسکاتلندی در کتاب معروفش یعنی (ثروت ملل) در سال 1776 اصل بازار آزاد و مالکیت خصوصی رو که اساس اقتصاد کاپیتالیستیه مطرح کرد.
اگه بخوایم تاریخچه ی کاپیتالیسم رو دنبال کنیم میشه گفت برخی از ویژگی های این نظام در دورانهای خیلی دور وجود داشته، و به تدریج در اواخر قرون وسطی، شکل های ابتدایی سرمایه داری تجارتی شکوفا میشه. اما سرمایه داری به شکل سیستماتیکش، در اصل پس از پایان نظام فئودالی، و بین قرون 16 تا 19 با ترویج فلسفه ی لیبرالیسم و انقلاب صنعتیه که رشد می کنه. و ابتدا در انگلیس رایج میشه و بعد از اون به آمریکا میره و بعدش هم در قرن نوزدهم و بیستم در تمام جهان گسترش پیدا می کنه.
واژه کاپیتالیسم یا «سرمایه‌داری» در سال 1854 به عنوان یه لقب اهانت‌آمیز توسط کارل مارکس و پیروانش جعل شد. این کلمه از نظر مارکس، در واقع به نظامي اشاره داشت که توسط سرمایه‌داران، به سود سرمایه‌داران و برای استثمار کارگران اجرا میشد. بنابراین کلمه ی کاپیتالیسم رو بیشتر مارکسیست ها و سوسیالیست ها رواج دادن. و منظورشون هم نظامیه که در اون مالکیت خصوصی سرمایه، تعیین کننده ی چهره ی اقتصادی و سیاسی اونه، که در نتیجه باعث پدید اومدن نوعی نظم اجتماعی خاص میشه که در اون طبقه ی حاکم یا سرمایه دار از نیروی تولیدی جامعه یعنی کارگرها بهره کشی می کنه و به نفع خودش استفاده می کنه.
اگه دوست دارین با مفهوم مارکسیسم و سوسیالیسم و اصطلاحات ایسم دار دیگه بیشتر آشنا بشین، پیشنهاد می کنم کانال یوتیوب ما رو سابسکرایب کنید و یه سر به پلی لیست ایسم در پنج دقیقه بزنید.
https://www.youtube.com/playlist?list=PLD8brYK_nkHaN5H4SC1_AfJj_d6YdrO73
کاپیتالیسم که در واقع یه نظام اقتصادی کاملا آزادانه س، یه سری اصول اساسی داره که اینجا می خوام به طور خلاصه به چندتاش اشاره کنم.
اولین اصل کاپیتالیسم مالکیت خصوصیه. این اصل میگه منابع و ابزار تولید، مثل پول و ملک و املاک و صنعت و ماشین آلات، باید در اختیار افراد جامعه باشه و هدف تولید در بازار آزاد در اولویت اول، باید کسب سود فردی باشه نه رفع نیاز مصرف کننده. و چون در بازار آزاد و رقابتی سود کار به مالک اون کار میرسه، باعث رونق و بهره وری بیشتر جامعه میشه، که در نتیجه مردم هم از مزایای این بهره وری استفاده می کنن.
اصل مهم دیگه ی کاپیتالیسم آزادی مبادله س. که میگه در یک بازار آزاد نباید هیچ کسو مجبور به خرید یا فروش کالای خود و دیگری کرد. در بازار آزاد مبادله ی کالاها و خدمات باید به صورت آزادانه و توافقی انجام بشه.
سومین اصل کاپیتالیسم رقابته. طبق این اصل، بازار مکانیه که خریدار و فروشنده باهم مبادله می کنن. و در یک بازار آزاد، افراد باید برای فروش کالاهای مشابه با همدیگه رقابت کنن. از اونجایی که مصرف کننده ها عموما ترجیح میدن جنس ارزانتر رو بخرن، تولیدکننده ها مجبورن قیمت محصول خودشونو پایین نگه دارن، که این در نهایت منجر به رقابت میشه و و خود بازار تنظیم کننده ی قیمته.
اصل بعدی و به شدت مهم کاپیتالیسم عدم دخالت دولت در اقتصاده. این اصل میگه: دولت حق دخالت در ارزش گذاری کالا و خدمات و وضع مقررات محدود کننده برای بازار رو نداره. چون بر اساس این اصل، مکانیسم خودکار بازار، باعث ایجاد تعادل بازار میشه و عرضه و تقاضا رو تنظیم می کنه.
پس در سیستم کاپیتالیستی اختیارات دولت فقط محدود میشه به جلوگیری از انحصار طلبی، مقابله با شکست بازار، حفظ منابع طبیعی، دفاع نظامی و اینجور چیزا. یعنی به عبارتی دیگه وظیفه ی اصلی دولت میشه حفظ امنیت سرمایه ی افراد و فراهم کردن یه فضای رقابتی منصفانه برای همه.
حامیان سرمایه داری همیشه بر این باورن که کاپیتالیسم از طریق تولید ناخالص داخلی سطح رفاه زندگی رو بالابرده و باعث به کارگیری ظرفیت ها شده و تاثیر فاحشی بر رشد اقتصادی داشته.
اما منتقدین سیستم کاپیتالیستی میگن این سیستم در قرن بیستم دیگه پاشو از حد خودش فراتر گذاشته و تبدیل به سیستم کاپیتالیستی انحصاری شده. که در واقع یعنی بازار آزاد که اصل اساسی سرمایه داریه مفهوم خودش رو از دست داده و رقابت، که اصل کلیدی اقتصاد بازار و قانون عرضه و تقاضاس به رقابت بین شرکت های انحصاری و کارتل ها تنزل پیدا کرده.
منتقدین اصلی کاپیتالیسم که سوسیالیست ها و آنارشیست ها هستن، بر این باورن که کاپیتالیسم باعث استثمار و بهره کشی، جنگ های امپریالیستی، استعمار کشورهای جهان سومی، سرکوب کارگران و اتحادیه های صنفی و حتی نسل کشی شده. علاوه بر این منتقدین این سیستم اضافه می کنن که این نظام سرمایه داریه که باعث توزیع ناعادلانه ی پول و قدرت شده، انحصارطلبی بازار رو پدید آورده و باعث از خود بیگانگی فرهنگی، نابرابری، بیکاری و بی ثباتی اقتصادی شده.
حالا سوال من اینه که به نظر شما از منظر عدالت اجتماعی سیستم کاپیتالیستی مناسب جامعه س یا سوسیالیستی؟
لطفا توی کامنت ها برامون بنویسین که شما کدوم یکی از این نظام های اقتصادی رو ترجیح میدید و چرا؟
مطلبی دیگر از این انتشارات
از کُنش مشتریان ایده بگیریم! (مروری بر AOC و VOC)
مطلبی دیگر از این انتشارات
خرید میلگرد با پروانه ساختمان/ سهمیهی میلگرد با پروانه ساختمان
مطلبی دیگر از این انتشارات
سکوت رادیویی...(ناتمام فاطمه جلد اول صفحه 92)