نیم فاصله یا نیم‌فاصله؟

در روزگاری که همه هکسره‌اند، تو نیم‌فاصله باش.

یک عدد مُلانُقَطی

بدون شک با این وضع نوشتار زیبایی که قشر تحصیلکرده فارسی‌زبان اتخاذ کرده، توقع رعایت نیم‌فاصله، یه توقع سنگینه؛ ولی به هر حال چون مخاطبان ویرگول غالباً اهل مطالعه و نوشتن هستن، می‌خوام توی این مطلب یه سری نکات رو راجع به نیم‌فاصله، این عنصر مظلوم زبان فارسی، یادآوری کنم.

نیم فاصله چیه؟

نیم‌فاصله همون فاصلست، منتهی فاصله‌ای با طول کمتر!

برای اینکه نیم‌فاصله رو با چشم ببینید، به این دو تا کلمه دقت کنید:
یک. دست انداز (کلمات دست و انداز با فاصله از هم جدا شدن)
دو. دست‌انداز (کلمات دست و انداز با نیم‌فاصله از هم جدا شدن)

نیم‌فاصله برای جداسازی حروف چسبان استفاده میشه، منتهی طولش کمتر از فاصلست و استفاده از اون برخلاف فاصله، به معنی اتمام کلمه نیست. جلوتر بیشتر توضیح می‌دم.

چرا نیم‌فاصله بذاریم؟

برای اینکه خوشگله: نیم‌فاصله باعث میشه متن شما ظاهر زیباتری داشته باشه.

برای اینکه خواناست: نیم‌فاصله باعث میشه برخی از کلمات سریعتر خونده بشن. مثلا کلمه «دست‌چین» اگه با فاصله نوشته بشه، ممکنه به صورت «دستِ چین» خونده شه.

برای اینکه انسجام متن حفظ شه: وقتی دو تا کلمه رو با فاصله از هم جدا می‌کنیم، دو کلمه مستقل محسوب میشن و ممکنه هر بلایی سرشون بیاد، مثلا یکیشون بره خط بعد و اون یکی خط بالا بمونه؛ اما اگه با نیم‌فاصله جدا بشن، مشخص میشه که یه کلمه واحدن و نباید از هم جدا خونده بشن.

برای اینکه درستش همینه: قاعده نگارش فارسی اینه که هر جا لازمه باید بذاری و اگه نذاری متن از نظر نگارشی ایراد داره.

کجا نیم‌فاصله بذاریم؟

وقتی که شما به زبان فارسی می‌نویسید، یه سری کلمات هستند که تیکه‌تیکه هستن. اما تمام اون تیکه‌ها، کلا یه کلمه محسوب میشه. مثلا فعل «می‌خورم» رو در نظر بگیرید. نه «می» به تنهایی معنی داره و نه «خورم»؛ بلکه این دو تا کنار هم هستن که مفهوم فعل رو منتقل می‌کنند. یا یه کلمه مثل «خوشه‌چین» رو در نظر بگیرید. «خوشه» و «چین» تا وقتی کنار هم نباشن، اون مفهومی که مدنظر ما هست رو منتقل نمی‌کنن. توی اینجور مواقع، برای اتصال بخش‌های مختلف کلمه، باید از نیم‌فاصله استفاده کنیم.

برای اینکه بفهمید کجاها واجبه از نیم‌فاصله استفاده کنید، راه‌های مختلفی وجود داره.

یه راه حل دشوارش که کتابای زبان فارسی می‌نویسن، اینه که یه لیستی از تمام حالتایی که نیم‌فاصله لازمه استفاده بشه رو لیست می‌کنن و من به این راحتیا یادم نمی‌مونه! شما رو نمی‌دونم.
مثلا میگن هر جا از نشانه جمع «ها» خواستید استفاده کنید، قبلش باید حتماً نیم‌فاصله بزنید. مثل: «کوچه‌ها» در مقابل «کوچه ها».

من برای خودم یه راه‌حل پیدا کردم که به نظرم چیز ساده و معقولیه.

روش من اینطوریه که هر جا فاصله می‌زنم، نگاه می‌کنم که اگه کلمه بعدی بره خط بعد، بی‌معنی میشه یا نه. مثلاً این دو خط رو نگاه کنید:

اگه خط اول و دوم رو به تنهایی نگاه کنید، هر دو یه ایرادی دارن که مشخصه. خط اول اینه:
«توجه! کلیه خدمات برنامه‌نویسی پذیرفته می»
اگه کلمات این خط رو تک‌تک بررسی کنیم، مشخصه که این خط به تنهایی ناقصه و کلمه «می» معنای خاصی نداره. به عبارتی این خط به خط بعد نیاز داره تا همه کلماتش معنی بدن (فارغ از معنی کلی جمله).
خط دوم هم اینه:
«شود.»
فعل «شود» هم به تنهایی معنایی نداره، یا اگه داشته باشه، اونی که ما میخوایم انتقال بدیم نیست. پس این خط هم یه ایرادی داره و باید اصلاح شه.

