اندر آداب تربیت روده: پیش درآمد

در مورد اهمیت مغز، قلب، کبد و کلیه برای‌تان زیاد گفته‌اند اما کسی به شما در مورد نقش اساسی روده‌ها نمی‌گوید. عموما روده‌ها را مثل لوله یا شلنگ طولانی تصور می‌کنند که غذا ازین طرف می‌آید و از آن طرف می‌رود. اگر هم گرفتگی یا یبوستی پیش آید، مامان‌ها خاکشیر نبات و باباها آلو برقانی و انجیر تجویز می‌کنند. با همان منطق که اسید بریزیم تا لوله باز شود، نوشابه می‌خورند تا گرفتگی روده‌ها باز شود؛ غافل از پیچیدگی‌های شگفت‌انگیز روده‌ها.

من اینجا هستم تا واقعیت‌های مهمی را در مورد روده‌ها بهتان بگویم.

اتاق کنترل بدن: روده

مغز واقعی احتمالا در روده و بین باکتری‌هاست که از طریق محور روده- مغز (microbiota-gut-brain axis) و فرستادن پیام بسیاری از مشکلات روحی روانی، روان‌پزشکی و تصمیمات ما را کنترل می‌کند. آزمایش‌های اولیه ارتباط روده و مغز در اوایل ۲۰۰۰ میلادی شروع شد. هدف ابتدایی درک تغییرت خلق و خو (Mood) بود. در ۲۰۱۴ محور میکروبیاتای روده-مغز شناسایی شد. این محور منعکس‌کننده تاثیر روده بر توانایی مغز در بازسازی و احیای سلول‌های مغزی‌ست.

تحقیقات درمانی میکروبیوم روده تازه و داغ هستند. دانشمندان در حال دست‌کاری میکروبیوم روده هستند تا بیماری‌های روانی مثل افسردگی و اختلالات رفتاری و همین طور بیماری‌های عصبی مثل پارکینسون یا آلزایمر را درمان کنند.

برای این که حس بهتری نسبت به عملکرد و گستردگی روده پیدا کنید مثالی می‌زنم.

از دنیای انسان‌ساز به طبیعت درون

خدا نکرده اگر دستگاه دیالیز را دیده باشید می‌بینید دستگاهی با آن همه عظمت نمی‌تواند کار دو تا کلیه فسقلی را انجام دهد. کلیه در لحظه به بهترین شکل، نرم و پیوسته کار می‌کند. اینقدر آرام که متوجه حضورش نمی‌شویم. در مقابل کسی از زیر دستگاه دیالیز بیرون می‌آید باید چند ساعتی استراحت کند تا دوباره به زندگی برگردد. دیالیز خشک و تر را با هم می‌سوزاند. همه مواد خوب و بد را با هم از خون بیرون می‌ریزد.

هنر و مهارت انسان برای شبیه‌سازی کلیه به دستگاه دیالیز منجر شده. دستگاهی مشابه روده‌ها چه اندازه و شکلی خواهد داشت؟ من به اقتضایِ طبیعتِ شهرسازم، روده‌ها را شبیه شهری مملو از زندگی و جنب‌و جوش می‌بینم. جایی که میلیاردها نفر از ساکنان کوچولوی آن به طور خستگی‌ناپذیر شهر را شکوفا و زنده نگه می‌دارند. اکوسیستم شهر می‌شود میکروبیوم روده! میکروبیوم روده جامعه‌ای پیچیده، متراکم و هماهنگی‌ست.

تخمین زده‌اند «۱۰۰ میلیون میلیون» میکروب، باکتری، ویروس و قارچ در روده فعال‌ند. ۱۰۰ میلیون میلیون! ازین عدد نترسید! به لطف وضعیت اقتصادی کشورمان به راحتی قابل توضیح است. هر ۱ میلیون میلیون می‌شود ۱ همت. پس ۱۰۰ همت میکروارگانیسم در روده فعال‌ند.

اختلاس فولاد مبارکه ۹۳۰۰۰ میلیارد تومان یا ۹۳ همت بود. میکروبیوم روده کمی بزرگتر از اختلاس فولاد مبارکه است. ۱۰۰ همت (۱۰۰ هزار میلیارد)!

۱ هزار میلیارد تومان = ۱ همت
۱ تریلیون = یک میلیون میلیون = ۱ هزار میلیارد

باورم نمی‌شود روزی عدد اختلاس‌ها به قدری مهیب شوند که با تعداد باکتری و میکروب‌های روده رقابت کنند!

تنوع زیستی روده شامل میکروب، باکتری، ویروس و قارچ است که در هماهنگی و بده‌بستان با هم کار می‌کنند. ما به خاطر رژیم غذایی، فعالیت جسمی و بیماری‌ها مدام در حال تغییر میکروبیوم روده‌ها هستیم. متقابلا میکروبیوم روده به طور پیوسته در حال تنظیم و هماهنگی‌ست.

یک آپارتمان می‌شود تاثیر کمی روی اقتصاد شهر دارد. مثل خوردن یک وعده سیب‌زمینی سرخ کرده که تاثیر کمی روی میکروبیوم روده دارد. اما همین ساختمان کوچولوها یا عادت‌های مضر قشنگ که تلنبار ‌شوند شهر یا روده را به تباهی می‌کشند.

بی‌توجهی به آن واحدهای کوچک بتدریج شهر را نابود می‌کند؛ مثل نابودی اصفهان!

سوال اصلی اینجاست: چه رفتار و سلوکی پیش بگیریم که میکروبیوم روده ما سرحال، قوی و تاب‌آور باشد؟ روده چه مراقبتی می‌خواهد؟ کاشت مدفوع (fecal transplant) یکی از روش‌های خاص و گران تقویت میکروبیوم روده است؛ به جز این روش درمانی، روش‌های ساده، ارزان و فوق‌العاده اثرگذار زیادی برای تربیت روده داریم.

پیش درآمد مطلب به درازا کشید. فعلا تا اینجای ماجرا نقد و از تنور درآمده تقدیم‌تان. در مطلب بعدی در مورد سلوک غذایی تربیت روده می‌نویسم. فکر کنم این مجموعه مطالب قهوه‌ای‌ترین نوشته‌هایم باشد.

ارادت رفقا