نویسنده و مترجم؛ از سینما و ادبیات و زندگی و چند چیز دیگر مینویسم...
زیگموند فروید؛ پدر انقلابهای فکری قرن بیستم
*این پرونده در سایت معرفی و نقد کتاب وینش منتشر شده است.
زیگموند فروید؛ پدر انقلابهای قرن بیستم
زیگموند فروید (1939-1856) از چهرههایی است که نام او با دگرگونی بنیادین در فهم انسان از خویشتن پیوند خورده است. روانکاویِ او نه صرفاً یک نظریۀ روانشناختی، بلکه انقلابی فکری بود که بر سراسر قرن بیستم سایه افکند. فروید با کشف و تبیین «ناخودآگاه»، «لیبیدو»، «سرکوب» و «رویا»، دریچهای نو به سوی ذهن گشود و امکانهای تازهای برای اندیشیدن به رنجها، تعارضها و امیال انسانی فراهم کرد.
تأثیر فروید از مرزهای روانشناسی فراتر رفت و به فلسفه، علوم اجتماعی، هنر و نقد ادبی سرایت کرد. مدرنیستهایی چون جیمز جویس و فرانتس کافکا و جنبشهای هنری همچون سوررئالیسم، از الهامگرفتهترین میدانهای اثرگذاری او بودند. در فلسفه و علوم انسانی، مباحث فروید با هرمنوتیک (پل ریکور)، نظریه انتقادی (هربرت مارکوزه) و پساساختارگرایی (ژاک لاکان) درآمیخت و گفتوگویی میان رشتهای را رقم زد که هنوز ادامه دارد. در عین حال، نقدهای شدیدی نیز بر او وارد شد؛ از چالشهای فیلسوفان علم مانند کارل پوپر که روانکاوی را غیرقابل ابطال میدانست تا منازعاتی با شاگردانش چون یونگ و آدلر.
کتابهایی چون تفسیر رؤیاها، سه رساله درباره نظریۀ جنسی، تمدن و ملالتهای آن و من و نهاد، ستونهای اصلی دستگاه نظری فروید را تشکیل میدهند و هر یک نقطه عطفی در تاریخ اندیشه محسوب میشوند. در کنار این آثار، پژوهشهای گستردهای نیز درباره زندگی و میراث او نوشته شده است؛ از زندگینامه کلاسیک ارنست جونز تا تحلیلهای انتقادی پیتر گی و فیلیپ ریف.
پروندهای که پیش رو داریم میکوشد سیمای فروید را نه فقط بهعنوان پدر روانکاوی، بلکه بهمنزلۀ متفکری که روح قرن بیستم را به پرسش کشید، بازنمایی کند: متفکری که همچنان الهامبخش و در عین حال محل مناقشه است.
نام فروید برای ما کمتر یادآور هنر است؛ هر چند فروید، از ابتدای پیدایش روانکاوی، به آثار هنری و مسائل زیباییشناختی توجه خاص داشت، اما پس از او تلاش برای بهدستدادن اصول زیباییشناسی روانکاوانهاش بینتیجه ماند، از این رو کتاب زیبایی شناسی فروید قلم جک اسپکتور و ترجمه مهدی حبیبزاده کتاب مهمی تلقی می شود. پرداختن که مفاهیم هنری و ادبی، و بکار گرفتن آن در نفوذ به درون انسانها در دیگری است که فروید برای ما میگشاید. شهرناز اعتمادی رواندرمانگر و ویراستار عزیر نقد شایستهای بر این کتاب نوشتهاند.
نظریات زیگموند فروید در ایران طرفداران و مخالفان خودش را دارد. سیاههی آثار ترجمه شدهی او به فارسی بلند و بالاست و در این میان میتوان به کتاب حاضر اشاره کرد که شامل ده مقالهی روانکاوی از فروید است این مجموعه با گردآوری ده متن کلیدی از فروید، مدخلی مناسب برای ورود به دنیای روانکاوی اوست. مقالات بیشتر بر مباحث جنسی و غرایز تمرکز دارند؛ همان جایی که فروید بیش از همه با مقاومت و مخالفت روبهرو شد. ترجمه و انتشار این متون در ایران نشاندهندۀ جدال فکری پیرامون اندیشههای او و همچنین جذابیت همیشگی روانکاوی برای دانشجویان و متخصصان حوزه روانشناسی است.
کتاب جاش کوهن مدخلی روشن و روایی برای ورود به روانکاوی فروید است. نویسنده با انتخاب ده متن مهم از فروید و تفسیر آنها، شالودههای نظریه روانکاوی را بازمیسازد و در عین حال با بهرهگیری از ادبیات داستانی، مفاهیم پیچیدهای چون ناخودآگاه، رویا و سرکوب را به زبان ساده نزدیک میکند. این رویکرد کتاب را برای مخاطب عمومی و علاقهمندان تازهوارد به فروید ارزشمند ساخته است. با هم نگاهی میاندازیم به این کتاب.
فروید کاشف قارهی ناخودآگاه
کتاب چای با فروید نوشتۀ استیون بی. ساندلر، رویکردی معاصر به روانکاوی است که با روایت جلسات واقعی درمان، نشان میدهد چگونه ایدههای فروید هنوز در مواجهه با رنجها و روابط انسان امروز کارآمدند. اثر با نثری ساده و روایی، پلی میزند میان نظریه فرویدی و تجربه زیسته، و خواننده را به سفری شخصی در درک ناخودآگاه و هیجانات فروخورده میبرد .در این مقاله با این کتاب آشنا میشوید.