راه حل اصلاحش اینه که ما نیم‌فاصله رو رعایت کنیم. همون اتفاقی که توی خط سوم و چهارم رخ داده. هم خط سه به تنهایی و هم خط چهار به تنهایی، از نظر کلمات، کامل هستند؛ یعنی اگه کلمات رو تک‌تک بررسی کنیم، معنی درستی دارند و دقیقاً هم همون معنایی هستند که ما می‌خوایم به مخاطب منتقل کنیم.

توی همین مثال بالا به کلمه «برنامه‌نویسی» هم دقت کنید.

من می‌خوام کلمه برنامه
نویسی رو بنویسم. همونطور که می‌بینید، اگه نویسی بره خط بعد، کلاً کلمه متلاشی میشه. پس لازمه برنامه‌نویسی به صورت متصل و با استفاده از نیم‌فاصله نوشته بشه.

چطور نیم‌فاصله بنویسیم؟

توی سیستم‌عامل‌های مختلف، روش‌های مختلفی وجود داره که جدا جدا میگم.

ویندوز
توی ویندوز برای اینکه نیم‌فاصله بنویسید، باید روی کیبورد دکمه‌های کنترل، شیفت و 2 رو با هم فشار بدید. اولش یه کم بددسته ولی خیلی زود دست آدم عادت می‌کنه.

توی برنامه‌های آفیس، مثل وُرد و پاورپوینت می‌تونید علاوه بر این با کلیدهای کنترل و - هم نیم‌فاصله بنویسید.

نکته دیگه‌ای که راجع به ویندوز وجود داره، اینه که ویندوز از کیبورد استاندارد فارسی در حالت پیش‌فرض استفاده نمی‌کنه. اگه کیبورد ویندوز رو به حالت استاندارد تغییر بدید، می‌تونید با کلید‌های ترکیبی شیفت و اسپیس نیم‌فاصله بنویسید.

اندروید
توی سیستم‌عامل اندروید، می‌تونید انواع کیبوردها رو نصب کنید. کیبوردی که من به شخصه استفاده می‌کنم و نیم‌فاصله رو هم خیلی مشتی گذاشته دم دست، کیبورد گوگله (Gboard).

لینوکس
توی لینوکس با استفاده از شیفت و اسپیس می‌تونید نیم‌فاصله بنویسید.

روی بعضی و شاید همه توزیع‌ها میشه با شیفت و B هم نیم‌فاصله نوشت.

مک
توی سیستم‌عامل مک هم مشابه لینوکس میشه با استفاده از شیفت و اسپیس نیم‌فاصله نوشت.

سیستم‌عامل iOS
متخصصان سیب‌دوست شاید بهتر بتونن بگن اینجا چی به چیه. ظاهراً روی آیفون هم میشه کیبوردهای مختلف ریخت و کیبوردی به نام SwiftKey چنین آپشنی رو داره. یه دکمه zwnj نامی در سمت چپ کیبورد تعبیه شده که عمل ایجاد نیم‌فاصله رو انجام میده.

ویرایش: دوست سیب‌دوستمون، «لُرد لندلس» فرمودند که:

در آی‌او‌اس، در کیبورد فارسی، در سمت راست دکمه‌ی فاصله دکمه‌ای با علامت یک مثلث با خط مقطعی در زیرش قرار دارد که عمل نیم‌فاصله را انجام می‌دهد.

خواهشاً از اونور پشت‌بوم نیافتید و فرت و فرت هم از نیم‌فاصله استفاده نکنید. جاهایی که لازمه فاصله بزنید رو به بهونه زیبایی با نیم‌فاصله گند نزنید توش.
مثلاً‌این‌خط‌کاملاًغلط‌اندرغلطه!

دوست عزیزم، آقای عرفان شادروان زحمت کشیدن دو تا لینک خوب درباره نیم‌فاصله معرفی کردن که به مطلب اضافه می‌کنم. خوندنشون خالی از لطف نیست.

لینک اول یه پست از آقای معین نامکه که چندتا داستان و خاطره درباره کاربردهای نیم‌فاصله نوشته که خیلی بامزن. امیدوارم ویرگول حذف نکنه لینکو!

لینک دوم هم مربوط به سایت فرهنگ املایی ویراستانه که چیز باحالیه. شما یه کلمه رو سرچ می‌کنید و شیوه درستِ نوشتنش و یه سری چیزای مرتبط با اون کلمه رو لیست می‌کنه.

امیدوارم این مطلب یه تلنگر و یادآوری باشه برای درست نوشتن. چیزی که خودمم توش ادعایی ندارم، ولی تلاشمو می‌کنم تا انجامش بدم.

مطلب قبلیم