قصه‌ی اولین فونت‌های تاریخ

پیش‌نوشت: این یادداشت، دومین نوشته از مجموعه مطالب ماشین زمان دیزاین به شمار میره که من تصمیم دارم یک مرور تاریخی روی گرافیک‌دیزاین داشته باشم. قسمت صفرم، قسمت اول.

درسته که دست‌نوشته‌های خطی و کتیبه‌ها در آن دوره رایج و متداول شده بود، اما به هر حال هم تهیه‌ی نسخه‌های متعدد سخت بود و هم اینکه صرفه اقتصادی نداشت. این شد که اولین‌بار چینی‌ها و نه اروپایی‌ها به فکر راه چاره افتادن.

قبل از اختراع ماشین چاپ آقای یوهانس گوتنبرگ (Johannes Gutenberg)، چینی‌ها برای چاپ از بلوک‌های چوبی (Wood Block) استفاده می‌کردن و نقوش برجسته رو به جوهر آغشته می‌کردن و بعد روی کاغذ قرار میدادن. البته اون زمان چینی‌ها الیاف کاغذ رو هم کشف کرده بودن و دیگه از پاپیروس و ... استفاده نمی‌کردن.

در قرن ۹ و ۱۰ بسیاری از کتیبه‌ها با نسخه‌های چاپیشون جایگزین شدن. تا اینکه در سال‌های ۱۰۴۱ تا ۱۰۴۸ آقای Bi Sheng اولین ماشین چاپ (Moveable Type) رو اختراع کرد. این وسیله به این شکل کار می‌کرد که حروف روی قطعات چوبی به صورت مجزا ساخته میشد و بعد کنار هم قرار می‌گرفتن تا متن رو تشکیل بدن. در نهایت پس از آغشته کردن قطعات به جوهر ، چاپ روی کاغذ انجام میشد.در این ویدیو می‌تونین روش کار رو ببینین.

https://youtu.be/1UpwOtb7yh0

این تکنولوژی در آسیا به خاطر دشواری فرآیند چندان مورد استقبال قرار نگرفت. تا اینکه ژاپنی‌ها اومدن این تکنولوژی رو یاد گرفتن و بعد به هلندی‌ها یاد دادن. در نتیجه ماشین چاپ وارد اروپا شد. درسال‌ ۱۴۵۰ یوهانس گوتنبرگ با جایگزینی قطعات فلزی به جای چوبی اون رو توسعه و بهبود داد و باعث شد تحول مهمی در صنعت چاپ صورت بگیره.

ویدیوی زیر نحوه‌ی کار ماشین چاپ گوتنبرگ رو نشون میده.

https://youtu.be/DLctAw4JZXE

گوتنبرگ با استفاده از ماشین چاپش ۱۵۰ نسخه از کتاب مقدس رو چاپ کرد که به انجیل ۴۲ خطی معروفه. (در هر ستون ۴۲ خط قرار گرفته.)

تایپوگرافی با اختراع ماشین چاپ رونق بیشتری گرفت و فونت‌های مختلف به تدریج ابداع شدن. سه گروه فونت اصلی و ابتدایی که تا مدت‌ها مورد استفاده قرار می‌گرفتن از این قرار بودن:

۱- فونت Black Letter

۲- فونت Roman

۳- فونت Italic

تقریبا میشه گفت بیشتر فونت‌هایی که در آینده ابداع شدن از این سه گروه فونت هستن. البته فونت Italic امروزه به عنوان یک عملکرد (مایل کردن نمایش فونت) استفاده میشه و وجود مستقلی نداره.

داستان فونت‌ها چیه؟

اوایل چاپگرها سعی می‌کردن متونی که چاپ می‌کنن مثل کتیبه‌ها باشه. اون زمان کاتب‌ها ازحروف ضخیم و زاویه‌دار استفاده می‌کردن، به خاطر همین اولین فونتی که در آلمان مورد استفاده قرار گرفت، فونت BlackLetter بود. این فونت به گوتیک (Gothic) هم معروفه و تحت تاثیر هنر گوتیک مورد استفاده قرار می‌گیره. کتاب مقدس گوتنبرگ هم با این فونت چاپ شده.

بعدها چاپگرها به ایتالیا رفتن. در قرن ۱۵ جنبش اومانیسم (Humanism Movement) در ایتالیا پا گرفته بود. جنبش اومانیسم زیربنای رنسانسه و در رنسانس، علم بسیار مورد توجه اصناف مختلف قرار گرفته بود. پرسپکتیوهایی که در نقاشی‌های رنسانسی وجود داره نشان از همین موضوعه.

از همین رو، وقتی چاپگرها به ایتالیا رفتن، متوجه شدن روح اومانیستی با فونت Black Letter همخوانی نداره. به خاطر همین سعی کردن فونت رو هندسی‌تر کنن و تغییراتی در اون به وجود بیارن. چون فونت جدیدی که بوجود اومده بود نسبت به دوره قرن ۱۵ مدرن‌تر بود اسمش رو Antique گذاشتند که امروزه این فونت رو با عنوان Roman می‌شناسیم. شکل اصلاح‌یافته و تمیزشده‌ی فونت Roman توسط نیکولاس جنسون (Nicolas Jenson) در سال ۱۴۷۰ به طور رسمی به ثبت رسید.

از اونجایی که گفتیم فونت‌ها از کتیبه‌ها و کاتب‌ها سرچشمه می‌گیرن، فونت Italic هم به همین شکل متولد شد. کاتب‌های صدراعظم‌ها نیاز بود که سریع بنویسن. بنابراین حروف رو به صورت گرد، شکسته و روون ترسیم می‌کردن تا سرعت کار بالا بره. این فونت توسط فرانسیسکو گریفو (Francesco Griffo) که به عنوان تایپ‌دیزاینر کار می‌کرد به طور رسمی ابداع شد و در کتاب‌های جیبی مورد استفاده قرار گرفت.

از دنیای فونت‌ها ناگفته‌های زیادی باقی‌ مونده. اینکه چطور وارد دوران مدرن شدیم و داستان فونت‌های Sans Serif چی بوده خودش یک موضوع تاریخی هیجان‌انگیزه. اما فعلن می‌خوام از دنیای فونت‌ها کمی دورتر بشیم و ببینیم که گرافیک دیزاین در دوره رنسانس آبستن چه تغییراتی شد. در بخش بعدی درموردش بیشتر صحبت می‌کنم.

منابع

https://www.britannica.com/art/graphic-design/Early-printing-and-graphic-design

https://www.britannica.com/technology/typography/Gutenberg-and-printing-in-Germany

https://www.fontfabric.com/blog/history-and-evolution-of-typography-fonts-timeline/

ویکی‌پدیا