برای آزادی زن: علیه تبعیض در پوشش

بعد از انتشار آخرین متنی که به بحث حجاب اختصاص دادم (یعنی، زنگ تفسیر: احزاب، 59)، دوستان سوالاتی مطرح کردند. از جمله کاربر «خود» گفتند، در قرآن حد حجاب به طور کامل مشخّص شده و به همین دلیل حد حجاب ثابت و بدون تغییر خواهد بود. از ایشون خواستم آیات معروف به آیات حجاب رو نام ببره. این آیات رو می‌تونید اینجا ببینید.

اون آیات رو نگاه کردم. فقط دو تا آیه برای زنان حد حجاب تعیین کرده بود. بقیه در مورد اصل حجاب بود. هیچکس نمی‌تونه با استناد به اون آیات ادعا کنه زن امروز هم باید حجاب حداکثری مورد اشاره در قرآن رو رعایت کنه. چون اون آیات دارند در مورد لزوم پوشش صحبت می‌کنند، نه حدش. من هم با اصل حجاب و عفت مشکلی ندارم. و همان‌طور که به قبلا به یکی از دوستان گفتم، عفت، خیلی ساده، یعنی تو فضای عمومی تمام فکر و ذکر آدم به دنبال به طور خاصّ، میل جنسی و به‌طور کلّی، شهوات و هوس‌ها و خودخواهی‌هاش نباشه.

اما اون دو آیه چی بودند؟

یکیش همین 59 احزاب بود. اما خب همون‌جا اثبات کردم کسی نمی‌تونه حکم موجود در اون آیه رو به طور قطع، یه حکم کلّی در نظر بگیره. اثبات کردم تفسیر سایر فقها از آیه 59 سوره احزاب ایراد داره. اون فقها به اشتباه راه‌حلی رو که تنها برای یه مسأله مشخّص و جزئی بوده، یه حکم کلی برای تمام زمان‌ها و مکان‌ها در نظر می‌گیرند. پس معتقدین به «اجبار قانونی حجاب حداکثری تنها برای زنان» نمی‌تونن با استناد به اون آیه، با توسری قانونی، روسری رو بر سر زنان حفظ کنند.

اما دومیش، آیات 30 و 31 سوره نوره. آیات اینه:

قُلْ لِلْمُؤْمِنِینَ یَغُضُّوا مِنْ أَبْصَارِهِمْ وَیَحْفَظُوا فُرُوجَهُمْ ۚ ذٰلِکَ أَزْکَیٰ لَهُمْ ۗ إِنَّ اللَّهَ خَبِیرٌ بِمَا یَصْنَعُونَ (۳۰) وَقُلْ لِلْمُؤْمِنَاتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَارِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا ۖ وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَیٰ جُیُوبِهِنَّ ۖ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ آبَائِهِنَّ أَوْ آبَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَائِهِنَّ أَوْ أَبْنَاءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَانِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَاتِهِنَّ أَوْ نِسَائِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُهُنَّ أَوِ التَّابِعِینَ غَیْرِ أُولِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْ یَظْهَرُوا عَلَیٰ عَوْرَاتِ النِّسَاءِ ۖ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ وَتُوبُوٓاْ إِلَی ٱللَّهِ جَمِیعًا أَیُّهَ ٱلۡمُؤۡمِنُونَ لَعَلَّکُمۡ تُفۡلِحُونَ (۳۱)

به مؤمنان بگو چشمهای خود را (از نگاه به نامحرمان) فروگیرند، و عفاف خود را حفظ کنند؛ این برای آنان پاکیزه‌تر است؛ خداوند از آنچه انجام می‌دهید آگاه است!
و زنان مؤمن را بگو تا چشمها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و اندامشان را (از عمل زشت) محفوظ دارند و زینت و و به زنان با ایمان بگو چشمهای خود را (از نگاه هوس‌آلود) فروگیرند، و دامان خویش را حفظ کنند و زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند و (اطراف) روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند (تا گردن و سینه با آن پوشانده شود)، و زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان [=کنیزانشان‌]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند؛ و هنگام راه رفتن پاهای خود را به زمین نزنند تا زینت پنهانیشان دانسته شود (و صدای خلخال که برپا دارند به گوش رسد). و همگی بسوی خدا بازگردید ای مؤمنان، تا رستگار شوید! (ترجمه مکارم)

در مورد حد پوشش مردان صحبتی نشده، اما برای پوشش زن حدودی مشخص شده.

