راهنمای مصاحبه مدیریت محصول

جمله معروفی از آبراهام لینکلن هست که می‌گه:

«اگر شش ساعت زمان برای بریدن درختی داشته باشم، چهار ساعت اول را صرف تیز کردن تبرم خواهم کرد.»

این احتمالن دلیلی است که شما دارید این متن رو می‌خونید. شما قصد دارید مصاحبه بدید و می‌خواید تبرتون رو تیز کنید! خیلی خوبه. پس بیاید شروع کنیم.

من کی هستم و چرا این بلاگ پست رو نوشتم؟

من رو می‌تونید در لینکدین در این آدرس پیدا کنید. بیشتر از یک دهه است که درگیر دنیای تولید و رشد وب‌سایت و اپلیکیشن‌های موبایل هستم. از تلاش برای یاد گرفتن طراحی شروع کردم و بعدن برنامه‌نویسی اندروید و یونیتی رو امتحان کردم. بعد رفتم سراغ اسکرام مستری و مربی‌گری اجایل، و در نهایت رسیدم به مدیریت محصول. تو این راه چند باری تلاش کردم که یه سری کسب‌وکار راه بندازم و تیم‌سازی کردم و... که به دلایل مختلف موفق نشد هیچ‌کدومشون. این تجربه‌ها به من کمک کرده که بتونم دایره‌ای هر چند کم از دانش و تجربه تو حوزه‌های مختلف رو کنار هم داشته باشم. در حوزه محصول به عنوان Product Lead ، Product Manager و Head of Product فعالیت کردم. دلیل نوشتن این پست اینه که من سال‌ها به عنوان مصاحبه‌گر اونور میز بودم و امسال برای اولین بار در این حوزه، سمت دیگه‌ی میز نشستم و مصاحبه دادم. تجربه جدیدی بود و به من نشون داد که الزامن چون می‌تونم مصاحبه کنم، دلیل نمی‌شه بتونم مصاحبه بدم! پس از دایره امن اومدم بیرون و مطالعه کردم که چه باید بکنم. این پست حاصل این مطالعات است.

به درد چه کسایی می‌خوره؟

من فرض می‌گیرم که شما با مدیریت محصول آشنا هستید و تجربه‌هایی در این زمینه دارید که اگه ندارید هم همیشه اولین باری وجود داره بالاخره. می‌شه سطوح شغلی رو که بسته به سازمان‌ها و سلسه مراتب‌شون ممکنه تعاریف متفاوت با مسئولیت‌های متفاوت داشته باشن به ترتیب زیر در نظر گرفت:

Product Manager Intern
Associate Product Manager
Junior Product Manager
Product Manager
Senior Product Manager
Product Lead / Lead Product Manager
Product Director / Group Product Manager
VP Product / Head of Product
CPO / Chief Product Officer

می‌تونم با تقریب خوبی بگم مواردی که اینجا گفته می‌شه، برای ۴ سطح اول مفید خواهد بود. چیزی که در مصاحبه‌ی این‌ها تفاوت ایجاد می‌کنه، میزان سختی یا پیچیدگی سوالات و انتظار عمق بیشتر جواب‌ها ست.

