چرا بی‌خیال فضا نمی‌شویم؟

بارها از من سوال شده که چرا باید به دنبال صنعت و فناوری فضایی رفت؟ اکثرا هم منتظر بودند که در جواب از مزیت‌های اقتصادی، سودآوری و زودبازده بودن صنعت فضایی بگویم. واقعیت این است که صنعت فضایی، صنعت هزینه‌بری است، به این راحتی‌ها اقتصادی نمی‌شود و حتی در کشورهای پیشرو هنوز نگاه کاملا اقتصادی به آن، در همه جوانب وجود ندارد. صنعت فضایی مادامی اقتصادی و به‌صرفه خواهد بود که بازار تقاضای بین‌المللی و در کوچک‌ترین حالت، بازار تقاضای منطقه‌ای برای خدمات مبتنی بر فناوری فضایی وجود داشته باشد. در غیر این صورت و صرفا با تکیه بر بازار داخلی نمی‌توان انتظار داشت در صنعت فضایی بر پاشنه درآمدی خوب بچرخد.

اما چرا باید به سراغ چنین صنعتی رفت؟ توسعه جوامع و تمدن بشری با فناوری‌های متعدد گره خورده. فناوری فضایی به عنوان یکی از فناوری‌های زیرساختی و یکی از ستون‌های دنیای آینده مطرح است. انقلاب صنعتی چهارم و به‌ویژه تحول دیجیتال بدون بهره‌گیری از زیرساخت‌ها و خدمات فضایی ابتر خواهد ماند. خدمات قابل عرضه مبتنی بر فناوری فضایی چه در اداره یک کشور از سوی حاکمان و چه در زندگی شهروندی موجب سطحی از سادگی و روان‌شدن امور می‌شود که در صورت تجربه کوتاه‌مدت آن، به جزء لاینفک زندگی تبدیل خواهد شد. همان‌گونه که دنیای بدون تلفن همراه هوشمند قابل تحمل نیست، در همین آینده نزدیک روزی خواهد رسید که دنیای بدون ماهواره و خدمات فضاپایه قابل تصور نخواهد بود.

برای تأمین و پاسخ به این نیاز ظاهرا دو راه در پیش روی ما وجود دارد؛ اول مانند آنچه در صنعت تلفن همراه رخ داد، خرید زیرساخت‌ها از خارج است و دوم اینکه با تکیه بر توان و دانش داخلی و با حمایت لازم، زیرساخت‌های مورد نیاز در داخل کشور توسعه پیدا کند. تجربه بیست و پنج ساله و شاید بیشتر صنعت فضایی داخلی حاکی از آن است که علی‌رغم وجود معاهدات و کنوانسیون‌های پرزرق‌وبرق بین‌المللی با مضمون دسترسی بدون تبعیض به دانش و فناوری، هیچ کشوری حاضر به فراهم کردن چنین زیرساختی، ولو به هزینه‌های گزاف برای کشور ما نیست. و لذا چاره‌ای جز توجه و حمایت از توسعه بومی صنعت فضایی نداریم.

دستاوردهای دهه هشتاد صنعت فضایی که منجر به ورود جمهوری اسلامی ایران به باشگاه کشورهای فضایی شد، بیانگر توانستن در صورت خواستن است. دست‌یابی و تثبیت فناوری فضایی، علاوه بر ارائه خدمات و تأمین نیازهای داخلی، کشور را به سمت جایگاهی خواهد برد که در تعاملات دست برتر را داشته و به تدریج، حداقل در بازارهای منطقه‌ای را برای ارائه خدمات فضایی باز کند.

مهدی جعفری