به هر دو توصیه کرده تا «چشمها (از نگاه ناروا) بپوشند و فروج و اندامشان را (از عمل زشت) محفوظ دارند». تا اینجای کار برابرند. با این حکم، زن و مرد از اینکه در فضای عمومی به دنبال ارضای شهوات جنسی خودشون باشند، ممنوع شدند. یعنی کسی حقّ نداره تو فضای عمومی شهوات جنسی‌ش رو ارضاء کنه. چون فضای عمومی برای همه است، از جمله کودکان.

اما خب همان‌طور که مشخّصه برای زنان بیشتر حرف زده. توصیه‌های بیشتری کرده. مثلا توصیه شده «زینت خود را -جز آن مقدار که نمایان است- آشکار ننمایند» و «روسری‌های خود را بر سینه خود افکنند» و «زینت خود را آشکار نسازند مگر برای شوهرانشان، یا پدرانشان، یا پدر شوهرانشان، یا پسرانشان، یا پسران همسرانشان، یا برادرانشان، یا پسران برادرانشان، یا پسران خواهرانشان، یا زنان هم‌کیششان، یا بردگانشان [=کنیزانشان‌]، یا افراد سفیه که تمایلی به زن ندارند، یا کودکانی که از امور جنسی مربوط به زنان آگاه نیستند».

سایر فقها با استناد به این توصیه‌ها حدّ حجاب زن رو تعیین می‌کنند. نظرشون هم که مشخّصه. همه می‌دونیم حدّ مورد نظر اون فقها چقدره.

اما یه مسأله: اگه من ادعا می‌کنم، قرآن در این آیه فقط در حال تعین حد حجاب لازم برای عرف اون زمانه، کی می‌تونه این ادعا رو کنه؟

بیشتر توضیح میدم:

این آیه بین دو نوع زینت تمایز گذاشته: زینت ظاهر و زینت (اضافه کنم: زینت فقط به معنای زیورآلات نیست. موضع زینت، یعنی اندام انسان هم شاملش میشه).

آیه دو تا حکم داره: اول، لازم نیست زن زینت ظاهر رو پنهان کنه. دوم، زن باید اون زینت دوم رو از یه عده پنهان کنه. چه افرادی؟ افرادی که با مشاهده اون زینت تحریک میشن. تمام کسانی که از این حکم دوم استثناء شدند، کسانی هستند که با مشاهده اون زینت تحریک نمیشن.

زینت نوع دوم دقیقا شامل بخش‌هایی از بدن زن میشه که شوهرش و پدرش و برادرش و ... با مشاهده‌اش تحریک نمیشن. سایر افرادی که در این آیه ازشون نام برده شده، دقیقاً از همین جنس افرادند. افرادی که با مشاهده اون بخش‌های بدن تحریک نمیشن.

حالا یه سوال: اگه کل جامعه با مشاهده اون بخش از اندام زن تحریک نشه چی؟ کلِّ جامعه مستثنی میشه.

غیر از اینه؟

از اون گذشته، در این آیه گفته شده زن لازم نیست زینت ظاهری رو از کسی پنهان کنه. زینت ظاهری چیه؟ بخشی که ظاهره و کسی هم باهاش تحریک نمیشه.

حالا یه سوال: اگه کلّ جامعه با مشاهده موی زن تحریک نشه چی؟ جواب: در اون جامعه، موی از زینت‌های ظاهری به حساب میاد.

غیر از اینه؟

این متن اثبات این حکم بود که حد حجاب لازم برای هر زمان و مکان با توجه به عرف اون زمان و مکان تعیین میشه.

سایر فقها قرآن رو اشتباه فهمیدند. زن و مرد در فضای عمومی فقط باید تا حدی بپوشند که موجب تحریک شهوت و هوس در دیگران نشن. البته یادمون نره اونها هم در حال تأیید عرف زمان و مکان خودشون بودند. اما امروز عرف عوض شده. امروز دیگه کسی با مو و دست و ساق پا تحریک نمیشه. چون این چیزها دیگه عادی شده. حداقل برای یه قشر مهمی این چیزها عادی شده.

البته که جنگ در جریانه. باید ببینیم کی میبره.

پ.ن: من از وقتی اعلام کردم میخوام وارد حوزه فقه بشم، اینجوری شد که چند نفر آنفالو کردند و حتی یه عده شروع کردند به تمسخر. اما در متن بعد توضیح میدم چرا اسم خودم رو گذاشتم فقیه.