کجا دنبال کار بگردم؟

خب مشخصن تا شغل نباشه، نیازی به رزومه و مصاحبه و مطالعه و موارد ریز و درشت دیگر نخواهد بود. برای کار پیدا کردن اولین جایی که می‌شه رفت سراغش جابینجا با فیلتر مدیر محصول یا جستجوی کلمه مدیر محصول است. البته که کاربوم و ایران‌تلنت هم سهمی از آگهی‌ها دارند. بعضی شرکت‌ها هم مثل زیرمجموعه‌های هزار دستان (کافه‌بازار و دیوار و...) و مجموعه اسنپ(اسنپ‌فود و اسنپ‌باکس و...) و دیجی‌کالا بخش موقعیت‌های شغلی خودشون رو دارند. گروه‌های تلگرامی کاریابی و جستجو در توییتر هم در نوع خودش می‌تونه راهگشا باشه. گشتن و جستجو در لینکدین هم فرصت‌های جدیدی ایجاد می‌کنه. یکی دیگه از روش‌هایی که می‌تونید دنبال کار بگردید اینه که در شرکت‌هایی که دوست دارید کار کنید، آشنایی دست و پا کنید. تو لینکدین بگردید و با اعضای اون شرکت ارتباط بگیرید. ازشون بخواید رزومه شما رو به دست تیم استخدام برسونند. فارغ از اینکه پوزیشن باز داشته باشند یا نه در بعضی موارد درِ مصاحبه به روی شما باز می‌شه. این روش خیلی بهتر از اینه که خودتون از طریق راه‌های ارتباطی معمول رزومه‌تون رو برای شرکت بفرستید. شکل دیگه‌ای که می‌تونید کار پیدا کنید اینه که تو گروه‌های Iran Agile Group و Product Managers VIP اعلام کنید که دنبال کار هستید، افراد زیادی از جمله مدیران محصول و مربیان چابک و... فرصت‌های شغلی موجود را به شما پیشنهاد خواهند کرد.

چطور رزومه بنویسم؟

قبلن در یک پست دیگه به صورت کلی توضیح داده بودم که چطور رزومه بنویسید. یه قانون کلی هست که می‌گه به ازای هر ۱۰ سال ۱ صفحه رزومه بنویسید. سعی کنید کاری کنید که در ۱۵-۲۰ ثانیه اول تاثیر مثبتی که باید رو گذاشته باشید. بیشتر در مورد کارهایی که انجام دادید و نتایج‌شون بنویسید. برای کسی مسئولیت یا سمت شما جذابیت نداره. سعی کنید از یک مدل خوب پیروی کنید، اگر بتونید به روش درستی از بالت‌پوینت‌ها استفاده کنید و تاثیرات عددی کارهایی که کردید رو بنویسید عالی می‌شه. سعی کنید از نوشتن مواردی مثل اینکه بلدید با جیرا یا میرو یا... استفاده کنید پرهیز کنید.
بسته به تجربه شما و نیاز سازمان رزومه شما می‌تونه شامل مواردی باشه که نشون بده:
- شما در مورد استراتژی یک محصول تصمیم‌گیری کردید و نتیجه‌اش رو بررسی کردید.
- شما در روند طراحی یک محصول نقش داشتید.
- شما یک محصول رو deliver کردید.
- شما در برنامه‌ریزی استراتژی ورود به بازار و رقابت سهم داشتید.
- شما تونستید مشتری و نیازش رو شناسایی و validate کنید.
- شما بهبودهایی ایجاد کردید که به صورت کمی(مخصوصن) و کیفی قابل ارایه هستند.
- شما دانش و تجربه فنی یا مارکتینگ یا بیزینس و... دارید.

در مورد شرکت‌های خارجی بزرگ یا حتا متوسط موضوع متفاوته. رزومه‌ها در قدم اول توسط ماشین بررسی می‌شه. پس باید از یک سری راهنماهای مشخص استفاده کنید و یک سری عبارات خاص رو در رزومه به کار ببرید که رزومه‌اتون وارد مرحله بعد بشه(که من تجربه‌ای ندارم).

فرآیند کلی مصاحبه چیه؟

فرآیند مصاحبه از زمان ارسال رزومه تا دریافت پیشنهاد نهایی، حدود ۳ تا ۸ هفته طول خواهد کشید. معمولن شرکت‌های کوچک‌تر فرآیندهای ساده‌تر و زمان کمتری دارند در طول مصاحبه. فرآیند می‌تونه به این ترتیب باشه:
- ارسال رزومه
- تنظیم کردن زمان اولین مصاحبه به وسیله تلفن یا ایمیل(در بعضی موارد در حد چند دقیقه اولین گفتگو شکل می‌گیره و یک سری اطلاعات اولیه که برای اون شرکت مهمه از شما پرسیده می‌شه)
- ۱ یا ۲ مصاحبه اولیه با مدیران محصول یا مسئول استخدام
- دریافت تمرین(Assignment) و تحویل پاسخ(بعضی از شرکت‌ها این بخش رو ندارن و معمولن سعی می‌کنن با مصاحبه‌های عمیق‌تر یا تکیه بر توانایی‌های مصاحبه‌گر تصمیم‌شون رو دقیق کنن)
- ۱ یا ۲ مصاحبه با مدیران ارشد محصول یا سازمان
- دریافت پیشنهاد از طریق ایمیل یا در جلسه نهایی