وقتی «فروید» با ما نشسته، چای مینوشد
این رساله فروید، که بیشتر حالوهوای جستاری شخصی دارد تا پژوهشی نظاممند، در کنار آثاری چون « تمدن و ناخوشایندیهای آن» و «موسی و یکتاپرستی» جای میگیرد و نشاندهندۀ دوره متأخر اندیشه اوست. فروید در این متن بار دیگر به تعارض بنیادین میان امیال غریزی فرد و الزامات فرهنگی میپردازد؛ تعارضی که به باور او هم سرچشمۀ خلاقیتهای تمدن و هم تهدیدی برای بقای آن است. این مقاله میتواند برای کسانی که میخواهند به عمق نظریات فروید راه پیدا کنند مفید باشد.
اشتیاق به پندار
درسهای فروید برای زندگی کتابی از مجموعهی مدرسهی زندگیست که با هدف توضیح ساده و کاربردی نظریات علوم انسانی شکل گرفته. برت کار، حوادث کوچک و بزرگ زندگی روزمره را که نگاه تیزبین فروید توضیحی برای آنها فراهم کرده به عنوان سر فصلهای کتاب قرار داده؛ عشقهای پرشور مردان به زنانی که در رابطهی صمیمانه با فرد دیگری قرار دارند، آرزوی پنهان برای از هم پاشیدن زندگی زوجهای دیگر، لغزشهای کلامی کوچکی که آبروی گوینده را میبرند، جوکهایی که ما را رودهبر میکنند و احساس حقارتی که زیر پوشش خودشیفتگی افراد پنهان است. در این مطلب با این کتاب آشنا میشوید.
این نوشته به نقش فروید، لکان و یونگ در شکلدهی به جهانبینی مدرن میپردازد و نشان میدهد که اهمیت آنها تنها به درمان روانی محدود نمانده است. فروید با بنیانگذاری روانکاوی، و لکان با بازخوانی ساختارگرایانه او، هر دو سهمی در گسترش اندیشهای داشتند که بر فلسفه، ادبیات و هنر نیز اثر گذاشت. این متن بر جایگاه فرارشتهای روانکاوی تأکید دارد؛ ابزاری برای شناخت خود و فرهنگ، نه صرفاً روشی بالینی.
بررسی تفکرات، نوشتهها و تحلیلهای اندیشمندان و سیاستمداران در واقع سیر اثرگذاری دیکتاتوری، جبر و قهری که انسان بر انسان در طول تاریخ روا میدارد و روایتشان، میتواند برای ما کاشف نکات بسیاری باشد. کتاب جباریت فلسفه و تفکرات اندیشمندان غربی را در طول تاریخ بررسی کرده و گام بزرگی در این زمینه برداشته است. کتاب آنچه افلاطون و ارسطو و تالیان او میدانستند را تا به فروید و فروم و آرنت بررسی کرده است.
نظریههای جباریت
همه اینها را گفتیم اما بقول مولانا «گر بریزی بحر را در کوزهای، چند گنجد؟ قسمت یک روزهای». ماجرای فروید و نقش او در قرن بیستم و اصلاً تمام تاریخ تفکر بشری با یک پرونده مختصر و مفید به سرانجام نمیرسد و حالا حالاها با او کار داریم… این پرونده را صرفاً به مثابه گشایش بحث از ما قبول کنید. کسی چه میداند، شاید بعدها مفصلتر به سراغ دکتر فروید رفتیم و کل مکتبش را زیر و رو کردیم. شما هم میتوانید تجربهای که از خواندن آثار فروید و درکی که از مکتب روانکاوی او داشتهاید با ما درمیان بگذارید.
زیگموند فروید، با بنیانگذاری روانکاوی، انقلابی در درک ما از ذهن انسان ایجاد کرد. او با طرح مفاهیمی مانند ناخودآگاه، عقده ادیپ و مکانیسمهای دفاعی، نشان داد که بخش بزرگی از رفتارها و تصمیمات ما تحت تأثیر نیروهای پنهان و خارج از کنترل آگاهانه است. کار او فراتر از قلمرو بالینی، به حوزههایی چون هنر، ادبیات و فلسفه نفوذ کرد و جریانهای فکری قرن بیستم را عمیقاً تحت تأثیر قرار داد.
فروید با جسارت در کشف تاریکترین زوایای روان انسان، نه تنها ابزاری برای درمان بیماریهای روانی فراهم کرد، بلکه نگاه ما را به هویت، تمایلات و انگیزههای انسانی برای همیشه دگرگون ساخت. میراث او، حتی با وجود نقدهای فراوان، همچنان به عنوان یک سنگ بنای اساسی در روانشناسی و علوم انسانی معاصر باقی مانده است.
مطلبی دیگر از این انتشارات
وقتی طلاق در میانسالی اتفاق میافته… (روایت آقای نادری)
مطلبی دیگر از این انتشارات
روانشناسی | زبان و تفکر
مطلبی دیگر از این انتشارات
چطور استرس و اضطراب روی حافظه و بدن ما اثر میگذارند؟