چه گونه‌ای از سوالات پرسیده می‌شه؟

اینکه چه مدل سوالاتی در یک جلسه مصاحبه پرسیده بشه خیلی بستگی به مصاحبه‌گر، موقعیت شغلی مورد نظر و نیازمندی‌های سازمان داره. ولی به طور معمول در یک مصاحبه استاندارد، سوالات به چند دسته اصلی، و هر دسته، به چند زیردسته تقسیم می‌شن(بهتون توصیه می‌کنم هیچ‌کدوم رو دست کم نگیرید، چون خیلی راحت با سوالاتی که فکر نمی‌کنید مطرح بشه شگفت‌زده می‌شید):
- استراتژی (Strategy)
- طراحی (Design)
- تحلیل و بررسی (Analysis)
- فنی (Technical)
- رفتاری (Behavioral)

چه منابعی رو برای جواب دادن بخونم؟

مطالعه کتاب‌هایی که پایین‌تر معرفی کردم رو توصیه می‌کنم. ولی اگه می‌خواید یکم برید جلوتر و بیشتر با مدل پاسخ‌دهی آشنا بشید، مخصوصن مواردی که با case studyهای بیزینسی شبیه هستند، چند تا پیشنهاد دارم که در یک ریپوی گیت‌هاب که ساختم جمع‌آوری‌شون کردم. اگر فکر می‌کنید لینکی رو باید به این‌ها اضافه کنم، یا دسته جدیدی رو بسازم می‌تونید تو کامنت‌ها بگید یا اونجا issue بزنید.

چه کتاب‌هایی بخونم؟

بهتون پیشنهاد می‌کنم هر سه کتابی رو که معرفی می‌کنم کامل بخونید. بسته به سطحی که می‌خواهید در مصاحبه از خودتون نشون بدید، ظرافت‌هایی در هر کتاب و هر بخش هست که نباید نادیده گرفته بشن. به هر حال:

خوبی این کتاب اینه که گستره متنوعی از مسائل مرتبط رو پوشش می‌ده. از تعریف PM و شرح وظایفش شروع می‌کنه. بعد می‌گه یه سری از شرکت‌ها مثل گوگل و مایکروسافت و آمازون و... دنبال چه مدل مدیرمحصولی می‌گردن و مدیران محصول اونجا چه می‌کنن. در مورد پیشرفت شغلی و نحوه اون حرف می‌زنه. یه بخشی داره به اسم Behind the Interview Scenes که می‌گه این شرکت‌ها چطور تصمیم‌گیری می‌کنن برای استخدام. بعد در مورد نحوه نوشتن رزومه خیلی خوب توضیح می‌ده و چند تا رزومه رو Before & After به عنوان نمونه آورده. بعد هم می‌ره سراغ سوالات estimation و product design و...

دو تا کتاب هم از آقای Lewis C.Lin هست، که توصیه می‌کنم نگاهی بهشون بندازید. این کتاب‌ها در دسته‌بندی‌هایی که بالا گفتم یک سری سوال رو مطرح کردند و بعد بهشون جواب دادند.
هر سه این کتاب‌ها تلاش می‌کنند که به شما یاد بدن چطور باید با مسائل مطرح شده روبرو بشید و چطور به پاسخ برسید. همونطور که می‌دونید جواب صحیح واقعی برای هیچ‌کدوم از این سوالات وجود نداره. چیزی که برای مصاحبه شونده مهمه اینه که ببینه شما چطور مسئله رو با یک فریمورک می‌شکنید، ساده می‌کنید، حل می‌کنید و اعتبارسنجی می‌کنید

نمونه تمرین‌ها و جواب‌هاشون چه شکلیه؟

نمونه تمرین‌‌ها و پاسخ‌ها اضافه شد. می‌تونید اون‌ها رو از این آدرس در گیت‌هاب دریافت کنید.

نکته‌ها و ترفندها:

- نکته مهم اول اینه که هیچ راه‌حل یا پاسخ کاملن درستی برای هیچ کدوم از این تمرین‌ها وجود نداره، پس فقط برای ایده گرفتن می‌شه ازشون استفاده کرد.
- نکته مهم دوم اینه که به دلیل کمبود وقت و مشکلات آدم‌ها و گستردگی مباحث، پاسخ‌ها به هیچ‌وجه نشان‌دهنده دانش یا سقف توانایی افراد نیست و ما به عنوان خواننده نمی‌تونیم آدم‌ها رو باهاش در دنیای واقعی قضاوت کنیم.
- نکته مهم سوم اینه که اگر پاسخ‌ها رو بررسی کنید متوجه می‌شید که نمی‌شه راحت گفت کدوم پاسخ پذیرفته شده، کدوم یکی نه. دلیلش ساده است. اونور داستان یک سری شرکت و آدم هستند با نگاه‌های متفاوت که نمی‌شه روشون برنامه‌ریزی کرد.

• برای پاسخ دادن به یک تمرین چندین و چند بار صورت سوال رو بخونید. به جزییات کلمات و عبارات توجه کنید و مطمئن بشید که سوال رو کامل و دقیق متوجه شدید. اگر سوالی داشتید یا چیزی مبهم بود از طریق راه‌های ارتباطی که دارید ازشون بخواید سوال رو شفاف کنند یا سوالات شما رو پاسخ بدن.
• زمان‌بندی و برنامه‌ریزی کنید. شما چند روز وقت دارید و با چند سوال مواجه هستید و احتمالن سر کار هم می‌رید و مسائل و مشکلات زندگی هم سر جای خودشه و و و... . برای هر سوال یه محدوده زمانی در نظر بگیرید.
• از دوستان یا کسانی که در اون حوزه فعال هستند مشورت بگیرید. هر کس با زاویه نگاهی که داره چیزی برای اضافه کردن به شما خواهد داشت و این خودش یه فرصت یادگیریه.
• محتوای خوب رو با ارایه بد خراب نکنید. البته که زمان زیادی صرف زیبا سازی یا موارد این شکلی نکنید. حتا اگر توانایی طراحی و صفحه‌آرایی هم دارید کافیه یه template آماده پیدا کنید و از اون استفاده کنید.
• تا جای ممکن برای پاسخ‌هاتون فریمورک بسازید و ربط بخش‌های مختلف پاسخ‌تون به‌هم‌دیگه رو مشخص کنید. ساختار فکری شما و نحوه مواجه شما با مسئله مهمترین چیزیه که اونا دنبالش هستن.

چیز بیشتری هم هست؟

برای مطالعه نمونه‌های بیشتر تمرین می‌تونید صفحه لینکدین PMSchool رو ببینید. در سایتشون علاوه بر امکان دانلود بعضی از تمرین‌ها و جواب‌هاشون و همچنین استفاده از بانک سوالات، یه بخش دارن که تجربه و روال مصاحبه رو در شرکت‌های مختلف جمع‌آوری کردند.

برای پاسخ دادن به تمرین‌ها خیلی خوبه که از فریم‌ورک‌های مختلف کمک بگیرید. یه مجموعه خوب رو می‌تونید در سایت product-frameworks پیدا کنید.

سایت PMExercises یک بانک از سوالات پرسیده شده در مصاحبه از شرکت‌های معمولن مطرح رو جمع کرده که گاهن پاسخ هم دارند. این کمک می کنه که بعد از خوندن سوال و پاسخ خودتون، پاسخ دیگران رو هم ببینید و تمرین کنید.

کانال یوتیوب Exponent کلی ویدیوی مصاحبه داره که با دیدنشون علاوه بر نحوه فکر کردن و پاسخ دادن می‌تونید خوش هم بگذرونید.

کانال اسلک Product School علاوه بر همه خوبی‌های دیگه‌ای که داره بخشی داره که می‌تونید از بقیه بخواید که رزومه‌تون رو بازبینی کنند و بازخورد بدن. همچنین می تونید از بقیه مدیران محصول بخواید که یه جلسه مصاحبه تمرینی با هم داشته باشید.